سیاستگذاری

نخبگان

اندیشکده؛ پیوند نخبگان و حاکمیت

پژوهشکدۀ چشم‌انداز و آینده‌پژوهی از همکاری بین مجمع تشخیص مصلحت نظام و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات در سال ۱۳۹۰ تأسیس‌شده و به‌صورت هیئت‌امنایی اداره می‌شود. یکی از فعالیت‌های این پژوهشکده برگزاری دوره‌ها و ترجمه و تألیف کتب است اما در سال‌های اخیر به فضای اندیشگاهی وارد شده‌اند و هدفشان مسئله یابی، کمک به حل مسئله و ارتباط‌گیری با نیروهای درگیر حل مسئله در کشور است. محمدمجید فولادگر؛ مدیر پژوهشکده چشم‌انداز و آینده‌پژوهی و حسین زاهدی؛ مدیرگروه چشم‌انداز و تمدن سازی پژوهشکده در این گفتگو درباره نظام حکمرانی و مسائل آن گفتند که در ادامه می‌خوانید. با توجه ... مطالعه بیشتر
پاسخگویی و شفافیت حاکمیت

عدم وجود الزامات پاسخگویی در ساختار کلی حکمرانی

علی ملکی فارغ‌التحصیل دکتری سیاست‌گذاری عمومی از دانشکده علوم اجتماعی و سیاسی دانشگاه ادینبرو بریتانیا است. وی از سال ۹۸ ریاست پژوهشکده را عهده‌دار است. پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف سال‌های اخیر در زمینه سیاست‌پژوهی و سیاست‌گذاری به فعالیت می‌پردازد و در حوزه‌های مختلفی مانند حکمرانی عصر دیجیتال، حکمرانی و تنظیم‌گری و سیاست‌گذاری اقتصادی به کار مشغول است و هدف و مأموریت خود را ایفای نقش واسط میان نخبگان جامعه و نهادهای حکمرانی، برای یاری‌رساندن به حاکمیت تعریف کرده است. ملکی در گفت‌وگوی پیش رو عدم پاسخگویی و شفافیت و عدم تمایل به مسئولیت‌پذیری را یک مشکل جدی حاکمیت می‌داند ... مطالعه بیشتر
مسئله خوزستان- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

نظام تدبیر و مسئله خوزستان

تابستان ۱۳۷۹ تازه نماینده مردم آبادان شده بودم که به دلیل شور شدن شبکه آب شهری مردم به خیابان ریختند. در آن اعتراض سه نفر کشته شدند. اولین خون‌هایی که برای مشکلات محیط‌زیست در ایران به زمین ریخته شد. آب دریا وارد شبکه آب آشامیدنی شهری شده بود و سه روز آب قابل آشامیدن در شهر نبود؛ شهری که در محاصره دو رودخانه آب شیرین بود حالا با پیشروی کامل آب دریا در رودخانه‌های بهمن‌شیر و اروند در محاصره آب شور قرار گرفته بود. در سال ۲۰۰۱ میلادی (۱۳۸۰) برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) گزارشی تحت عنوان «تالاب‌های بین‌النهرین: ... مطالعه بیشتر
مسائل نظام حکمرانی

نگرش اندیشکده‌ها به مسائل سیاستگذاری و حکمرانی در ایران

نظام حکمرانی، هم می‌تواند عامل اصلی رشد و توسعه شود و هم در صورت کژکارکردی می‌تواند در روند توسعه تأخیر و اخلال ایجاد کند. از این‌روست که نظریات مختلفی درباره نظام‌های حکمرانی مطرح شده‌اند که هرکدام سعی داشته‌اند الگویی را برای نظام حکمرانی مناسب پیشنهاد دهند. برخی از این نظریات بر دولت گسترده تمرکز داشته‌اند و برخی دیگر بازار را نیروی اصلی مؤثر قلمداد کرده‌اند. آنچه از تجارب این رویکردها حاصل شده است نشان می‌دهد برای رسیدن به الگوی مناسبی از حکمرانی، بیش از آنکه گستره و اندازه دولت اهمیت داشته باشد، توانمندی، ظرفیت‌های آن و نوع نگاه فضای حکمرانی ... مطالعه بیشتر
برنامه‌های توسعه- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

