حوزه‌های پژوهشی

حوزه‌‌های پژوهشی در مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه:

تعارض منافع؛

شفافیت و مقابله با فساد؛

رفاه و سیاست اجتماعی و

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه است.

در سایر حوزه‌های پژوهشی نیز این مرکز به فعالیت پرداخته است؛ مانند کارآمدسازی نظام حکمرانی، نظریه و روش PDIA، توانمندسازی نهادهای حرفه‌ای و مدنی، حمایت طلبی و حکمرانی آب در ایران.

حوزه‌های پژوهشی چهارگانه‌ای که مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه به ‌آن‌ها پرداخته است نیز خود شامل موضوعات فرعی می‌شوند:

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه شامل خشونت و نظم‌های اجتماعی، مشروطه‌سازی قدرت و دولت ضعیف، دولت قوی می‌شود.

زمینهٔ رفاه و سیاست اجتماعی نیز موضوعاتی را در بر می‌گیرد؛ رفاه اجتماعی، کرونا، نیروی کار و حمایت اجتماعی، شفافیت و رفاه اجتماعی و مقابله با فقر و نابرابری.

موضوعات زیرمجموعهٔ تعارض منافع و شفافیت و مقابله با فساد را می‌توانید در سایت مشاهده کنید.

 

سیاست‌ها و سیاست‌گذاران زیر ذره‌بین «پیوست عدالت»

دستیابی به عدالت اجتماعی ازجمله مهم‌ترین حقوق شهروندی است که همواره در سخنان سیاست‌گذاران مورد تأکید قرار می‌گیرد و در متن قوانین اساسی تصریح می‌شود. اما تجربه نشان داده است که در بسیاری مواقع، نتایج سیاست‌ها و تصمیمات سیاست‌گذاران عملاً از این تأکید و تصریح فاصله بسیاری دارند. اکنون روند کلی این‌گونه است که در سطوح مختلف، از سطح جهانی گرفته تا سطح اجتماعات کوچکِ سازمانی و گروهی، شاهد گسترش تبعیض و بی‌عدالتی در انواع گوناگون آن هستیم و روزبه‌روز بر جمعیت گروه‌های مختلفی که از نظر درآمد و ثروت، قومیت و نژاد، معلولیت و سن نابرابری و محرومیت را ... مطالعه بیشتر

مروری بر راهکارهای مدیریت تعارض منافع و نقد شیوه‌های مرسوم

تجارب کشورها در راهکارهای مدیریت تعارض منافع حول پنج محور نظارت، شفافیت، پاسخگویی، آگاهی‌رسانی و اقدامات قهری و جزایی قرار دارد. بااین‌حال، عموماً کشورها ترکیبی از قوانین سخت و قوانین نرم و پیشگیرانه را برای تعارض منافع در نظر می‌گیرند. همچنین ازجمله راهکارهای عمومی، تقویت صداقت در سازمان در یک فرایند از بالا به پایین است. بنا بر تحقیقات، فضای اخلاقی باید در سازمان‌ها نهادینه شود و این امر تنها با رفتار و سخنان مدیران میسر است، به‌نحوی‌که اگر رفتار فریب‌کارانه و یا غیراخلاقی مدیران زبانزد کارکنانشان باشد، امکان مدیریت تعارض منافع به‌سختی صورت می‌گیرد و نهایتاً تخلفات اداری سیر ... مطالعه بیشتر

نظام رفاهی ایران در قانون بودجه‌ی ۱۳۹۹

در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۸۳ «قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی» در ۱۹ ماده و ۲۱ تبصره به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. به‌موجب ماده ۱ این قانون، در اجرای اصل ۲۹ و بندهای ۲ و ۴ اصل ۲۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نظام تأمین اجتماعی با رعایت شرایط و مفاد این قانون و ازجمله برای امور مختلفی نظیر بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت، بیکاری، آسیب‌های اجتماعی، حمایت از کودکان و زنان بی‌سرپرست و غیره بنا می‌گردد. همچنین بنا به تصریح ماده ۲ این قانون، نظام جامع تأمین اجتماعی شامل سه حوزه‌ی بیمه‌ای (شامل بخش بیمه‌های اجتماعی ازجمله ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع در ایالات متحده

