مبانی نظری، حقوقی و روش‌شناختی تعارض منافع

اخلاق سیاسی

گامی فراتر از مدیریت تعارض منافع

دغدغه‌های مرتبط با سلامت سیاست‌های دموکراتیک، انگیزه بررسی مسائل مرتبط با تعارض منافع در سیاست را به وجود می‌آورد؛ چراکه تعارض منافع و تخلفات مقامات دولتی کارکرد و مشروعیت نهادهای دولتی را به خطر می‌اندازد. اما مک لئود سعی می‌کند از این فهم از اخلاق سیاسی که صرفاً بر رفتار مقامات دولتی تمرکز می‌کند، فراتر رود و ایده اخلاق سیاسی خود را دقیقاً مبتنی بر آرمان‌ها و ارزشهای دموکراتیک بنا کند. کالین مک لئود دانشیار گروه حقوق و فلسفه دانشگاه ویکتوریا است و تحقیقات وی بر موضوعات نظریه اخلاقی سیاسی و حقوقی معاصر با تمرکز بر عدالت توزیعی و برابری ... مطالعه بیشتر
منافع مدیران

منافع مدیران در برابر منافع عمومی

گرگور دابلر استاد انسان‌شناسی دانشگاه فرایبورگ آلمان، در مقاله «مدیران خصوصی، منافع عمومی؟ بوروکراتیزاسیون در شهری کوچک در شمال نامیبیا» به این موضوع می‌پردازد که چه طور در فرآیند نهادسازی، منافع مدیران همسو با اهداف نهاد قرار می‌گیرد. نویسنده در بخش اعظمی از مقاله خود به توصیف وضعیت کشور نامیبیا و شهر مرزی اشیکانجو در شمال آن در همسایگی با آنگولا در قاره آفریقا می‌پردازد. پس از وقفه در جنگ‌های داخلی آنگولا و نیاز آن‌ها به مصالح ساختمانی و … شهر مرزی اشیکانجو رونق گرفت. رشد اقتصادی و جمعیتی این شهر کوچک به دور از وضع مقررات دولتی بود و ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع در بریتانیا

تعارض منافع در عرصه دولتی بریتانیا

تعارض منافع، معضلی در بریتانیا از سال ۱۹۹۴ تاکنون در عرصه دولتی بریتانیا نگرانی‌های زیادی در رابطه با تعارض منافع در مواردی مانند بالا بردن بودجه احزاب و تأثیر منافع مالی حزب بر سیاست‌گذاری‌ها و اعطای القاب وجود داشته است. برخی وقایع مانند لابی کردن نمایندگان و دریافت پول برای سؤال از وزرا در سال ۱۹۹۷، انتصابات حزبی در نهادهای دولتی غیر وزارتخانه‌ای، درب‌های گردان بین دولت و صنایع تازه خصوصی شده در دوره تاچر، رسوایی‌های حزب کارگر جدید بر تداوم و اهمیت تعارض منافع در عرصه دولتی بریتانیا افزوده است. این امر موجب شده است تشکیلات، آیین‌نامه‌ها، قوانین و ... مطالعه بیشتر
مدیریت تعارض منافع- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

برای مدیریت تعارض منافع چه باید کرد؟

از ابتدای دهه ۱۳۸۰ نیز با برجسته شدن مسئله فساد اداری و اقتصادی، تأسیس نهادها، سازمان‌ها، ستادها و کمیته‌های ریزودرشت و تصویب قوانینی نظیر «قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مقابله با فساد» در دستور کار نهادهای حاکمیتی قرار گرفت. اما با گذشته دو دهه، به نظر می‌رسد فساد در سیستم ابعاد پیچیده‌تر و بزرگ‌تری پیدا کرده است. به‌عبارت‌دیگر، تأسیس نهاد یا تصویب قانونی به‌خودی‌خود در این زمینه کارساز نبوده است. با پیش رو بودن تجاربی ازاین‌دست به نظر می‌رسد در ترسیم مسیر مدیریت تعارض منافع باید مسیر هوشمندانه‌تری در پیش گرفت و از تکرار تجارب ناکام و شکست‌خورده پرهیز ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع: چارچوب کلی، حقوقی، نهادی، و الگوهای عمل مناسب در سطح بین‌الملل