قشر مغفول در برنامه‌های توسعه

توسعه مفهومی مهم و پردامنه است که به‌ویژه از اواسط قرن بیستم توجه اندیشمندان و متفکران زیادی را به خود جلب کرد. این اهمیت ناشی از تفاوتی بود که بر اثر فرایند مدرن شدن موجب ایجاد تفاوت‌هایی قابل‌توجه در همه ابعاد در میان کشورهای مختلف جهان گردید تا حدی که تمایزات را برجسته نمود و موجب شد اندیشمندان توسعه به دنبال راهکارهایی برای کاهش این تمایزات باشند. نظریات توسعه در بیش از نیم‌قرن اخیر، فرازوفرودها و تحولات بسیاری را از سر گذرانده‌اند. از توجه صرف به توسعه اقتصادی گرفته تا پیگیری ابعاد انسانی‌تر توسعه و ایجاد توسعه پایدار، مفهوم توسعه ... مطالعه بیشتر
پاسخگویی - مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

اهمیت مشروعیت سیاست‌ها و پاسخگویی درقبال شهروندان

چه بینش‌های عمده‌ای در دهه‌ی گذشته، در زمینه‌ی اقتصاد توسعه حاصل شده‌اند و این بینش‌ها چگونه باید بر عملکرد بانک‌جهانی تأثیر بگذارند؟ یک گزارش تحقیقی جدید، با عنوان «به سوی سیاست‌های موفقیت‌آمیز توسعه: بینش‌های به‌دست آمده از تحقیق در اقتصاد توسعه»، تهیه شده توسط بخش پژوهش بانک جهانی، ۱۳ مورد از مهم‌ترین بینش‌ها در زمینه‌ی اقتصاد توسعه را به دست می‌دهد.  بینش ششم این مقاله در مورد اهمیت پاسخگویی به شهروندان و مشروعیت فرایندهای تصمیم‌گیری سیاسی، در حوزه‌ی تعیین و نحوه‌ی اجرای سیاست‌ها است. تمامی این بینش‌های سیزده‌گانه را می‌توانید در این‌جا ببینید. نتایجِ توسعه محصول سیاست‌ها هستند. بانک‌جهانی، در ... مطالعه بیشتر
نظرات کارشناسی- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

پذیرش نظرات کارشناسی، حلقه گمشده نظام حکمرانی

دکتر مجتبی مقصودی بنیان‌گذار انجمن‌های علوم سیاسی و انجمن علمی مطالعات صلح ایران و سابقه معاون پژوهشی موسسه مطالعات ملی و مدیر کمیته سیاست خارجی و دفاعی در دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی را در کارنامه خود دارد. انجمن علمی مطالعات صلح ایران در طی سال‌های اخیر در زمینه مطالعه و بررسی صلح، مصالحه و مذاکره به فعالیت می‌پردازد و دارای گروه‌های مختلف پژوهشی مانند آموزش و صلح، روابط بین‌الملل و صلح و رسانه و صلح است که هدف و مأموریت خود را تولید و گسترش ادبیات صلح معرفی می‌کند. مقصودی عدم توجه نظام حکمرانی به نظرات ... مطالعه بیشتر
ظرفیت و اهمیت نظام حکمرانی

سندنویسی بدون توجه به ظرفیت اجرایی

ابراهیم حاجیانی فارغ التحصیل دکتری جامعه شناسی از دانشگاه تهران می‌باشد و از ابتدای سال ۹۷ معاون پژوهشی مرکز است. مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری در طی سال‌های اخیر گفتمان سیاست‌گذاری عمومی را محوریت فعالیت‌ها و پژوهش‌های خود قرار داده و دارای گروه‌های مختلف پژوهشی مانند سیاست اقتصادی، سیاست داخلی، سیاست بهداشت و سلامت است که هدف خود را انجام مطالعات و پژوهش‌های سیاستی و ارائه طرح‌ها و پیشنهادهای نهایی راجع به استراتژی‌های ملی؛ و مطالعه سیاست‌گذاری عمومی کشور تعریف می‌کند. حاجیانی در گفت‌وگوی پیش رو یکی از مهم‌ترین مسائل نظام حکمرانی را سندنویسی بی‌شمار و بی‌پشتوانه می‌داند و ... مطالعه بیشتر
عدم حاکمیت قانون