قوانین تعارض منافع در ایالات متحده: خاستگاه‌ها، تکامل و تفاوت‌های بین قوا

مقاله «قانون‌گذاری تعارض منافع در ایالات‌متحده: خاستگاه‌ها، تکامل و تفاوت‌های بین قوا» توسط بروس ای. کائن، آلیسون آل. گاش و مارک جی. اولزک نوشته‌شده است. این مقاله «یک مرور تاریخی از مقررات مهم تعارض منافع در ایالات متحده ارائه می‌دهد و در مورد علل و پیامدهای تکامل این حوزه از قانون تأمل می‌کند.» (کائن، گاش و اولزک، ۱۳۹۹: ۱۳۳) نویسندگان در این مقاله به‌مرور قوانین تعارض منافع اعمال شده بر سه قوه مجریه، مقننه و قضائیه در آمریکا پرداخته‌اند. در بخش اول مقاله نویسندگان به رسوایی‌هایی در قوه مجریه اشاره می‌کنند که موجب شد کنگره قوانین جدیدی در حوزه تعارض ... مطالعه بیشتر

بی‌عدالتی؛ پیامد تعارض منافع

گروه‌های مختلف جامعه به دلایل مختلف از توان تأثیرگذاری متفاوتی بر سیاست‌گذاری‌ها برخوردارند. یکی از دلایل این امر ناشی از موقعیت تعارض‌آمیز اتحاد قاعده‌گذار و مجری است که در آن فرد یا سازمانی امکان آن را پیدا می‌کند که به نفع خود سیاست‌هایی را پیش برد. حضور اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها در نهادهایی مانند وزارت علوم، مجلس، سازمان سنجش و… را نیز می‌توان نمونه‌ای از این موقعیت دانست. هرچند حضور این‌گونه افراد در چنین نهادهایی در بسیاری کشورهای دیگر نیز اتفاق می‌افتد و نمی‌توان افراد را از چنین حقی محروم کرد، اما مشکل اصلی آن است که در ایران سازوکاری برای ... مطالعه بیشتر

خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع – شماره هشتاد و ششم

  دریافت نسخه الکترونیکی هشتاد و ششمین خبرنامه مدیریت تعارض منافع     گزیدۀ اخبار، تحلیل‌ها و گزارش‌های هفته گذشته در حوزه تعارض منافع به این شرح است: ‌ مرکز پژوهش‌های مجلس، اظهارنظر کارشناسی خود را در مورد طرح ارتقاء سلامت اداری و پیشگیری از تعارض منافع منتشر کرد. بر اساس این اظهارنظر، ضمن رد کلیات این طرح پیشنهاد شده نقاط قوت این طرح بر طرح مدیریت تعارض منافع اضافه گردد و از دوباره‌کاری در قانونگذاری جلوگیری شود. قاسم احمدی لاشکی، معاون حقوقی وزارت آموزش و پرورش با تاکید بر پیشگامی این وزارتخانه در مدیریت تعارض منافع گفت: در چند ... مطالعه بیشتر

مروری بر تغییرات ردیف‌های بودجه‌های سالیانه کشور و آسیب‌های آن

در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ تعداد ردیف‌های بودجه به‌شدت کاهش‌یافته است. با توجه به این‌که در دولت محمود احمدی‌نژاد نیز این تجربه صورت گرفته است و در طول سال‌ها نیز کاهش یا عدم کاهش ردیف‌های بودجه از موضوعات موردبحث برخی کارشناسان و سیاست‌گذاران بوده است، در این یادداشت تلاش شده است تغییرات اخیر در این زمینه با جزئیات بیشتری بررسی‌شده و به برخی از جنبه‌های مثبت و منفی آن اشاره شود. یکی از جداولی که در سندهای لایحه و قانون بودجه سنواتی منتشر می‌شود جدول اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌های اجرایی است که معمولاً ذیل جدول شماره ۷ ارائه می‌شود. در این ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع ناشی از عدم تقارن اطلاعات مانعی در کسب اعتبار سهل و ارزان

