حوزه‌های پژوهشی

حوزه‌‌های پژوهشی در مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه:

تعارض منافع؛

شفافیت و مقابله با فساد؛

رفاه و سیاست اجتماعی و

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه است.

در سایر حوزه‌های پژوهشی نیز این مرکز به فعالیت پرداخته است؛ مانند کارآمدسازی نظام حکمرانی، نظریه و روش PDIA، توانمندسازی نهادهای حرفه‌ای و مدنی، حمایت طلبی و حکمرانی آب در ایران.

حوزه‌های پژوهشی چهارگانه‌ای که مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه به ‌آن‌ها پرداخته است نیز خود شامل موضوعات فرعی می‌شوند:

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه شامل خشونت و نظم‌های اجتماعی، مشروطه‌سازی قدرت و دولت ضعیف، دولت قوی می‌شود.

زمینهٔ رفاه و سیاست اجتماعی نیز موضوعاتی را در بر می‌گیرد؛ رفاه اجتماعی، کرونا، نیروی کار و حمایت اجتماعی، شفافیت و رفاه اجتماعی و مقابله با فقر و نابرابری.

موضوعات زیرمجموعهٔ تعارض منافع و شفافیت و مقابله با فساد را می‌توانید در سایت مشاهده کنید.

خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع – شماره بیست و هشتم

سمانه سهرابی۱۳۹۹-۱۰-۲۱

دریافت نسخه الکترونیکی خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع -۲۸ گزیدهٔ اخبار، تحلیل‌ها و گزارش‌های هفته گذشته در حوزه تعارض منافع به این شرح است: حسن درویشیان رئیس سازمان بازرسی کل کشور اظهار داشته که سازمان بازرسی نظرات خود را نسبت به طرح مدیریت تعارض منافع در مجلس ارائه داده است و در کمیسیون اجتماعی هفته آینده نهایی می‌شود تا وارد صحنه علنی شود و در آنجا پیش بینی شده است که سازمان بازرسی وظیفه نظارت و اجرای قانون تعارض منافع را داشته باشد. کاظم نظم‌ده، مدیرکل دفتر مدیریت عملکرد سازمان بهزیستی، به ارائه آمار و ارقامی از اجرای بخشنامه‌ی تعارض ... مطالعه بیشتر

عزم جدی در مبارزه با تعارض منافع از کجا آغاز می‌شود؟

راضیه شیخ رضایی۱۳۹۹-۱۰-۲۱

پرکاربردترین حوزه استفاده از کلیدواژه تعارض منافع در فضای توییتری مربوط به اختلافات سیاسی در سطح بین‌المللی است که کشورها بر اساس منافع ملی خودشان ممکن است با دیگر کشورها دچار تعارض و اختلاف شوند. استفاده از این مفهوم در ادبیات مطالعات روابط بین‌الملل بسیار پرکاربرد و مورد توجه جامعه است. اما جدای از این، کاربران فضای مجازی برداشت‌های متفاوتی از این مفهوم دارند. پرکاربرترین آن‌ها به موضوع اختلاف و سهم‌خواهی بیشتر اشاره دارد که برخی از آن‌ها بیشتر جنبه طنز و دستمایه شوخی است. از میان صدها محتوا در توییتر و حتی در پاسخ‌ها و بحث‌های توییتری، کمتر از ... مطالعه بیشتر

شکست اصلاحات فرمایشی و شکاف فزایندۀ حکمرانی

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۱۰-۲۰

من پیشتر در این‌باره نوشته‌ام که ما در چند دهۀ اخیر شاهد شکاف حکمرانی فزاینده‌ای هستیم که نتیجۀ بسیاری از اصلاحات حکمرانی است. علت عمدۀ وجود چنین شکافی، به اجرا درنیامدن اصلاحاتی است که اقدامات صوری مبتنی بر «بهترین سرمشق» را ترویج می‌کنند. پیشنهاد من این است که ما می‌بایست رفتارمان را تغییر دهیم. منظور از این تغییر چیست؟ به عقیدۀ من اولین گام اساسی در راه این تغییر اطمینان یافتن از این امر است که اصلاحات خواستۀ کسانی است که مسئولیت اجرای آن‌ها را بر عهده دارند. توجه داشته باشید که من در مورد «مالکیت» (ownership) به معنایی مبهم ... مطالعه بیشتر