در مقاله اول دمیتری ولاسیس (رئیس بخش کنوانسیون‌های جنایی، بخش امور مربوطه به معاهدات دفتر مقابله با مواد مخدر و جرائم سازمان ملل متحد) به معرفی کنوانسیون سازمان ملل متحد علیه فساد و کارکردهای این کنوانسیون می‌پردازد. در مقاله دوم گروه لنکستر (رئیس کالج کورپس کریستی، دانشگاه آکسفورد بریتانیا) تلاش می‌کند یک چارچوب تحلیلی درزمینه تعارض منافع ارائه دهد و تجارب کشورهای مختلف در این زمینه را بررسی کند. در مقاله آخر نیز ریچارد مسیک (کارشناس ارشد حکمرانی و از اعضای هیئت‌مدیره گروه مسئله محور قانون و عدالت در بخش حکمرانی دولتی، کاهش سطح فقر و مدیریت اقتصادی بانک جهانی) ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع در کانادا

مرور سیر قانون‌گذاری در کانادا به‌وضوح قدرت یک‌جانبه نخست‌وزیر در وضع قوانین برای مدیریت تعارضات کابینه و قوه مجریه را نمایان می‌سازد. از سوی دیگر مقایسه قوانین مدیریت تعارض منافع برای نمایندگان کنگره در ایالات‌متحده و کانادا روشن می‌سازد که کانادا مدیریت تعارض منافع را بسیار دیر شروع کرده است و قوانین کانادا در این مورد بسیار نوپا است. درحالی‌که در ایالات‌متحده دیرزمانی است که قوانین و قواعد پیچیده‌ای در این زمینه بر نمایندگان کنگره حاکم است. آندره استارک در مقاله خود تحت عنوان «تعارض منافع در کانادا» که در کتاب «تعارض منافع و عرصه دولتی، چشم‌اندازهای چندملتی» منتشر شده ... مطالعه بیشتر
سوگیری

پژوهش تجربی در حوزه تعارض منافع: نگاهی انتقادی

مایکل دیویس استاد فلسفه مرکز مطالعات اخلاق حرفه در موسسه فناوری ایلینوی ایالات متحده آمریکاست. وی در این مطلب به بررسی انتقادی یک پژوهش تجربی در خصوص تعارض منافع پرداخته است. پژوهش پیش رو در کتاب «تعارض منافع در حکمرانی جهانی، دولتی و شرکتی» آمده است. این پژوهش رویکردی روان‌شناختی دارد و دیویس سعی کرده نشان دهد که رویکردهای روان‌شناختی به تعارض منافع غالباً با چه نقص‌هایی مواجه هستند. پژوهش مدنظر یکی از ضمیمه‌های گزارشی تحت عنوان «تعارض منافع در پژوهش، آموزش و درمان پزشکی» است که توسط موسسه IQM در سال ۲۰۰۹ منتشر شده است. عنوان ضمیمه مدنظر این ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع نمایندگان پارلمان سوئیس

آنا کریسمان به عنوان محقق دانشگاه زوریخ در مقاله «آیا سیاست‌مداران می‌توانند در جایگاه قضاوت بنشینند؟» به مطالعه موردی تعارض منافع نمایندگان پارلمان سوئیس در اعتبارسنجی طرح‌های مردمی می‌پردازد. وی در ابتدای مقاله بیان می‌کند وظایف برخی از مشاغل به‌گونه‌ای است که ممکن است ایجاد تعارض منافع کند به‌طور مثال وجود وظایف متعدد در یک شغل. چنانکه اعضای پارلمان سوئیس نیز چنین تعارضاتی را تجربه می‌کنند. به گفته نویسنده وقتی تعارض منافع بروز می‌کند که نمایندگان باید طرح‌های مردمی برای تغییر قانون کشور را بسنجند. در واقع این افراد هم باید نماینده باشند و هم ملزم به خدمت مردمی هستند ... مطالعه بیشتر