حاکمیت قانون حلقه گمشده نظام حکمرانی

سید مرتضی نبوی مدیرمسئول سابق روزنامه رسالت، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و عضو شورای مرکزی جامعه اسلامی مهندسین است. مرکز پژوهشی مطالعات راهبردی توسعه در طی سال‌های اخیر در زمینه‌های توسعه اقتصادی و سیاسی فعالیت کرده و دارای گروه‌های مختلف پژوهشی مانند مطالعات اقتصادی، مطالعات خارجی و سیاست داخلی است که هدف و مأموریت خود را تحقیق و پژوهش در زمینه توسعه و راهبردهای نیل به توسعه تعریف می‌کند. نبوی در گفت‌وگوی پیش رو یکی از مهم‌ترین مسائل نظام حکمرانی را عدم حاکمیت قانون می‌داند و معتقد است یا قانون مناسب وجود ندارد و یا اجرا نمی‌شود. وی وجود ... مطالعه بیشتر
تصمیمات مبتنی بر منطق

تصمیم‌سازی بی‌منطق عامل بی‌نظمی حکمرانی

اصغر عیوضی دکتری مهندسی مکانیک دانشگاه شریف است و از سه سال پیش مدیریت اندیشکده را برعهده دارد.اندیشکده ایتان  در طی سال‌های اخیر در زمینه‌های سیاستگذاری اقتصادی و اجتماعی فعالیت کرده و دارای گروه‌های مختلف پژوهشی مانند انرژی، بانک، جمعیت و خانواده و آموزش و پرورش است که هدف و مأموریت خود را تولید فرآورده‌های فکری و تحلیلی و برگزاری جلسات متعدد با مسئولان و گفتمان‌سازی میان نخبگان و مردم می‌داند. عیوضی در گفت‌وگوی پیش رو یکی از مهم‌ترین مسائل نظام حکمرانی را بی منطقی نظام تصمیم‌گیری می‌داند و معتقد است تصمیمات مبتنی بر شخص اتخاذ می‌شوند نه مبتنی بر ... مطالعه بیشتر
اندیشکده سیاست‌گذاری امیرکبیر

تناسب سیاست‌گذاری و بستر موجود لازمه توسعه است

حبیب‌الله ظفریان دانشجوی دکتری مهندسی نفت دانشگاه امیرکبیر است که از سال ۹۲ عضو هیئت‌امنای اندیشکده بوده و از اول سال ۹۹ مسئول این اندیشکده است. اندیشکده سیاست‌گذاری امیرکبیر در طی سال‌های اخیر در زمینه سیاست پژوهی و سیاست‌گذاری به فعالیت می‌پردازد و دارای گروه‌های مختلف پژوهشی مانند صنعت، انرژی، اقتصاد و مبارزه با فساد است که هدف و مأموریت خود را حل مسئله در حوزه‌های مذکور سیاست‌گذاری تعریف کرده است. ظفریان در گفت‌وگوی پیش رو عدم تناسب سیاست‌گذاری با بستر موجود را یک مسئله مهم می‌داند به‌طوری‌که یک سیاست وقتی تصویب می‌شود یا به‌درستی و یا اصلاً اجرا نمی‌شود ... مطالعه بیشتر
دایره‌ی مبارزه با فساد- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