بی‌توجهی به مدیریت تعارض منافع در دیوان عدالت اداری

زهره نجفی۱۳۹۹-۱۰-۱۷

مجاز دانستن نمایندگی طرفین دعوا در مراجع حل اختلاف کار توسط کارمندان در رأی اخیر دیوان نشان از آن دارد که مدیریت تعارض منافع در دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قضائی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. به موجب ماده ۱۱۲ قانون کار، در هیئت‌های حل اختلاف کار از طرفین اختلاف (کارگر و کارفرما) برای شرکت در جلسه دعوت بعمل می‌آید. به موجب ماده ۲۲ «آیین دادرسی کار» (مصوب وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مورخ ۷/ ۱۱/ ۱۳۹۱) نیز هر یک از طرفین دعوا می‌توانند برای خود یک نفر نماینده تام الاختیار انتخاب و معرفی نمایند. کارفرمایان عموما شخصا ... مطالعه بیشتر

واکسن کرونا گرفتار تعارض منافع مالی

محمد ملکی۱۳۹۹-۱۰-۱۶

در یک دسته‌بندی کلی تعارض منافع را می‌توان به دو نوع تعارض منافع مالی و غیرمالی تقسیم‌بندی کرد. تعارض منافع مالی به‌طورکلی شامل موقعیت‌هایی است که به نحوی شامل منفعتی مالی شوند. این نوع از تعارض منافع در تحقیقات علمی بخصوص در حوزه بهداشت و درمان به‌وفور وجود دارد. تعارض منافع در تحقیق علمی در مواردی وجود دارد که فرد منافع یا تعهدات خود را نسبت به وظایف و مسئولیت‌های خود به‌عنوان محقق ترجیح دهد. این نوع تعارض منافع ممکن است واقعی، بالقوه یا شبهه تعارض منافع باشد. برای مثالی در حوزه بهداشت و درمان (حوزه موردبحث این یادداشت) می‌توان ... مطالعه بیشتر

اصلاحات حکمرانی: قوانین خوب ولی بدون کارکرد

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۱۰-۱۵

شکاف میان فرم‌ها و کارکردهای حکمرانی خوب همواره توجه من را به خود معطوف داشته است. این شکاف در «گزارش‌های همبستگی جهانی» نیز قابل مشاهده است: «گزارش همبستگی جهانی ابزاری برای درک سازوکارهای حکمرانی و مبارزه با فساد در سطح ملی است. این گزارش توسط محققان و روزنامه‌نگاران محلی و با یک روش‌شناسیِ تحسین‌شدۀ بدیع تحقیقاتی تهیه می‌شود که شامل یک فرآیند بررسی دقیق و مستحکم، با شفافیتی از آغاز تا پایان است.» این گزارش‌ها شامل امتیازدهی به شماری از کشورهای جهان در رابطه با کیفیت قوانین و چگونگی اجرای آن‌ها است. همچنین این گزارش‌ها حاکی از شکافی است که ... مطالعه بیشتر

یکی برای همه؛ همه برای یکی

فرشته الهی۱۳۹۹-۱۰-۱۴

همانند مسئله قاعده‌گذاری برای خود، فرد یا سازمانی که به‌صورت شخصی مسئول نظارت و قضاوت بر رفتار و عملکرد خود یا زیرمجموعه خود است نیز با مسئله تعارض منافع روبرو می‌شود به‌نحوی‌که می‌توان گفت مسئله نظارت یا قضاوت با مشکل روبرو خواهد شد. زیرا اشخاص قرارگرفته در یک صنف خاص همواره منافع صنف خود را پیگیری خواهند کرد و اگر از جانب افراد بیرون صنف شکایتی از به آن‌ها برده شود، این احتمال به‌طور قوی وجود خواهد داشت که افراد به‌صورت عادلانه قضاوت نکنند. در همین خصوص کاربران فضای مجازی به دو مورد از مصادیق تعارض منافع نظارت بر خود ... مطالعه بیشتر

خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع – شماره بیست و هفتم

سمانه سهرابی۱۳۹۹-۱۰-۱۴

دریافت نسخه الکترونیکی خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع -۲۷ گزیدهٔ اخبار، تحلیل‌ها و گزارش‌های هفته گذشته در حوزه تعارض منافع به این شرح است: اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور، در حساب توئیتر خود نوشت: لوایح سه‌گانه تصویبی دولت با عنوان شفافیت، تعارض منافع و مبارزه با فساد موثرترین اصلاحات حقوقی برای مبارزه ریشه‌ای با فساد است. ماه‌هاست که این سه لایحه منتظر بررسی در مجلس است اگر در مبارزه با فساد صادق و جدی هستیم باید بررسی و تصویب این لوایح در مجلس شورای اسلامی در اولویت باشد. علی بابایی کارنامی سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس خبر داد در هفته‌ی ... مطالعه بیشتر

شیر یا خط بانک جهانی برای افزایش کارآمدی حکومت

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۱۰-۱۳

مسئلۀ پنجاه‌پنجاه مدتی قبل تحقیقاتی را موردبحث قرار دادم که نشان می‌دادند از میان کشورهایی که در پی اصلاحات حکمرانی با پشتوانۀ خارجی هستند، تنها نیمی از آن‌ها، در طول ده سال، امتیازات بهتری در زمینۀ کارآمدی حکومت به دست آورده‌اند. نقطۀ شروع بررسی‌هایم این بود: آیا کشورهایی که با حمایت بانک جهانی اصلاحاتی را در راستای  برنامۀ «بخش اجرا، قانون و دادگستری عمومی» (که به‌طورمعمول پیشرفت‌های نهادی را هدف قرار می‌دهد) پشت سر گذاشته‌اند، در حوزۀ «کارآمدی حکومت»، امتیازات بهتری در «شاخص حکمرانی جهانی» کسب کرده‌اند یا نه؟ امتیازات «شاخص حکمرانی جهانی» مشکلات آشکاری دارند (و من خود منتقد ... مطالعه بیشتر

واکاوی بخشنامه منع پذیرش منافع متعارض در بهزیستی

محمد ملکی۱۳۹۹-۱۰-۱۳

  شاید بتوان گفت بزرگ‌ترین نقطه قوت متن کامل بخشنامه منع پذیرش منافع متعارض در سازمان بهزیستی همانا نشانه گرفتن موقعیت اشتغال بیرونی (Outside Employment) است که به‌مثابه یکی از گلوگاه‌های اصلی فساد در همه دستگاه‌های اجرایی است. چراکه هنگامی‌که کارکنان دولتی در بخش خصوصی مرتبط به‌طور همزمان به فعالیت می‌پردازند، گاه ناظر بر عملکرد خود خواهند شد و گاه سیاست‌هایی را وضع می‌کنند که خود مجری و منتفع از آن قوانین و دستورالعمل‌ها هستند (نظارت بر خود و قاعده گذاری برای خود). بنابراین می‌توان گفت اشتغال بیرونی محملی برای ایجاد سایر موقعیت‌های تعارض منافع نیز خواهد بود. لذا واضعان ... مطالعه بیشتر

تحلیل حقوقی بخشنامه تعارض منافع آموزش‌وپرورش

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۱۰-۱۰

  در راستای اقدامات مدیریت تعارض منافع در کشور، سومین تلاش طی چند سال اخیر در دولت و دستگاه‌های اجرایی برای مقابله با تعارض منافع مربوط می‌شود به بخشنامه مدیریت تعارض منافع وزارت آموزش و پرورش که در تاریخ ۱۹ خرداد ۱۳۹۶ ابلاغ شد و این گزارش قصد دارد به تحلیل حقوقی بخشنامه تعارض منافع آموزش‌وپرورش بپردازد. اولین تلاش به اقدام وزیر وقت راه و شهرسازی بازمی‌گردد که تلاش کرد تعارض منافع در سازمان نظام مهندسی را مدیریت کند و البته مناقشات و تنش‌های زیادی برانگیخت. دومین تلاش نیز مربوط به اقدام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در شناسایی ... مطالعه بیشتر