انتشار ۵ کتاب در مورد مدیریت موقعیت‌های تعارض منافع

تعارض منافع به‌عنوان تعارض میان پیشبرد منافع شخصی و منافع عمومی، یا اثرگذاری منافع شخصی یا منافع اشخاص وابسته بر تصمیمات، پیشنهادات و عملکرد اشخاص تعریف شده است. تردیدی نیست که تمامی افراد در هر منصب و موقعیتی که باشند، دارای منافع و وابستگی‌های شخصی هستند که آن‌ها را در موقعیت‌های تعارض منافع قرار می‌دهد و بدین سبب می‌توان گفت که بروز تعارض منافع در عرصه‌های مختلف امری اجتناب‌ناپذیر اما قابل مدیریت است. درصورتی‌که موقعیت‌های تعارض منافع به‌درستی مدیریت نشوند، ممکن است به پیامدهایی چون از بین رفتن منابع، کاهش رفاه اجتماعی، عدم پاسخگویی، عدم اجرای صحیح قوانین، ناکارآمدی نظام ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع در ایتالیا

پارلمان ایتالیا در ۲۰ ژوئیه ۲۰۰۴ قانونی با عنوان «هنجارهایی برای حل‌وفصل تعارض منافع» تصویب کرد. بخش دوم این قانون به نوع جدیدی از تعارض منافع می‌پردازد که با به قدرت رسیدن برلوسکونی به‌عنوان یک ابر سرمایه‌دار رسانه‌ای در این کشور شکل‌گرفته است. این تعارض منافع در ایتالیا به رابطه بین سیاست و رسانه‌ها که حساس‌ترین رابطه در دموکراسی‌های معاصر است مرتبط می‌شد. سرجیو فابرینی که استاد علوم سیاسی دانشگاه تورنتو و عضو کمیته راهبری کنسرسیوم تحقیقات سیاسی اروپا است و کتاب‌ها و مقالات بسیاری در حوزه‌های سیاست تطبیقی، سیاست‌های آمریکا و ایتالیا و سیاست عمومی نوشته است، در یکی ... مطالعه بیشتر
مقابله با فساد اداری و اقتصادی

شفافیت، کلیدواژه مقابله با فساد و تعارض ‌منافع

در راستای مبارزه با فساد که از اصلی‌ترین اهداف دولت سیزدهم است، به تازگی اصول دوازده‌گانه‌ای توسط رئیس‌جمهور در جهت پیشگیری و مقابله با فساد جهت اظهارنظر به وزارتخانه‌ها ابلاغ گردید. از اصلی‌ترین این اصول می‌توان شفافیت، مدیریت تعارض منافع، سهولت فرایندها و دولت الکترونیک اشاره کرد. این یادداشت نظر کارشناسی مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه است، که توسط نماینده این مرکز در نشست بررسی سند «پیشگیری و مقابله با فساد اداری و اقتصادی در دولت سیزدهم» که در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری برگزار شد، ارائه گردید. ساختار سند ملی پیشگیری و مقابله با فساد نقاط قوت بسیاری دارد ... مطالعه بیشتر
ذی‌نفعان

جایگاه ذی‌نفعان، در مدیریت تعارض منافع

رویکردهای جدید بر مشارکت و درگیرسازی ذی‌نفعان در تدوین و حمایت از خط‌مشی‌های عمومی برای موفقیت یک خط‌مشی سیاست‌گذاری تأکید دارند. خط‌مشی‌ها باید با مشارکت ذی‌نفعان اجرا شود تا نتایج بهتری به دست دهد. اینکه بدانیم ذی¬نفعان کدامند و چقدر قدرت دارند و نحوه تعامل آن‌ها در فرایند سیاست‌گذاری چگونه است، بسیار اهمیت دارد. در اولین قدم باید تعریفی دقیق از ذی‌نفعان ارائه داد. فریدمن و همکارانش در کتاب تئوری ذی‌نفعان  (۲۰۱۰) خود، ذی‌نفع را این‌گونه تعریف می‌کنند: «ذی‌نفع یعنی افراد یا گروه‌هایی که به‌نوعی در موفقیت یا شکست یک پروژه سهیم هستند». برای گسترش تعریف فریدمن باید دو نکته ... مطالعه بیشتر
حکمرانی جهانی

