شفافیت، مقابله با فساد و فقر

فساد اقتصادی

آنچه باید از فساد بدانیم!

کلمه‌ی فساد نوعی انهدام را ترسیم می‌کند و همه مردم نسبت به آن واکنش منفی دارند. چنانکه طبق نظرسنجی‌ها، بیش از ۷۰ درصد مردم ایران نگران مسائل اقتصادی مثل گرانی، بیکاری، فقر و فساد اقتصادی هستند. چهره اصلی فساد را می‌توان در غالب رشوه، اخاذی، خویشاوندسالاری و اختلاس پیدا کرد. بر همین اساس ویژگی‌های بارز آن نهانکاری، انجام اعمال غیرقانونی با توجیه قانونی و خیانت به اعتماد است. این در حالیست که گسترش فساد می تواند ضربات جبران ناپذیری به پیکره‌ی جامعه وارد کند که می‌توان به پیامدهایی همچون گسترش فقر، کاهش مشروعیت نظام سیاسی، تضعیف سلامت قوانین، تهدید علیه ... مطالعه بیشتر

 دوری و نزدیکی، وزارت کشور و دولت الکترونیک

یکی از مهمترین اقدامات دولت در زمینه مبارزه با فساد و شفاف­ سازی در راستای ارائه خدمات به شهروندان، مکلف نمودن سازمانها و ارگانهای دولتی به الکترونیکی کردن خدماتشان است که علیرغم تلاشهای انجام شده در این زمینه، تا رسیدن به جایگاه اصلی فاصله زیادی وجود دارد. مطابق با اظهارات دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات هم اکنون بیش از ۶۴ درصد خدمات دولتی وزارت کشور به صورت کاملا الکترونیک ارائه می شود در حالیکه در مقام عمل چنین چیزی با تردید جدی رو به رو است و راه زیادی تا تکمیل فرایند دولت الکترونیک باقی مانده است. افزایش توان اجرایی ... مطالعه بیشتر

ظرفیت‌­های توسعه‌ی «دولت الکترونیک» در وزارت‌ تعاون، کار و رفاه اجتماعی

وزارت‌خانه‌ی تعاون، کار و رفاه اجتماعی یکی از مهم‌ترین وزارت‌خانه‌های اثرگذار در کشور است که ارتقاء و توسعه‌ی «دولت الکترونیک» در آن نقش بلامنازعی در افزایش شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگیِ مرتبط خواهد داشت. بنا بر اطلاعات موجود، این وزارت‌خانه، با گردش مالی و بودجه‌ای کلان، یکی از بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین وزارت‌خانه‌های ایران است، که هر روزه شهروندان، صاحبان کسب‌وکار و سازمان‌های مختلفی با حوزه‌ی ستادی یا سازمان‌های تابعه‌ی آن، سر و کار پیدا می‌کنند.[۱] از این‌رو، توسعه‌ی «دولت الکترونیک» در این وزارت‌خانه، به‌معنای جلب اعتماد عمومی و تقویت تعامل میان دولت و شهروندان خواهد بود. در این مورد، گفتنی ... مطالعه بیشتر

آیا دولتِ پزشکان الکترونیک است؟

مختصات سلامت الکترونیک موضوع دولت الکترونیک به یکی از مهم­ترین دغدغه ­های حاکمیت و جامعه مدنی در چند سال اخیر تبدیل شده است. این اهمیت از آنجا ناشی می­شود که دولت الکترونیک پاسخ به شمار زیادی از مسائل و مشکلات بروکراتیک ایران است. حل مسئله عدم شفافیت در نظام اداری، کاهش فساد در دستگاه­های کشور، ایجاد وحدت رویه در فرایندهای اداری و جلوگیری از سلیقه ­ای رفتار کردن کارکنان سازمان­ها، کاهش هزینه­ های دولت و مردم، تسریع فرایندهای اداری و مستندسازی تمام اقدامات بدنه اجرایی دولت تنها بخشی از فواید حاکمیت دولت الکترونیک بر نظام اداری کشور است. با توجه ... مطالعه بیشتر