گذر اصلاحات از میان کوه‌های یخ

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۱۰-۱۰

انجام اصلاحات در دریایی از کوه‌های یخ: واقعیت چالش‌های بافتاری  بافتارهایی که اصلاحات در آن‌ها طرح‌ریزی می‌شوند، همیشه پر از نهادهای ازپیش‌موجود (قواعد بازی) هستند و هیچ لوح سفیدی وجود ندارد که بتوان بر روی آن، یک سند جدید اصلاحات را نوشت. نهادها، همچون کوه‌های یخ، دارای عناصر محسوسی مانند قوانین، و عناصر نامحسوسی مانند هنجارها و ابزارهای فرهنگی_شناختی هستند. نهادها، نه همان قوانین یا هنجارها یا سازوکارهای فرهنگی_شناختی، بلکه ملقمه‌ای از هر سه عنصر هستند. بسیاری از افراد خارجی، یا نهادها را با یکی از این سه عنصر اشتباه می‌گیرند و یا به هنجارها و سازوکارهای فرهنگی_شناختی (که قادر ... مطالعه بیشتر

بازیگران تعارض منافع در حوزه مسکن

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۱۰-۰۹

تعارض منافع به موقعیتی اطلاق می‌شود که بازیگران و دست‌اندرکاران یک مجموعه‌ای در برابر انجام وظایف خودشان، درگیر یک موقعیت دوگانه انتخاب بین منافع شخصی خود و یا منافع سازمانی خود با منافع مردم و گیرندگان خدمت می‌شوند. در این موقعیت اگر منافع شخصی و سازمانی بر منافع عمومی ترجیح داده شود، ناکارآمدی و نارضایتی از اولین پیامدهای آن خواهد بود. تعارض منافع در حوزه مسکن از جمله حوزه‌هایی است که پیامد کوتاه‌مدت آن منفعت‌طلبی برخی از این بازیگران حوزه همچون شهرداری و سازمان نظام مهندسی است ولی پیامدهای بلندمدت و عمیق آن دامن آیندگان و کیفیت زندگی آنان را ... مطالعه بیشتر

مصادیق تعارض منافع در بانک مرکزی ایران (قسمت ۲)

فرشته الهی۱۳۹۹-۱۰-۰۹

بانک مرکزی ایران علاوه بر تعارض وظایف که در اینفوگرافیک تعارض منافع بانک مرکزی (قسمت ۱) به آن پرداخته شد، درگیر موقعیت‌های تعارض وظایف دیگری نیز است. تعارضات منافعی همچون نظارت بر خود، ارتباطات سهامداری، دریافت هدیه، اشتغال بیرونی و ارتباط خویشاوندی که بالفعل شدن هر یک از این تعارضات می‌تواند منجر به فسادهای مالی و غیرمالی جبران ناپذیری شود. به عنوان مثال در تعارض منافع نظارت بر خود عدم عضویت نماینده‌ای از بخش معاونت نظارت بانک مرکزی، که شناسایی تخلف و بررسی آن را بر عهده دارد، و در مقابل عضویت یک نفر از مدیران عامل بانک‌ها، که در ... مطالعه بیشتر

واکسن کرونا از منظر تعارض منافع!

میلاد زمان۱۳۹۹-۱۰-۰۸

کشف واکسن کرونا توسط چند شرکت دارویی مطرح بین‌المللی، جهان را به تکاپو انداخته است. اگر این واکسن‌ها در تحقق ادعای خود موفق باشند، تبعات اجتماعی و اقتصادی و بحران‌های مربوط به ویروس کووید ۱۹ زودتر از آنچه انتظار می‌رفت کنترل خواهد شد. از این رو هر چه که یک کشور زودتر به واکسن دسترسی داشته باشد زودتر به حالت طبیعی پیش از کرونا و خروج از بحران باز خواهد گشت. اقتصاد تحت فشار کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست. درحالی‌که بخشی از جامعه هرروز عزیزانی را از دست می‌دهند و کادر درمان از خستگی مفرط رنج می‌برند، ... مطالعه بیشتر

ارزیابیِ کیفیت پرتال‌های داده باز در سطح ملّی

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۱۰-۰۸

داده ماده خامی است که از آن می‌توان اطلاعات و دانش به دست آورد، بدون داده نمی‌توانیم اطلاعات بسازیم و بدون اطلاعات دانش جدیدی نیز وجود ندارد. یکی از انواع داده‌ها، داده باز است. داده باز داده‌هایی است که هرکس می‌تواند به آن‌ها دسترسی داشته باشد، از آن‌ها استفاده کرده و آن‌ها را به اشتراک بگذارد. فلسفه ایجاد داده‌های باز مدت‌هاست که تثبیت شده اما اصطلاح “داده­ های باز” اخیراً با ظهور اینترنت و شبکه جهانی وب و بخصوص با ابتکار داده‌های دولتی باز محبوبیت بیشتری یافت. یکی از مهم‌ترین انواع داده‌های باز، داده ­های باز دولتی (OGD[۱]) است که ... مطالعه بیشتر

