حوزه‌های پژوهشی

حوزه‌‌های پژوهشی در مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه:

تعارض منافع؛

شفافیت و مقابله با فساد؛

رفاه و سیاست اجتماعی و

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه است.

در سایر حوزه‌های پژوهشی نیز این مرکز به فعالیت پرداخته است؛ مانند کارآمدسازی نظام حکمرانی، نظریه و روش PDIA، توانمندسازی نهادهای حرفه‌ای و مدنی، حمایت طلبی و حکمرانی آب در ایران.

حوزه‌های پژوهشی چهارگانه‌ای که مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه به ‌آن‌ها پرداخته است نیز خود شامل موضوعات فرعی می‌شوند:

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه شامل خشونت و نظم‌های اجتماعی، مشروطه‌سازی قدرت و دولت ضعیف، دولت قوی می‌شود.

زمینهٔ رفاه و سیاست اجتماعی نیز موضوعاتی را در بر می‌گیرد؛ رفاه اجتماعی، کرونا، نیروی کار و حمایت اجتماعی، شفافیت و رفاه اجتماعی و مقابله با فقر و نابرابری.

موضوعات زیرمجموعهٔ تعارض منافع و شفافیت و مقابله با فساد را می‌توانید در سایت مشاهده کنید.

خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع – شماره هفتاد و دوم

سمانه سهرابی۱۴۰۰-۰۹-۰۷

  دریافت نسخه الکترونیکی هفتاد و دومین خبرنامه مدیریت تعارض منافع   گزیدۀ اخبار، تحلیل‌ها و گزارش‌های هفته گذشته در حوزه تعارض منافع به این شرح است: ولی اسماعیلی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس در توضیح دلیل بررسی دو شوری طرح تعارض منافع گفت: به دلیل برخی از ابهاماتی که در طرح تعارض منافع وجود داشت به هیئت رئیسه مجلس پیشنهاد دادیم که این طرح به صورت دو شوری بررسی شود. اصغر جهانگیر، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه، خبر داد که این معاونت برنامه ویژه‌ای را با همکاری وزارت‌خانه‌های صمت و جهاد کشاورزی و همچنین اتاق بازرگانی ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱۵: مثال کاربردی- بخش ۲

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۶

کلید درک اینکه چه می‌شود یک نظام مالیاتی موفق می‌شود یا احتمال دارد نشود، به گمانم اینجا در روایت‌های درون محل کار قرار دارد. این روایت که اگر من این کار را بکنم پس آن اتفاق می‌افتد. اگر می‌خواهیم به جامعه‌‌ای برویم که نظام مالیاتی بسیار عالی کار می‌کند من اغلب از نروژ بازدید می‌کنم و نروژ یکی از بالاترین مالیات‌ها را در جهان دارد. ۴۰ مامور وصول مالیات حدود ۷۰ درصد تمام درآمدهای نروژ را جمع‌آوری می‌کنند. آن ۴۰ نفر به خودشان چه چیزی می‌گویند؟ به‌تدریج روشن می‌شود که آنها مورداحترام‌ترین مردم در نروژ هستند. اما ظاهرا آنچه آنها ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱۴: مثال کاربردی- بخش ۱

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۶

  بیائید شبکه اجتماعی بازرس مالیاتی را تصور کنیم، چون برای اینکه کار اداره مالیات راه بیفتد، نیاز به بازرسان مالیاتی است که واقعا انگیزه انجام تمام و کمال وظیفه خود را داشته باشند. پس بیائید به منابع انگیزش‌بخش به بازرس مالیاتی نگاهی بیندازیم. جهان کاملا ساده‌شده‌‌ای را تصور کنید که بازرس مالیاتی فقط دو شبکه اجتماعی دارد. چون او بازرس مالیاتی است البته یک شبکه مربوط به محل کار وی است و بنابراین او در یک شبکه از هم‌سنخ‌های خود، که سایر ماموران وصول مالیات باشند، عضو است. معنایش اینست که او احترام هم‌سنخ‌ها را از سایر ماموران وصول ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱۳: تکامل هنجارهای اجتماعی