تعارض منافع چونان تقاطعی در حکمرانی

فصل اول کتاب تعارض منافع در حکمرانی جهانی، دولتی و شرکتی به تعارض منافع به عنوان محل برخورد حکمرانی‌های گوناگون پرداخته است. نویسنده این بخش آن پیترز استاد حقوق بین‌الملل عمومی و حقوق اساسی دانشگاه بازل سوئیس و سر ویراستار این اثر است. نویسنده تلاش کرده است در این فصل به چارچوبی مشترک برای مطالعه تعارض منافع در حکمرانی جهانی، دولتی و شرکتی دست بیابد. وی در این فصل به این موضوع پرداخته است که برخی مسائل تفکیک حکمرانی در فضاهای عمومی، خصوصی، محلی و جهانی را از بین می‌برند و مانند تقاطعی در حکمرانی عمل می‌نمایند؛ از جمله می‌توان ... مطالعه بیشتر
کارمندان دولت در مجلس

تعارض منافع کارمندان دولت در مجلس

توماس برائندل و آلویی استاتزر (thomas braendle and alois stutzer) در مقاله‌ای با نام «معضل تفکیک قوا: کارمندان بخش دولتی در نقش قانون‌گذار» در کتاب «تعارض منافع در حکمرانی جهانی، دولتی و شرکتی» درباره معایب و موقعیت های تعارض منافع و مزایای حضور کارمندان دولتی در مجلس نوشته‌اند. تفکیک قوا به منظور کاهش تعارض منافع و جلوگیری از سوءاستفاده از اقتدار حاکمیتی در نظر گرفته می‌شود اما این ایده در مورد افرادی که به طور همزمان در این دو جایگاه قرار می‌گیرند، رویکردهای مختلفی وجود دارد. در کشوری همچون انگلستان این تفکیک نقش‌ها به طور جدی پیگیری می‌شود چنانکه کارمند ... مطالعه بیشتر
سند ملی پیشگیری و مقابله با فساد

سند ملی پیشگیری و مقابله با فساد: مسیر دولت سیزدهم برای مبارزه با فساد

کمتر از دو ماه از ورود رئیسی به پاستور، در ۲۴ شهریور امسال اولین گام در این جهت برداشته شد و «اصول حاکم بر نقشه ملی پیشگیری و مقابله با فساد اداری و اقتصادی در دولت سیزدهم» به همراه پیش‌نویس این سند به اعضای هیئت دولت ابلاغ شد. سرعت عمل در ابلاغ این اصول و تلاش برای تسریع در نهایی ساختن سند ملی پیشگیری و مقابله با فساد اداری و اقتصادی در نوع خود نشان‌دهنده عزم جدی دولت برای کنترل فساد و ایجاد اعتماد عمومی در میان مردم است. بااین‌حال از زمان تدوین یک سند تا اجرایی ساختن آن مسیر ... مطالعه بیشتر
آنومی در نظام حکمرانی

مدیریت تعارض منافع در گیرودار آنومی نظام حکمرانی

  برای چندمین بار پیاپی در سال‌های اخیر حول مسئله تعارض منافع، متن جدیدی با عنوان «طرح ارتقاء سلامت اداری و پیشگیری از تعارض منافع» در تاریخ ۲۴ شهریور سال جاری در مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شد. پیش از این در دو نوبت طرح‌های مشابهی با عنوان «طرح مدیریت تعارض منافع» در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۹۷ و ۳ تیر ۱۳۹۹ و لایحه با موضوع مشابهی که توسط دولت دوازدهم تنظیم شده بود (با عنوان لایحه “نحوه مدیریت تعارض منافع در انجام وظایف قانونی و ارایه خدمات عمومی”) در تاریخ ۴ آذر ۱۳۹۸ و ۲۱ تیر ۱۳۹۹ به مجلس‌های دهم ... مطالعه بیشتر
سیاست‌های مدیریت تعارض منافع