طرح یا لایحه مسئله این است …

حسین خداپرست۱۳۹۹-۱۰-۰۷

چند هفته‌ای است که مناقشه بر سر اعلام وصول لایحه‌ی مدیریت تعارض منافع دولت (در کنار شمار دیگری از لوایح) در مجلس بالا گرفته است. دولت می‌گوید سه لایحه به مجلس ارسال شده و مجلس اعلام وصول نمی‌کند. از آن طرف مجلس می‌گوید لایحه‌ای برای ما ارسال نشده است که اعلام وصول کنیم. دقیق‌تر بگویم: دولت اعلام کرده است که سه لایحه «شفافیت»، «مبارزه با مفاسد و سالم‌سازی نظام اداری» و «نحوه مدیریت تعارض منافع در انجام وظایف قانونی و ارائه خدمات عمومی» را به مجلس ارسال کرده است اما مجلس منکر چنین مسئله‌ای است. نگارنده گرچه در ادامه به ... مطالعه بیشتر

خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع – شماره بیست و ششم

سمانه سهرابی۱۳۹۹-۱۰-۰۷

دریافت نسخه الکترونیکی خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع -۲۶ گزیدهٔ اخبار، تحلیل‌ها و گزارش‌های هفته گذشته در حوزه تعارض منافع به این شرح است: سند تحول قضایی بر مبنای هفت ماموریت اصلی قوه قضاییه از سوی رئیس قوه قضاییه ابلاغ شد که یکی از راهبردهای این سند مدیریت تعارض منافع است. بر اساس دستور اعلامی کمیسیون اجتماعی در روز یکشنبه ۷ دی، ادامه بررسی طرح مدیریت تعارض منافع با حضور دستگاه‌ها و سازمان‌های مربوط در دستور کار این کمیسیون است. مهرداد ویس کرمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ، اظهار داشته پس از ارائه لایحه تعارض منافع از سوی ... مطالعه بیشتر

نهادهایی همچون کوه‌های یخ 

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۱۰-۰۶

بافتارهای نهادی پر از نهادهایی شبیه کوه‌های یخ هستند. وقتی به بافتارهای حکمرانی فکر می‌کنم، نهادها به ذهنم می‌آیند (که ما آن‌ها را «قوانین بازی» می‌نامیم). به عقیدۀ من هر کسی که در زمینۀ اصلاحات در کشورهای در حال توسعه (یا کشورهای پیشرفته) کار می‌کند می‌بایست ارزیابی کاملی از این قوانین بازی داشته باشد. وقنی از نهادها سخن به میان می‌آید، معمولاً افراد یکی از این موارد را درنظر دارند: سازوکارهای رسمی نظارتی، مانند قوانین (که از طریق ابزارهای بیرونی بر نحوۀ رفتار افراد تأثیر می‌گذارند)، هنجارها (که با وعدۀ پاداش‌های روحی و درونی به رفتارهای مطابق با آن‌ها، انتخاب‌ها ... مطالعه بیشتر

گزارش ۱۸| کاهش عوارض نوسانات درآمدی برای فقرا با اعطای اعتبارات خرد

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۱۰-۰۶

اعطای اعتبارات خرد یکی از راهکارهایی است که دولت‌ها برای افزایش تاب‌آوری خانوارهای فقیر در مواقع بحران به کار می‌بندند. دسترسی فقرا به اعتبارات خرد و تسهیلات بانکی امکان پس‌انداز را برای آنان میسر کرده یا دست کم اثرات نوسانات درآمدی را بر وضعیت معیشتی‌شان کاهش می‌دهد. برای مثال، دولت ترکیه در واکنش به بحران کرونا بخشی از طرح خود برای مقابله با اثرات ناگوار این بحران را به اعطای اعتبار به خانوارها اختصاص داده است. در این طرح سه بانک دولتی مسئول اعطای اعتبار به خانوارهایی شده‌اند که درآمد ماهیانۀ آن‌ها کمتر از پنج هزار لیر (تقریباً ۶۴۰ دلار) ... مطالعه بیشتر