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۶

    تا اینجا به هویت‌ها و روایت‌ها نگاه کردیم اکنون بیاییم به هنجارها نگاه کنیم. یک هنجار به تازگی پژوهش‌شده هنجار نسبت به خشونت است. استیو پینکر کتاب درخشانی به نام «فرشته‌های بهتر طبیعت ما» را نوشته است که کاهش تدریجی خشونت را طی دو هزار سال گذشته توصیف می‌کند. چند مثال از کتاب استیو پینکر را اینجا می‌آوریم. یکی که خیلی خاص است درباره بسته شدن پرونده دوئل کردن در اروپا است. قدیم دوئل کردن عادی بود. اگر شما به من توهین می‌کردید من با دوئل شما را به چالش می‌کشیدیم و با هم می‌جنگیدیم حال چه با ... مطالعه بیشتر

شناسایی تعارض منافع؛ گامی مهم در راه عدالت

زهره سروش فر۱۴۰۰-۰۹-۰۶

  گزارش کارشناسی با عنوان «مصداق‌شناسی تعارض منافع در سازمان تأمین اجتماعی: گامی در جهت مبارزه با فساد و ارتقاء عدالت» توسط موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی به قلم زهرا اکبری در سال ۱۴۰۰ اجرا و در پاییز ۱۴۰۰ منتشرشده است. این گزارش همان‌طور که از عنوانش پیداست تلاش کرده است به موضوع تعارض منافع در سازمان تأمین اجتماعی بپردازد و مصادیق آن را در این سازمان شناسایی کند. سازمان تأمین اجتماعی همان‌طور که در گزارش هم به آن اشاره‌شده است از چندین جهت جایگاه مهمی در میان سازمان‌های اجتماعی و اقتصادی کشور دارد و از همین رو مدیریت تعارض ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱۲: تاثیر روایت‌ها بر سیاستگذاری

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

تا اینجا چندین مثال آوردیم که چگونه هویت‌ها به رفتار شکل می‌دهند و حقیقتا چگونه هویت‌ها را می‌توان تغییر داد. اکنون می‌خواهیم به نقش روایت‌ها دقیق شویم. به یاد دارید که روایت یکی از روش‌های مهمی است که مردم جهان را درک می‌کنند. مردم به قصه‌ها گوش می‌کنند و از آن قصه‌ها است که درک می‌کنند انجام دادن این کار باعث آن نتیجه می‌شود. از این عمل آن برون‌داد حاصل می‌شود. احتمال دارد مردم چیزی را بد برداشت کنند، یا شاید چیزی را اشتباه بفهمند. بیایید به چند مثال نگاه کنیم. مجموعه روایت‌هایی مربوط به این که چانه‌زنی با دیگران ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱۱: ناهمخوانی بین هویت و قدرت: چکار می‌توان کرد؟

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

کشورهای بسیاری در جهان مانند کنیا و تانزانیا نسبتا جدید هستند. وقتی نخستین رهبر در این کشورها به قدرت می‌رسد، وضعیت معمول دقیقا شبیه وضعیتی است که نایره نگرانش بود. هویت‌ها در سطح مادون ملی هستند و ساختار قدرت، قدرت استعماری، به ارث رسیده اساسا قدرتی که به رهبر می‌دهد در سطح ملی است. نایره کاملا حق داشت نگران باشد چون تنش، ناهمخوانی بین ساختار هویت و ساختار قدرت وجود داشت. در جهان این خیلی رایج است. درباره آن چکار می‌توانید بکنید؟ واقعا کاملا بدیهی است که دو کار بتوانید بکنید. یکی همان کاری که نایره کرد و تلاش کنید ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱۰:  ناهمخوانی بین هویت و قدرت