اینکه بانک‌ها اجرای بخشنامه «عدم نیاز به ضامن در پرداخت تسهیلات خرد» را بپذیرند و این دستور را به‌طور کامل اجرایی کنند جای تردید است. سؤالی که اینجا مطرح می‌شود این است که پیش‌نیاز چنین دستوری چه چیزی است و فراهم کردن چه الزاماتی می‌تواند در تحقق بهتر این دستور مؤثر باشد؟ و در اصل چگونه می‌توان دریافت اعتبار را تسهیل کرد و هزینه آن را کاهش داد؟ در اعطای اعتبار میان منافع اعتباردهندگان و اعتبار گیرندگان تعارض منافع وجود دارد. ریشه اصلی این تعارض منافع عدم تقارن اطلاعات است. عدم تقارن اطلاعات زمانی رخ می‌دهد که اطلاعات دو طرف ... مطالعه بیشتر

اقتصاد نهادی، دولت کارآمد و قابلیت‌های سازمانی برای اجرای موفق سیاست‌ها

مشتاق خان و رابرت ویبلین مستقیماً به سراغ برخی از مرکزی‌ترین پرسش‌ها در علم سیاست، علم اقتصاد و توسعه رفته‌اند: چگونه قدرتمندان بر چگونگی اداره یک کشور تاثیر می‌گذارند؟ چرا برخی کشورها ثروتمند و برخی دیگر فقیر هستند؟ چگونه می‌توان شیوه تکامل نهادهای یک کشور طی زمان را پیش‌بینی کرد؟ چرا برخی جوامع با نظام‌های حقوقی هماهنگ می‌شوند، در حالی‌که سایر جوامع بر سازوکارهای غیررسمی برای هماهنگ‌سازی فعالیت‌ها متکی هستند؟ آیا پیش از اجرای سیاست‌ها می‌توان پیش‌بینی کرد کدام ایده‌های سیاستگذاری فاسد خواهد شد؟ رویکرد لسه فر به توسعه اقتصادی چقدر خوب کار می‌کند؟ این‌ها اصلاً تئوریک نیستند، چون مشتاق ... مطالعه بیشتر

آیا طرح صیانت درگیر تعارض منافع است؟

در یک دسته‌بندی تعارض منافع را می‌توان سه نوع تعارض منافع بالقوه، بالفعل و شبهه تعارض منافع دانست. شبهه تعارض منافع یا تعارض منافع ادراک‌شده اشاره به موقعیتی دارد که افراد مسئله‌ای را مصداق تعارض منافع بدانند هرچند که ممکن است در واقعیت لزوماً این‌گونه نباشد. به‌عبارت‌دیگر، در این نوع از تعارض منافع افراد ممکن است به‌طور منطقی و معقولانه فکر کنند که تعارض منافعی وجود دارد. در مورد اظهارنظرهای کاربران پیرامون دو موضوع طرح صیانت و تحریم نیز همین مسئله وجود دارد. ممکن است کاربران لزوماً سندی دقیق از بروز تعارض منافع در دست نداشته باشند اما همین نوع ... مطالعه بیشتر

خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع – شماره هشتاد و پنجم

  دریافت نسخه الکترونیکی هشتاد و پنجمین خبرنامه مدیریت تعارض منافع   گزیدۀ اخبار، تحلیل‌ها و گزارش‌های هفته گذشته در حوزه تعارض منافع به این شرح است: ‌ دکتر سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، توجه به موضوع تعارض منافع را مورد تأکید قرار داد و اعلام کرد: اینکه بعضی از تصمیم‌ها در دستگاه‌ها به‌موقع اتخاذ یا در زمان مناسب اجرا نمی‌شود، گاه به‌دلیل وجود تعارض منافع است، از این رو باید نسبت به این مسئله حساسیت داشت. حجت‌الاسلام حسن درویشیان، رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس جمهور تصریح کرد: در این دولت تعارض منافع مدیریت خواهد شد و حتی در این باره معاون ... مطالعه بیشتر