شکست تلاش‌ها در زمینه‌ی مبارزه با فساد

در مطلبی که پیش‌تر در مورد اصلاحات نهادی در مالاوی نوشته‌ام،‌ به موضوع ایجاد دایره‌ی مبارزه با فساد مالاوی (ACB) در سال ۱۹۹۴ پرداخته‌ام. این اصلاحات با یک شکست بزرگ همراه بود. شکستی که نه یک‌بار، بلکه در تلاش‌هایی چندباره روی داد. تجربیات مالاوی در این زمینه سؤالات مهمی را درباره‌ی بافتار، تاریخ، حکمرانی و توسعه مطرح می‌کند. مروری بر ماجرای مالاوی: دایره‌ی مبارزه با فساد مالاوی در اواسط دهه‌ی ۱۹۹۰ تأسیس شد، یعنی زمانی که مالاوی به داشتن دموکراسی و اقتصادی نوین و پویا امیدوار بود. دایره‌ی مبارزه با فساد مالاوی با الهام از کمیسیون مبارزه با فساد هنگ‌کنگ، ... مطالعه بیشتر
امنیت ملی- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

امنیت ملی در گرو کارآمدی

خانم وحیده احمدی فارغ‌التحصیل دکتری علوم سیاسی و عضو هیئت‌علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی است. مدتی سردبیر «ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی» از محصولات پژوهشکده بوده و از دو سال پیش در سمت معاونت پژوهشی پژوهشکده فعالیت می‌کند. پژوهشکده در طول سال‌های اخیر در زمینه‌های مربوط به امنیت ملی فعالیت کرده است و دارای گروه‌های مختلف پژوهشی مانند گروه مطالعات ایران، مطالعات بین‌المللی، مطالعات پایه و روش‌شناسی و حقوق و امنیت ملی است. احمدی در مصاحبه پیشرو کارآمدی را مهم‌ترین مسئله نظام حکمرانی می‌داند که تمام مسائل دیگر را نیز دربر می‌گیرد. ازنظر وی اگر به سمت کارآمدی در همه سطوح حرکت ... مطالعه بیشتر
اندیشکده اقتصاد مقاومتی

همه یا هیچِ نظام حکمرانی

اندیشکده اقتصاد مقاومتی در طی سال‌های اخیر در زمینه اقتصاد به ویژه اقتصاد مقاومتی فعالیت کرده و دارای ۸ گروه علمی مانند گروه پول و بانک، گروه تولید داخل و گروه انرژی است که هدف و ماموریت خود را تصمیم سازی برای حل مسائل اقتصاد کشور در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی تعریف کرده است. امینی در گفت‌وگوی پیش رو مهم‌ترین مسائل نظام حکمرانی را عدم دانشتن سطح و جایگاه یک سیاست مشخص و عدم جهت آن می داند و معتقد است سیاست هایی که نوشته شده اند ارزیابی پذیر نیستند و به طور عمده قابلت نظارت و پایش ندارند و ... مطالعه بیشتر
حوزه حکمرانی- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

بروکراسی؛ دستگاه بی تفاوت‌سازی

آزمایشگاه حکمرانی دانشگاه علم و صنعت ایران در طی سال‌های اخیر در زمینه طراحی و ارزشیابی خطی‌مشی‌گذاری عمومی فعالیت کرده و دارای ۴ گروه پژوهشی با عناوین کلان داده و هوش مصنوعی، حوزه حکمرانی باز یا مشارکتی، مدل سازی و شبیه سازی، حکمرانی شناختی- رفتاری است که هدف و ماموریت خود را طراحی خدمات عمومی و خطی‌مشی‌های عمومی کارآمد و آزمودن آنها در حوزه حکمرانی، تعریف کرده است. عبدالحمید در گفت‌وگوی پیش رو مهم‌ترین مسائل نظام حکمرانی را عدم وجود مبانی فکری و اندیشه‌ای مشخص برای تشخیص مسئله و افق کوتاه در حوزه حکمرانی و سیاست‌گذاری می‌داند و بر این ... مطالعه بیشتر
ناکارآمدی حکمرانی- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