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

در دو فصل نخست به قدرت توجه کردیم و اینک هویت را وارد بحث کردیم. حال می‌خواهیم هر دو را با هم جمع کنیم. همه جوامع ساختار قدرت و ساختار هویت دارند. پس در اینجا برای ساده نگهداشتن مسائل، ساختاری متشکل از قدرت و نیز هویت داریم که در سه سطح ملی، فراملی و مادون ملی (خرده ملی) عمل می‌کند. هر دو قدرت و هویت‌ها می‌توانند در هر جایی روی این طیف جای بگیرند. بیائید با مثال عملی امپراتوری روم شروع کنیم. در آن زمان دور یکی از شگفت‌آورترین امپراتوری‌های مشهور جهان بود. قدرت در این امپراتوری کجا بود؟ خب ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۹: بررسی کارخانه گل نایروبی

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

اینک به مثال دیگری می‌پردازیم اما می‌خواهیم همچنان در کشور کنیا باقی بمانیم. در مثال تانزانیا دیدیم که هویت مشترک همکاری بین افراد را آسان‌تر می‌کند. اما در کنیا ساختار هویت‌ها که طی سال‌ها ساخته شد صرفا هویت‌های متمایزشده از هم نبود بلکه واقعا چیزی بدتر از آن بود. هویت‌های مخالفت و دشمنی ایجاد شد. مردم با روایت‌هایی که از رقابت سیاسی نقل می‌شود سایر قبیله‌ها را آن‌گونه که شرایط می‌طلبد می‌بینند- آنها را دشمن خود می‌بینند و وقتی رقابت شدید انتخاباتی داریم اوضاع خیلی بدتر می‌شود. نتیجه انتخابات در ۲۰۰۸ به‌شدت مورد اختلاف و اعتراض بود و خشونت سر ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۸: بررسی مقایسه‌‌ای کنیا و تانزانیا- بخش ۲

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

در آن سوی مرز، در کشور کنیا، رئیس جمهور بنیانگذار دیگری به نام رئیس جمهور کنیاتا داریم که از بسیاری جهات رئیس جمهور خیلی خوبی بود. کنیاتا واقعا توانست سیاست‌های اقتصادی خود را بسیار بهتر از تانزانیا اجرا کند. تانزانیا طی عصر نایره خیلی سریع توسعه پیدا نکرد. کنیا بسیار بهتر عمل کرد. اما کنیاتا به قبیله کیکویو تعلق داشت، و او تعیین کرد که امتیازات به کیکویو برسد. بنابراین نایروبی شهر اصلی در سرزمین کیکویو دیوانه‌وار رشد کرد. کیسومو شهر اصلی متعلق به بزرگترین قبیله بعدی یعنی لوو، در دوره ریاست جمهوری کنیاتا افول کرد. سپس او در ۱۹۷۸ ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۷: بررسی مقایسه‌‌ای کنیا و تانزانیا- بخش ۱

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

اینک می‌خواهیم به مثالی بسیار متفاوت نگاه کنیم. می‌خواهیم ساختن حس هویت مشترک را در آافریقا نگاه کنیم یک آزمایش طبیعی که در شرق آفریقا رخ داد و آن را ادوارد میگوئل به شایستگی تمام بررسی کرده است. اگر به سال ۱۸۵۰ بازگردیم در شرق آفریقا هیچ ملتی وجود نداشت. مفاهیم کنیا و تانزانیا، دو کشوری که می‌خواهیم به آنها نگاه کنیم وجود نداشتند. آنجا ساحل، دریا، سرزمین و هویت‌های مردمانی بود که قبیله‌‌ای بودند. گروه‌هایی که آنها احساس تعلق می‌کردند قبیله بودند، تعداد بسیار زیادی قبیله وجود داشت. قبایل هویت‌های نسبتا کوچکی هستند. سپس در همین اثنا انگلیسی‌ها و ... مطالعه بیشتر

اهمیت مدیریت تعارض بین منافع عمومی

راضیه شیخ رضایی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

در ماه‌های اخیر از زبان مسئولان کلمه تعارض منافع بسیار تکرار می‌شود و به‌خصوص در این مدت به‌واسطه فرایند تصویب قانون مدیریت تعارض منافع در مجلس بارها اظهارنظرهای متفاوتی شده است. فضای کشور به سمتی رفته است که همگی ضرورت تصویب قانونی برای مدیریت تعارض منافع را بیان می‌کنند و گمان و پیش فرضی وجود دارد که این قانون می‌تواند از فساد در کشور پیشگیری کند و مانع شکل‌گیری فسادهای مختلف شود. گویی چوب جادویی قانون مدیریت تعارض منافع بسیار سریع و فوری عمل خواهد کرد. بر همگان نیز روشن است، در کشور انبوهی از قوانین مختلف داریم که منجر ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۶: زنان آسیایی- امریکایی