در جستجوی اصول سیاست‌گذاری برای مدیریت تعارض منافع

باید توجه داشت که اولین تجربه کشور در تصویب قانون مدیریت تعارض منافع، بسیار حساس و نیازمند دقت و ظرافت است. چرا که لازم است این مفهوم جدید برای نظام اداری ما به‌خوبی و با کارکردی که از تجارب دولت‌های کارآمد و در متون نظری سیاست‌گذاری سراغ داریم جا بیفتد و تبدیل به رویه‌ای شسته‌رفته و کارا برای پیشگیری از فساد و تصمیمات ناکارآمد گردد. غفلت از ظرافت‌ها و مداقه‌های لازم ممکن است به آشفتگی بیشتر در تصمیم‌گیری‌های نظام اداری، سوءاستفاده از این مفهوم در جهت فساد بیشتر و تسویه‌حساب‌های شخصی و گروهی و جناحی و درنهایت ایجاد اجماعی علیه ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع مسئولان دولتی و راهکار مدیریت آن

 رئیس جمهور اصول دوازده‌گانه پیشگیری و مقابله با فساد اداری و اقتصادی در دولت سیزدهم را در اواخر شهریورماه به اعضای دولت ابلاغ کرد، این اصول شامل این موارد هستند: ۱- شفاف‌سازی ۲- مدیریت تعارض منافع ۳- فرهنگ‌سازی و نظارت همگانی ۴- متناسب سازی ساختار و تشکیلات دولت ۵- شایسته گزینی ۶- سهولت فرایندها ۷- دولت الکترونیک ۸- توسعه رویکرد زنجیره ارزش و زنجیره‌های تأمین ۹- حمایت از فعالیت سالم ۱۰- تقویت اشراف  ۱۱- نظارت مؤثر و کارآمد ۱۲- برخورد قاطع، دقیق و مؤثر. باتوجه به این ابلاغیه به نظر می‌رسد که مخاطب اصلی آن، اعضای هیات دولت باشند. در ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع در سازمان

مدیریت تعارض منافع در سازمان‌ها چه شرایطی دارد؟

مدیریت تعارض منافع به معنای شناسایی موقعیت‌های تعارض منافع در سازمان‌ها و اعمال محدودیت یا ممنوعیت‌هایی برای کاهش احتمال استفاده افراد از چنین موقعیت‌هایی در جهت منافع شخصی خود است. بدین ترتیب مدیریت تعارض منافع دو مرحله دارد: مرحله شناسایی و مرحله اعمال محدودیت یا ممنوعیت. مدیریت موقعیت‌های تعارض منافع در برخی سازمان‌ها پیچیده‌تر و دشوارتر از دیگر سازمان‌ها است. این موضوع با عوامل گوناگونی در ارتباط است که در این مطلب قصد داریم به‌طور مختصر به آن‌ها بپردازیم. اندازه یک سازمان یکی از عواملی است که بر مدیریت تعارض منافع در سازمان تأثیر می‌گذارد. هر چه سازمانی بزرگ‌تر باشد، ... مطالعه بیشتر
طرح مدیریت تعارض منافع

یک گام به پیش، چند گام به پس!

رشد و توسعه هر کشوری منوط است به اعتماد عمومی به‌نظام سیاسی، جلوگیری از اتلاف منابع (مادی و غیرمادی) و ارتقای سلامت و کارآمدی نظام اداری که تمام این‌ها وابسته هستند به اینکه از تأثیر منافع شخصی و ثانویه افراد (حقیقی و حقوقی) بر نحوه انجام وظایف و اختیارات حرفه‌ای و قانونی جلوگیری به عمل آید. به‌بیان‌دیگر رشد و توسعه یک کشور را می‌توان هم‌راستا با مدیریت و حل مسئله بسیار مهم و پیچیده تعارض منافع در سطوح مختلف حاکمیتی آن دانست. لذا وجود قوانین جامع، یکپارچه و دارای ساختارهای استاندارد جهت مدیریت بهینه موقعیت‌های گوناگون تعارض منافع حیاتی و ... مطالعه بیشتر