خبرنامه شماره ۲۶ مقابله با فساد و فقر : مبارزه با فساد؛ انفعالی یا فعال

مبارزه با فساد: انفعالی یا فعال هفته گذشته شاهد محاکمه گروهی از متهمان فساد اداری – مالی بودیم که یکی از آن‌ها نسبت بسیار نزدیکی با یکی از مدیران عالی رتبه نظام طی سال‌های پس از انقلاب داشت. نماینده دادستان در این دادگاه به نامه‌ای اشاره کرده که بر اساس آن در سال ۱۳۹۶، وزارت اطلاعات به رئیس جمهوری درباره بدهی شرکت متهم به شرکت سرمایه ­گذاری تأمین اجتماعی (شستا) هشدار داده بود. نماینده دادستان اعلام کرد این پرونده ۱۳۹۷ با گزارش معاونت اقتصادی وزارت اطلاعات مفتوح شده است. پیشتر چندین شرکت دارویی نیز از متهم شکایت کرده‌ بودند. متهمان ... مطالعه بیشتر

از دولت سنتی به الکترونیک؛ وزارت اقتصاد در کجای مسیر قرار دارد؟

قوانین و مقررات مربوط به حوزه دولت الکترونیک، وظیفه نظارت بر اجرایی شدن و کنترل پیشرفت فرایند دولت الکترونیک را به عهده سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات و سازمان اداری و استخدامی کشور گذاشته است. بدین منظور، سازمان فاوا[۱] اقدام به تهیه و انتشار گزارشی جهت ارزیابی روند الکترونیکی شدن خدمات به صورت متوالی نمود که پنجمین دوره ارزیابی این گزارش در خردادماه سال ۱۳۹۸ منتشر شد. همچنین، سازمان اداری و استخدامی کشور نیز در سال ۱۳۹۵ گزارشی تحت عنوان «خدمات دستگاه­های اجرایی از منظر دولت الکترونیک» را در اختیار عموم قرار داد. هر دو این گزارش­ها براساس مدل بین­المللی ... مطالعه بیشتر

وزارت ارتباطات؛ مجری جا مانده

دولت الکترونیک فرصتی را در اختیار دولت­ها قرار می­ دهد تا نه ­تنها اطلاعات و خدمات خود را شفاف ­تر سازند بلکه آن­ها را سریعتر، آسانتر و کم هزینه ­تر در اختیار شهروندان قرار دهند. برای تحقق این هدف، پایش مستمر کیفیت وب­گاه­ها و خدمات الکترونیکی دستگاه­های اجرایی در برنامه ششم توسعه مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر آن مقرر شده است که تمامی دستگاه های اجرایی تا پایان سال سوم برنامه تمامی خدمات خود را الکترونیکی ارائه دهند. توسعه دولت الکترونیک نیازمند آن است که هر یک از وزراتخانه­ ها و سازمان­های مرتبط با مردم خدمات خود را ... مطالعه بیشتر

بیمه یک طرفه

صدور مفاصا حساب تامین اجتماعی در خصوص طرح های پژوهشی، معظلی است که بسیاری از محققان و پژوهشگران را در چرخه ناتمام بوروکراسی اداری سرگردان کرده، این در حالیست که بسیاری از کشورهای توسعه یافته فرایندهای اداری را از طریق خدمات الکترونیک به حداقل رسانده اند.اگر بخواهیم از سرگردانی مردم در راهروهای ادارات دولتی سخنی به میان بیاوریم، قطعا مثنوی ۱۰۰ دفتری از توضیح و تفسیر آن کم نخواهد بود و به مصداق حکایت معروف «کمتر کسی است که در ایران لیف بوروکراسی اداری را به تن خود ندیده باشد»، محققان و پژوهشگران نیز از این قاعده مستثنی نیستند. از ... مطالعه بیشتر