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۲

آیا چیزی در این گرایش هست که واقعا اهمیت داشته باشد؟ آیا چیزی دارد که از آن نکته‌‌ای بیاموزید، درکی پیدا کنید که در غیر این‌صورت محروم شده بودید؟ بیاید آن را آزمون کنیم، و به برخی آزمایشات نگاهی بیندازیم. نخستین آزمایشی که شرح می‌دهیم آزمایش روان‌شناسی با گروهی از زنان آسیایی-امریکایی است. مانند همه انواع مدرن آزمایش‌ها در آزمایشگاه، گروه زنان آسیایی-امریکایی به دو گروه تصادفی انتخاب‌شده تقسیم شدند، در اتاق‌های متفاوت جای گرفتند و هیچ‌کدام هم خوش‌شانس نبودند چون قرار بود به پرسش‌های یکسان آزمون ریاضی پاسخ دهند. پس آنها می‌نشینند و شروع به حل آزمون ریاضی می‌کنند. ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۵: شبکه‌های اجتماعی: هویت

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۲

آخرین گام درونی‌سازی ارزش‌ها اینست که هنجارهای آن گروه را به ارزش‌های خودم تبدیل کنم که به مفهوم هویت می‌رسیم. جلودار بحث هویت به منزله پدیده اقتصادی با کارهای جورج اکرلوف و راشل کرانتون شروع شد، کسانی که کار کردن با آنها مایه افتخار است. «اقتصاد هویت» عنوان کتاب کم‌حجم آنها در فهرست کتاب‌های سفارش‌شده برای مطالعه در این دوره آورده شده است. حس هویت شخصی را یک امر فردی غایی تصور می‌کنیم، اما به یک معنا پدیده اجتماعی نیز است. اگر تنها یک نفر در جهان باشد، حس هویت هیچ معنایی نخواهد داشت. هویت همیشه به معنای تعلق داشتن ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۴: شبکه‌های اجتماعی: هنجارها و ارزش‌ها

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۲

آدم‌های متفاوت در شبکه‌های اجتماعی متفاوتی حضور دارند. هر کدام از ما درون یک شبکه اجتماعی به دنیا آمدیم و بزرگ شدیم: خانواده، و دوستان والدین‌مان. شبکه‌هایی که پس از آن می‌توانیم بپیوندیم تا حد زیادی وابسته به مسیر هستند. ما از یک شبکه اجتماعی شروع می‌کنیم و آن شبکه ما را قادر به دسترسی به چند شبکه دیگر می‌کند. اما چون آدم‌ها با عضویت در شبکه‌های بسیار متفاوت شروع می‌کنند، در طول عمرمان به شبکه‌های اجتماعی بسیار متفاوت دسترسی داریم. منظور اینست که روایت‌های بسیار متفاوت به گوش هر کدام از ما می‌رسد. ما هنجارهای بسیار متفاوتی را می‌آموزیم. ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۳: زیرسوال بردن روش یادگیری مردم

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۲

تا اینجا آنچه روان‌شناس درباره انگیزه می‌گوید و گزارش تقریبا فشرده اقتصاددان از انگیزه را آوردیم. انگیزه فرد فقط داشتن چیزهای بیشتر نیست. روان‌شناس از تفسیر ما که چگونه جهان را درک می‌کنیم چه چیزی می‌فهمد؟ مشاهده مستقیم تجربه؟ خب این آشکارا تا حدی درست است، اما پرسش اینست که آیا تنها راه که شما چیزی را می‌آموزید مشاهده مستقیم تجربه است؟ امیدوارم پاسخ‌تان مثبت نباشد. چون ما در کلاس هستیم و کلاس رابطه خیلی رسمی با این فرض است که با شرکت در آن چیزهایی می‌آموزید. در کلاس نه با مشاهده مستقیم از جهان، بلکه با گوش کردن به ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۲: زیر سوال بردن انگیزه