سوء مدیریت در ترسالی؛ بحران در خشک‌سالی

شرق: برخی درنهایت عامل اصلی بحران آب در استان خوزستان را طرح‌های بارگذاری شده کشاورزی و غیر کشاورزی در استان می‌دانند. کشت و صنعت نیشکر، ۲۰۰ هزار هکتار سطح زیر کاشت برنج یا طرح ۵۵۰ هکتاری روی حساب آورده آب ۲۲ میلیارد مترمکعب کارون بزرگ ایجادشده است، درحالی‌که اکنون آورد این رودخانه به ۱۴ میلیارد مترمکعب رسیده است. درنتیجه به‌محض اینکه خشک‌سالی رخ می‌دهد، بین ذی‌نفعان مختلف تنش آبی اتفاق می‌افتد. شما چقدر با این مورد موافقید؟ بله، موافق هستم. ابتدا درباره طرح‌های بارگذاری شده جدید، مخصوصاً ۲۰۰ هزار هکتار برنج، توضیحی می‌دهم. سال ۱۳۹۸ که سیل ۹۸ آمد، متأسفانه ... مطالعه بیشتر

پیدا و پنهان تعارض منافع در شرکت‌های دولتی

تعارض منافع در شرکت‌های دولتی در ایران همواره مغفول بوده است. زمانی که کارشناسان از تعارض منافع سخن به میان می‌آورند معمولاً نگاهشان به بخش عمومی است. این مفهوم اگرچه به‌صورت کلی در برابر «بخش خصوصی» قرار دارد و هر نوع نظام غیرانتفاعی شامل دولت، سازمان‌های مردم‌نهاد، دانشگاه، رسانه و غیره را در برمی‌گیرد، اما طرح مفهوم تعارض منافع اغلب با «سازمان‌های دولتی» گره‌خورده است. این در حالی است که حوزه‌هایی همچون شرکت‌های دولتی و نهادهای فرادولتی (نهادهایی که دولت و مجلس توان نظارت کامل بر آن را ندارند) می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی از تعارض منافع ببیند. در مقدمه خبرنامه شماره ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع سران دولت

ایان کریستوف ریشتر به‌عنوان یک مدیر دولتی و پژوهشگر موسسه حکمرانی بازل سوئیس که تجربه حضور در ماداگاسکار را دارد در مقاله «تعارض منافع سران دولت» به این موضوع می‌پردازد که چه طور منافع تجاری رهبران سیاسی باعث ناکارآمدی در کل نظام حکمرانی می‌شود. تداوم فعالیت‌های تجاری صاحب‌منصبان دولتی مسئله‌ای مهم برای کشورهای صنعتی شده و درحال‌توسعه است. در این مقاله به وضعیت مارک راوالومانانا رئیس‌جمهور سابق ماداگاسکار می‌پردازد که همزمان یک شرکت تولیدی محصولات لبنی داشت که تعارض منافع او منجر به بحران سیاسی ۲۰۰۹ شد. ماداگاسکار چهارمین جزیره بزرگ جهان است که پس از استقلال از فرانسه در ... مطالعه بیشتر

نقش تعارض منافع در حاکمیت شرکتی در بخش خدمات مالی

ایجاد اعتماد در فضای کسب‌وکار برای مشتری اقدامی واجد اهمیت است، این امر در بانکداری اهمیتی دوچندان دارد زیرا این مشتری است که سرمایه خود را در اختیار بانک قرار می‌دهد. بنابراین تقاضا برای خدماتی در این حوزه افزایش‌یافته که عاری از هرگونه تعارض منافع باشد. اما دستیابی به چنین خدماتی عملاً ناممکن است اغلب خدمات دهندگان ادعای ارائه خدماتی این‌گونه دارند در حالی که در واقعیت اعمالشان ناقض استانداردهایشان است. فضای حقوقی و تنظیمی چارچوب عمل بانک‌ها را معین می‌کند. تعارض منافع از مهم‌ترین موضوعات در این حوزه است. در این زمینه از هیئت‌مدیره انتظار می‌رود مصادیق تعارض منافع ... مطالعه بیشتر

خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع – شماره هشتاد و چهارم

  دریافت نسخه الکترونیکی هشتاد و چهارمین خبرنامه مدیریت تعارض منافع   گزیدۀ اخبار، تحلیل‌ها و گزارش‌های هفته گذشته در حوزه تعارض منافع به این شرح است: ‌ سید محمدهادی سبحانیان، معاون اقتصادی وزیر اقتصاد تصریح کرد: در حوزه کسب‌وکار قوانین مترقی داریم، اما چون دستگاه‌های صادر کننده مجوز، تعارض منافع و امضاء طلایی دارند دریافت مجوز بسیار سخت است. حسین قناعتی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران، با رد اینکه استفاده از ظرفیت انجمن داروسازان در صدور مجوز داروخانه به تعارض منافع می‌انجامد، اظهار داشت صدور مجوز به انجمن مذکور سپرده نشده و تنها از ظرفیت این انجمن برای استعلام ... مطالعه بیشتر
برگ سبز