بلوغ نارس دولت الکترونیک در حوزه­ ی صنعت، معدن و تجارت

دولت الکترونیک (electronic government)، یکی از کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات است که به­ منظور ساختن دولتی کوچکتر، کارآمدتر و سالم­تر پیگیری می­ شود و بر ارائه خدمات و اطلاعات آنلاین تأکید دارد. یکی از اساسی­ ترین اهداف پیاده­ سازی دولت الکترونیک، مرتفع­ سازی معضل نابرابری دسترسی شهروندان به خدمات عمومی است. از اولین اقدامات جدی صورت گرفته در زمینه­ی تحقق دولت الکترونیک در ایران، می­توان به آئین­ نامه اجرایی تحقق دولت الکترونیک مصوب بیست و دوم تیرماه سال ۱۳۸۱ و همچنین، قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در یازدهم شهریورماه سال ۱۳۸۳، اشاره نمود. ... مطالعه بیشتر

خبرنامه شماره ۲۵ مقابله با فساد و فقر : مثلث شوم؛ فقر، فساد و سیاست

مثلث شوم: فقر، فساد و سیاست فساد در دموکراسی‌های فقیر و نابرابر پایدار است زیرا مقامات منتخب از سوی مردم، فرصتی برای بسیج حمایت سیاسی از طریق بده بستان هدفمند و شخصی دارند. در این نظام‌ها بر دو نوع از بده بستان شخصی تأکید می‌شود که پاسخگو بودن دموکراتیک در مقابل فساد را تضعیف می‌کند: ۱)حامی پروری(کلاینتیسم) که بر اساس آن، افراد دارای نفوذ قوی مالی با سیاست بده بستان می‌کنند، به سیاستمداران در اجرای تصمیم‌های خود اعتبار می‌دهند و ۲)در مقابل آن‌ها را موظف می‌کنند که به منافع مالی آن‌ها خدشه وارد نکنند و سرمایه‌داری رفاقتی (کرونیسم). هر کدام ... مطالعه بیشتر
هزینه‌های مراقبت درمانی در آمریکا

چه می‌شد اگر همه‌ی هزینه‌های مراقبت درمانی در آمریکا شفاف می‌بود؟

مدتی بعد این مسئله دوباره ذهن مرا به خود مشغول کرد. داوطلب شدم تا خودم را از نیویورک‌تایمز بازخرید کنم؛ جایی که بیشتر از ۲۰ سال در آنجا به‌عنوان روزنامه‌نگار کار کردم. من به‌دنبال گام بعدی‌ام بودم. مشخص شد که حرکت بعدی ساختن شرکتی است که به مردم می‌گوید هزینه‌های مراقبت درمانی چقدر است. من، نوعی مسابقه‌ی «اتاق کوسه‌ها[۱]» را برای انجام این کار به‌دست آوردم. هزینه‌های مراقبت درمانی تقریبا ۱۸% تولید ناخالص داخلی آمریکا در سال گذشته را به خود اختصاص داده است؛ اما هیچ‌کس ایده‌ای درباره‌ی اینکه چه‌چیزهایی هزینه داشته ندارد. اگر در این باره می‌دانستیم، چطور؟ پس ... مطالعه بیشتر

شفافیت: حاکمیت پاسخگو، جامعه مطالبه ­گر

در هنگامه این پیچ و تاب­ ها مفهومی تحت عنوان حکمرانی خوب از طرف سازمان­های بین­ المللی امر توسعه مطرح شد. عنوانی که نخست نگاه ما را از طرف بازار به توانمندی­ های دولت سوق داد و از طرف دیگر اقتصاد و محیط­ زیست را به سیاست و مدیریت پیوند داد. با چنین وصفی در اواخر دهه هشتاد و بخصوص ۱۹۹۰ مفهوم حکمرانی خوب توسط بانک جهانی مطرح شد. این دیدگاه که پس از اندیشه ­های تمامیت­ خواه دولت­گرا و بازارگرا پدید آمد به دنبال کارآمدتر کردن بازار از طریق دولت و فرایند­های سیاسی بود. در این اندیشه هرچند کوچک ... مطالعه بیشتر