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۲

پس علم اقتصاد به نظریه‌هایی رسیده است که چه چیزهایی ما را تحریک می‌کند و چگونه جهان را درک می‌کنیم. اما در یک رشته دانشگاهی دیگر واقعا آن فرایند بررسی می‌شود. این رشته روان‌شناسی است و فقط فرض‌ نمی‌کند بلکه تلاش می‌کند درباره انگیزه پژوهش کند. حال ببینیم روان‌شناسان وقتی درباره انگیزه فکر می‌کنند و اینکه مردم چگونه جهان را درک می‌کنند به چه چیزهایی رسیدند. به نظر می‌رسد آنچه روان‌شناسان در انتقاد خود از علم اقتصاد خیلی رک و پوست کنده به ما یاد می‌دهند مربوط به آن جایی است که آدم‌ها وارد این داستان می‌شوند. سایر افراد جدای ... مطالعه بیشتر

نظام حمایت اجتماعی در دوره پهلوی اول

میثم امانی۱۴۰۰-۰۹-۰۲

با آغاز دولت مطلقه مدرن پهلوی اول در سال ۱۳۰۴ ش.، دولت ایران در تمام شئونات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی دست به نوسازی زد. ایجاد نظام بوروکراسی نوین یکی از اجزای لاینفک این دولت جدید بود که بر پایه آن، مناسبات جدیدی نیز در عرصه اجتماعی تعریف می‌شد. ازاین‌پس، نقش سازمان‌های مذهبی و اوقاف که تا پیش‌ازاین نقش عظیمی در رفاه اجتماعی جامعه داشتند، کمرنگ شد و این وظایف به دولت محول گردید. الگوی حکومت پهلوی اول در زمینه خدمات و رفاه اجتماعی تا حدود زیادی از الگوی رایج در کشورهای غربی متأثر بود. به‌طور مثال دولت در سطح وزارتخانه‌های مختلف ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱: رفتار اجتماعی در نظریه اقتصادی

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۱

موضوع بحث دو فصل پیش قدرت بود. اینکه چگونه فرایند سیاسی به جریان می‌افتد و حکومت متمرکز ایجاد می‌شود و اگر بخت با کشوری یار باشد به حکومت فراگیر می‌رسد. همچنین در عمل دیدیم برخی جوامع به هیچ‌کدام از ویژگی‌های متمرکز و فراگیر دست نیافتند، برخی به یکی از آن دو و برخی دیگر به هر دو دست یافتند. اکنون به موضوع کاملا متفاوت شرایط اجتماعی مساعد برای رشد توجه می‌کنیم. شرایط اجتماعی یک قلمروی تا حدی لغزان و نامطمئن است. شرایط اجتماعی را نه به شکل آنچه درباره قدرت در بیرون و در جهان واقعی جریان دارد بلکه به ... مطالعه بیشتر

فساد در کشورهای شکننده: آنچه شاخص ادراک فساد آشکار نمی‌کند

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۴۰۰-۰۹-۰۱

شاخص ادراک فساد چیست؟ شاخص ادراک فساد شاخص سالانه سازمان شفافیت بین‌الملل برای سنجش فساد بین‌المللی است. این شاخص بر اساس نظرسنجی از دیدگاه کارشناسان تجاری در حدود ۱۸۰ کشور و منطقه است. بر اساس نتایج نظرسنجی‌ها، کشورها و مناطق در مقیاس صفر (فاسد زیاد) تا ۱۰۰ (بسیار تمیز) رتبه‌بندی شده‌اند. شاخص ادراک فساد از زمان انتشار اولیه خود در سال ۱۹۹۵، منبعی حیاتی برای سیاست‌گذاران بوده است. همچنین برای محققان، سرمایه‌گذاران و سازمان‌های غیردولتی بوده است که در مبارزه با فساد سرمایه‌گذاری کرده‌اند. شاخص ادراک فساد برای سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که پیشرفت چندانی در مبارزه با فساد، به‌ویژه ... مطالعه بیشتر