تعارض منافع به‌ مثابه ناکارآمدی حکمرانی

«تعارض منافع» در دستورکار سیاسی چندی پیش بود که مشاور رسانه‌ای رئیس‌جمهور، حسام‌الدین آشنا، بیان کرد «اگر گرفتار آفت‌های مهمی چون «تعارض منافع»، «فساد»، «جهل و نادانی» و «دروغ» نبودیم، وضع کنونی کشورمان بسیار متفاوت بود». این اظهارنظر در کنار بسیاری موارد دیگر نشان می‌دهد مقامات کشور به پیامدهای مخرب تعارض منافع به‌عنوان یکی از جدی‌ترین مسائل سیاستی کشور پی برده‌اند. معاون اول رئیس‌جمهور، اسحاق جهانگیری، هم کمی پیش‌تر در اکانت توئیتری خود عنوان کرد « ای‌کاش سه لایحه مهم شفافیت، تعارض منافع و مقابله با فساد و ارتقای سلامت اداری که می‌توانستند در مبارزه بنیادین با فساد مؤثر باشند، ... مطالعه بیشتر
بحران کرونا و PDIA

تجارب حاصل از برنامۀ سیاست‌گذاری‌های عمومی اجرایی: دخیل کردن مردمِ درگیر در مسئلۀ مورد نظر

«روش انطباق دائم مسئله‌محور (PDIA) یعنی دخیل کردن مردمِ درگیر در مسئلۀ مورد نظر». ماه‌های اخیر را می‌توان تجسم این جملۀ مت [اندروز] دانست. زمانی‌که من این دورۀ آموزشی را شروع کردم، کمبودهای بسیاری داشتم: کمبود تجربه، کمبود تخصص، کمبود اختیارات، کمبود ذکاوت و اهمیت. به روزمۀ هم‌کلاسی‌هایم نگاه می‌کردم و  آرزو می‌کردم که آن‌ها روزمۀ کوتاه و خالی از دستاورد من را در لینکداین نبینند. اما وقتی که به دانشگاه آمدم، متوجه شدم که لازم نیست به‌قدر آن‌ها تجربه یا هوش داشته باشم، بلکه کافی است به‌اندازۀ آن‌ها کنجکاو باشم. به‌طور کلی جامعۀ ما نسبت به کنجکاوی بازدارندگی دارد، ... مطالعه بیشتر

جا‌به‌جایی در کارویژه‌های دولت

آیا متاثر از ویژگی‌های بوروکراتیک ایران است که برای نمونه باعث شده در فاصله سال‌های ۵۷ تا ۸۰، جمعیت زیر خط‌فقر مطلق تقریبا به یک‌چهارم و از ۴۵درصد براساس آمارهای رسمی به ۱۱درصد در سال۸۱ می‌رسد یا مسائل دیگری هم دخیل بوده است؟ براساس تجربه‌های پژوهشی سال‌های اخیر، جالب است بدانید در اکثر نقدهایی که به سیاست‌ها و عملکردها وارد می‌شود، در نگاه دولتمردان به منزله نقاطی روشن در کارنامه کاری‌شان ارزیابی می‌شود. برای مثال، در حوزه آموزش‌وپرورش بررسی‌ها و مطالعات نشان می‌دهد که مدیران و وزرای پیشین آموزش‌و‌پرورش درباره خرید خدمت، ارزیابی کاملا متفاوتی با روندهای پذیرفته شده جهانی ... مطالعه بیشتر

مشارکت مدنی از خلال حکمرانی شبکه‌ای

بحث توانمندسازی دولت (state)، قریب به دو دهه است که در مباحث مربوط به توسعه پی گرفته می‌شود. یکی از مباحث مرتبط با این حوزه، بحث حکمرانی شبکه‌ای است که ناظر بر به کارگیری ظرفیت‌های جامعه‌ی مدنی ـ نهادها و سازمان‌های مردم‌نهاد ـ است که در اصلاح و بهبود شیوه‌ی حکمرانی و ارتقاء ظرفیت‌های آن کاربرد دارد. ابتدا از آقای غلامپور می‌خواهم درک کلی از مفهوم حکمرانی شبکه‌ای و پیشینه نظری آن برای ما ارائه دهند. ابراهیم غلامپور آهنگر: شیوه‌های حکمرانی تنوع زیادی دارند، یکی از این‌ها حکمرانی شبکه‌ای است. زمانی دولت کلاسیک که بر مبنای سلسه مراتب شکل گرفته ... مطالعه بیشتر