دشواری کاهش فساد و آثار آن بر رفاه اجتماعی

رابطه‌ی میان کاهش فساد و بهبود رفاه اجتماعی آن‌قدر آشکار است و موردتاکید همگان قرار دارد که هرنوع بحثی درباره‌ی آن، تکرار بدیهیات خواهد بود. با این حال، آشکاربودگی وجود یک رابطه و اهمیت اثرات و پیامدهای آن برای کاهش تاثیر فساد بر مردم و جامعه و توزیع متناسب‌تر منابع کافی نیست. بنابراین، چالش اساسی از لحظه‌ای آغاز می‌شود که بحث درباره‌ی راهکارهای واقعی کاهش فساد مطرح شود. در سال‌های اخیر، با اعلام ارقام بزرگ اختلاس -به‌ویژه از لحظه‌ی نمودارشدن اختلاس سه‌هزارمیلیاردتومانی- لنگرگاه ذهنی ما نسبت به میزان اختلاس‌های معنادار و بااهمیت به‌شکل شگفت‌آوری تغییر کرد؛ به‌نحوی که سایر اختلاس‌های ... مطالعه بیشتر

مکانیزم‌های تاثیر شفافیت و مقابله با فساد بر رفاه اجتماعی

وکیلی: شفافیت به‌معنای واقعی چیست و به چه مکانیزم‌هایی نیاز داریم تا به شفافیت برسیم؟ هراسانی: من شفافیت را مساوی با نور می‌دانم؛ البته این استعاره به‌منظور عبور از تعریف نیست. در ایران هرگاه از شفافیت صحبت می‌کنیم، این موضوع با فساد جمع می‌شود؛ اما واقعیت این است که مقابله با فساد، کم‌ترین تاثیر شفافیت است. از نظر سازمان بین‌المللی شفافیت، شفافیت به این معناست که هر سازمانی اطلاعاتی را ارائه کند که به‌کمک آن‌ها امکان پایش سازمان فراهم شود. به‌عبارتی دیگر، شفافیت برابر است با اطلاعات و امکان‌پایش؛ اینکه چه‌چیزی، کجا، توسط چه‌کسی و با چه نتایجی هزینه می‌شود. ... مطالعه بیشتر

مشارکت مردمی و مقابله با فساد

در یک دسته‌بندی کلی می‌توان روش‌های کشف فساد را به ۲ گروه نظارت متمرکز و نظارت عمومی تقسیم نمود. در نظارت متمرکز، یک یا چند سازمان خاص متولی نظارت و کشف فساد است؛ در حالی که در نظارت عمومی، وظیفه ی نظارت «‌ جمع سپاری » می‌شود و به بیان دیگر، از ظرفیت عموم جامعه برای ایفای نقش نظارت و کشف فساد استفاده می‌شود. هر چند دیدگاه رایج در میان تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران عمدتا متمایل به نظارت متمرکز است، اما مطالعات بین المللی نشان از کارایی و اثر بخشی بیشتر جمع سپاری نظارت دارد. استفاده از ظرفیت مردمی در کشف ... مطالعه بیشتر

نقش رسانه در شفافیت

در زمینه نقش رسانه در بیان اتفاقات چند مثال را مورد بررسی قرار می دهیم که در آن ها ارزش هایی مثل مبارزه با فساد ، عدالت و آزادی پی جویی شده است: در سال ۱۹۷۴ میلادی اطلاعات ارزشمندی از طرف یک فرد ناشناس به دو خبرنگار واشنگتن پست رسید. انتشار این اطلاعات توسط رسانه منجر به استعفای رییس جمهور آمریکا ریچارد نیکسون شد. این اسناد مربوط به نوارهای ضبط شده از دستور برای کار گذاری شنود برای استراق سمع و سرقت اطلاعاتی بود این سرقت از محل نشست ستاد تبلیغات حزب دمکرات که در طبقه ای از هتل واترگیت ... مطالعه بیشتر