مردم قربانی اصلی تعارض منافع دستگاه‌ها

طبعاً هر سیاستی دارای ذینفعان مختلفی است که ممکن است از نتایج آن سود برده و یا متضرر شوند. مسئله اصلی در سیاست‌گذاری آن است که مشخص شود ذینفعان چه کسانی هستند و هرکدام چگونه از سیاستی خاص تأثیر می‌پذیرند. مسئله دخانیات نیز یکی از این موارد است که هر سیاست‌گذاری برای کاهش مصرف آن می‌تواند برای سلامت جامعه مثبت تلقی شود و یا برعکس سبب افزایش قاچاق شود. تصمیم در مورد سیاست‌های لازم نیازمند مطالعات کارشناسی مقتضی است مگر آنکه تصمیمات نه بر اساس مطالعات که بر پایه تعارض منافع شکل گیرند. انتخاب بین سلامت یا قاچاق یکی از ... مطالعه بیشتر

اجتماعی کردن عدالت در دیوان عدالت اداری

مناقشه بر سر آخرین تفسیر و بخشنامه وزیر راه و شهرسازی (رستم قاسمی) حول دستورالعمل منع منافع متعارض که در ماه‌های اخیر خبرساز شده بود، با رأی دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال بند (ج) ماده ۲۳ آیین‌نامه اجرائی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان وارد مرحله‌ی جدیدی شده است. بازخوانی ریشه‌های این مناقشه مستلزم بازگشت به نظام‌نامه رفتار حرفه‌ای اخلاقی در نظام مهندسی ابلاغ‌شده توسط وزیر وقت راه و شهرسازی در تیر ۱۳۹۵ (عباس آخوندی) است. مطابق ابلاغیه مذکور اعضای هیئت‌مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان‌ها در دوره تصدی مجاز به ارجاع کار از طریق سازمان استان برای نظارت ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع از منظر جامعه‌شناسی کنش سازمان‌یافته

ارهارد فریدبرگ استاد جامعه‌شناسی مرکز جامعه‌شناسی سازمان‌ها در موسسه مطالعات سیاسی پاریس است. وی در مقاله تعارض منافع از منظر جامعه‌شناسی کنش سازمان‌یافته که در کتاب «تعارض منافع در حکمرانی جهانی، دولتی و شرکتی» آمده است، به این مسئله می‌پردازد که در خصوص تعارض منافع «چیزی ساختاری و کلی وجود دارد که تا حدودی با شرایط کنش جمعی مرتبط است و در واقع هنگامی‌که از منظر جامعه‌شناسی کنش سازمان‌یافته (جمعی) مورد بررسی قرار می‌گیرد، به نظر می‌رسد تعارض منافع بیشتر یک پدیده شناخته‌شده است.» (فریدبرگ، ۱۳۹۹: ۶۰) وی به بررسی شرایط تعارض منافع در جامعه جدید از نظر موقعیت ساختاری ... مطالعه بیشتر

اثر واترگیت یا چرا مقررات اخلاقی دائماً در حال افزایش است؟

دنیس سن‌مارتین دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه مونترال در این مقاله استدلال کرده است که بیشتر تحقیقات رشته علوم سیاسی که به افزایش مقررات اخلاقی پرداخته‌اند، تمرکزشان به‌شدت جامعه‌محور بوده است. وی به‌عنوان یک اصلاحیه رویکردی را معرفی کرده است که در آن روندهای علّی تا کنونی وارونه می‌شوند. این رویکرد حاکی از آن است که خود قوانین اخلاقی بخشی از علت افزایش مداوم ممنوعیت‌های اخلاقی در سیاست به شمار می‌آیند. سپس به‌طور مختصر تشریح کرده است که برخی از اثرات بازخوردی بالقوه به‌واسطه قوانین اخلاقی پدید می‌آیند. بیشتر مطالعاتی که پیرامون موضوع اصلاح اخلاقی صورت گرفته‌اند، معتقدند که اصلاح ... مطالعه بیشتر