جامعه‌ی مدنی و پاسخ‌گویی در برنامه‌های حمایت اجتماعی

تجربه‌ی ۲۰ سال اخیر نشان می‌دهد که چهار مانع اصلی در برابر پاسخ‌گویی دولت درباره‌ی برنامه‌های حمایت اجتماعی وجود دارد. اولین مانع به وضعیت مناقشه‌برانگیز حمایت‌های اجتماعی مربوط است که آیا این حمایت‌ها جزو حقوق شهروندان هستند یا صرفاً یک خدمت یا حتی یک لطف محسوب می‌شوند؟ علی‌رغم وجود قوانین بین‌المللی درمورد حمایت‌های اجتماعی به‌عنوان حقوق انسانی، برخی کشورها برنامه‌های اجتماعی خود را به‌عنوان یک خدمت در نظر می‌گیرند که توسط عاملان بخش عمومی یا خصوصی انجام شده و یا در حالتی بدتر به آن به‌عنوان لطفی از سوی یک دولت بخشنده نگریسته می‌شود. بحران مالی جهانی اخیر در سال ... مطالعه بیشتر
شفافیت مالی

شفافیت، احزاب سیاسی و جنبش های اجتماعی

غارت ثروت های عمومی توسط طبقه ای نوکیسه، با استفاده از شبکه های فساد و به هم ریختن نظم اجتماعی، سبک زندگی جامعه و افزایش اختلاف و شکاف طبقاتی با این ثروت های بادآورده و همچنین ایجاد سیکل تکرار فساد و غارت ثروت های عمومی توسط همین جماعت می تواند گزینه مناسبی برای انتخاب و مبارزه از سوی فعالین مدنی و سیاسی باشد. بهترین پاسخ به این غارت ثروت های عمومی ایجاد جنبش اجتماعی مطالبه «از کجا آورده ای؟» خواهد بود که با پیگیری تصویب قانون معطل مانده مالیات بر ثروت و استفاده از ظرفیت مترقی و انقلابی «اصل ۴۹ ... مطالعه بیشتر

انکشاف اراده جمعی نه واگویه‌ی مطالبات

به رغم درآمدهای بی‌سابقه نفتی، به دلیل انحصارطلبی سیاسی و اقتصادی، نهادهای اقتصادی ناقص‌تر و کژکارکردتر شد، فساد نظام‌مند و رانت‌جویی گسترش یافت و تثبیت گشت، اندک رقابت و نوآوری موجود در عرصه اقتصاد از میان رفت، توسعه صنعتی تکمیل شد و نه دوران پساصنعتی یا اقتصاد دانش آغاز نشد و در عوض دولت رانتی یا نوفئودال جایگزین دولت توسعه گشت. با دمیدن پرفساد در حباب بانکی و بخش مسکن (همگی برآمده از رانت‌جویی) بخش مولد (بخصوص صنعت) از پا افتاد، ، رکود تورمی اقتصاد را فراگرفت. ارزش پول و در نتیجه ثروت ملی ناگهان به یک سوم کاهش یافت. ... مطالعه بیشتر

اثر بحران حکمرانی بر کنشگری و مطالبه‌گری در نهادهای مدنی برای مقابله با فساد

مقایسه وضع موجود ایران در زمینه فساد اداری با سایر کشورها، نشان از جدی بودن و پیچیدگی این مسئله دارد که بدون اتخاذ راهبردهای اساسی و برنامه‌های کارا و همه‌جانبه، سرعت بازتولید خود را افرون کرده و مانند یک بیماری مزمن در سطوح جامعه تسری می‌یابد. مؤسسه شفافیت بین‌الملل[۱] در گزارشی که در آن میزان فساد مشاهده شده در ۱۶۸ کشور را مورد بررسی قرار داده، رتبه ایران را ۱۳۰ اعلام می‌کند که به معنای بالا بودن میزان آن در کشور است. این در حالی است که کشور مالزی که مانند ایران در رده کشورهای در حال توسعه قرار می‌گیرد، ... مطالعه بیشتر