تعارض منافع

تعارض منافع در نظام سلامت

تعارض وظایف در نظام سلامت

تعارض وظایف یکی از موقعیت‌های ساختاری و نظام‌مند تعارض منافع در دستگاه‌های دولتی است. تعارض وظایف در نظام سلامت را می‌توان یکی از مهم‌ترین موقعیت‌های تعارض منافع در کشور دانست. تعارض وظایف در دستگاه‌های دولتی به دلایل متعددی پدید می‌آید. اما مهم‌ترین دلیل آن عدم توجه در زمان طراحی سازمان است. علاوه‌براین موضوع انتزاع و ادغام دستگاه‌ها در یکدیگر یکی از عمده‌ترین دلایل شکل‌گیری تعارض وظایف در سازمان‌ها است. در ادامه این یادداشت به پیامدهای تعارض وظایف در نظام سلامت پرداخته خواهد شد.  “بهداشت” و “درمان” مصداق بارز تعارض وظایف در نظام سلامت تأمین سلامت آحاد جامعه وظیفه اصلی وزارت ... مطالعه بیشتر

مدیریت تعارض منافع در دستگاه‌های اجرایی

در راستای تعاملات مؤثر با دستگاه های اجرایی و انتقال تجربیات موفق به سایر دستگاه‌ها، ششمین نشست تخصصی تجربه نگاری تعالی فرهنگ سازمانی و سلامت اداری با موضوع «مدیریت تعارض منافع در دستگاه‌های اجرایی، توفیق‌ها و چالش‌ها»، روز چهارشنبه مورخ ۳۰ مهر ۱۴۰۲ در محل سالن غدیر سازمان اداری و استخدامی کشور برگزار شد. در این نشست که با حضور آقای دکتر فتاح آقازاده مدیرکل دفتر تعالی فرهنگ سازمانی و سلامت اداری و همکاران این دفتر از طرف سازمان اداری و استخدامی کشور و آقای سعید هراسانی پژوهشگر مرکز توانمدسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی و نمایندگانی از ۷۰ دستگاه ... مطالعه بیشتر
کتاب تعارض منافع به زبان ساده

کتاب تعارض منافع به زبان ساده، ویژه کارکنان دولت

کتاب تعارض منافع به زبان ساده ویژه کارکنان دولت با محتوای آموزشی تعارض منافع برای کارکنان بخش عمومی منتشر شد. این کتاب کوتاه و مختصر با هدف آشنایی کارکنان دولت با تعارض منافع و ترویج فرهنگ مدیریت آن در دستگاه‌های دولتی تالیف شده است. سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی تهران این کتاب را منتشر کرده است. پشت‌نویس کتاب تعارض منافع به زبان ساده موقعیت‌های تعارض منافع در میان کارکنان دولت موجب ناکارآمدی در جریان اداری شده و ریسک فساد را افزایش می‌دهد. اما مهم‌تر از همه تعارض منافع کارکنان دولت موجب موجب افزایش بی‌اعتمادی شهروندان به نظام اداری کشور می‌شود. از ... مطالعه بیشتر

فضای مجازی؛ فرصتی برای شفافیت

درحالی‌که تعارض منافع موضوعی تخصصی است که پیش از هر گروه دیگری سیاست‌گذاران باید با آن آشنایی داشته و از قرار گرفتن در موقعیت‌های آن خودداری کنند، وقایع موجود نشان می‌دهد که گویا عموم افراد جامعه با آن آشنایی بهتری دارند. هرچند شاید منفعت حاصله برای سیاست‌گذاران ایجاب می‌کند که چشم خود را بر روی چنین موقعیت‌هایی که خود در آن هستند، ببندند اما در برخی موارد هم ناآشنایی با آن سبب شده است که به تعارضات دامن زنند. هرچند برخی افراد نیز به‌جای افزایش دانش خود در این حوزه و اقدامی جدی برای جلوگیری از آن ترجیح می‌دهند که ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع و مداخله قوا در امور یکدیگر

نظام حکمرانی ایران به انحا مختلف از وجود تعارض منافع رنج می‌برد که بخش عمده‌ای از آن حالت ساختاری داشته و با جابجایی و تعویض افراد نیز قابل‌حل نیست. یکی از این موارد رابطه بین قوای سه‌گانه کشور است که در برخی موارد سبب می‌شود برخی افراد از یک قوه برای به دست آوردن منفعتی در امورات مربوط به قوه‌ای دیگر دخالت کنند. بارزترین این امر در مورد نمایندگان مجلس صدق می‌کند که به دلایل مختلف فشارهایی را بر وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی وارد آورند. هرچند وظیفه نظارت بر اجرای قوانین و پیگیری امور بر عهده نمایندگان مجلس است؛ اما ... مطالعه بیشتر

شمشیر دولبه توجه به تعارض منافع

نظام حکمرانی ایران از مسائل و مشکلات مختلفی رنج می‌برد که تعارض منافع یکی از مهم‌ترین آن‌هاست. جلب‌توجه مردم به این مسئله و مشکلاتی که در پی دارد، می‌تواند کمک کند که بسیاری از موقعیت‌های تعارض‌آمیز که از دید سیاست‌گذاران و همچنین نهادهای ناظر پنهان مانده است، عیان شده و بتوان در راستای رفع آن‌ها کوشید؛ مانند آنچه در حوزه محیط‌زیست مشاهده می‌شود؛ اما از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که تأکید بیش‌ازحد بر تعارض منافع در حوزه‌ای خاص سبب شود که باب هرگونه سخن یا اقدامی با اتهام نفع‌بری بسته شده و نتوان اقدامی درخور کرد. چنانچه این ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع مربوط به حقوق مدیران و هیئت‌مدیره

اولین موضوعی که در حوزه تعارض منافع شرکت‌ها بحث می‌شود تعیین حقوق هیئت‌مدیره یا مدیران است بخصوص زمانی که آن‌ها خود پاداش‌هایشان را تنظیم کنند. هرچند برای مدیریت این موقعیت راهکارهایی همچون تعیین پاداش بر اساس نمودارهای عملکردی یا سود شرکت پیشنهادشده است اما این راهکارها نیز مشکل تعارض منافع را حل نمی‌کنند زیرا ممکن است اعضای هیئت‌مدیره برای کسب سود بیشتر دارایی‌ها را بیش‌ازحد و بدهی‌ها را کمتر از حد ارزیابی کنند. قاعده گذاری در مورد حقوق مدیریت و هیئت‌مدیره چگونه انجام شود؟ همان‌طور که گفتیم در غیاب حوزه‌های قضایی عموماً این مدیران هستند که برای خود پاداش تعیین ... مطالعه بیشتر

حادثۀ ریزش ساختمان متروپل و تعارض منافع سازمانی

در دو هفتۀ اخیر و در پی فاجعه ریزش ساختمان متروپل در آبادان، موضوع تعارض منافع دستگاه‌های مسئول در امر ساخت‌وساز به ویژه شهرداری به مبحث داغی در فضای عمومی بدل شده است. هم تعداد زیادی از نمایندگان مجلس، نمایندگان اصناف و تشکل‌های حرفه‌ای و نمایندگان شوراهای شهر در این زمینه اظهارنظر کرده‌اند و هم در فضای مجازی به ویژه توئیتر، کاربران به طور مکرر بر دخیل بودن تعارض منافع در این حادثه تاکید دارند. عمدۀ اظهارنظرها نیز حول تاکید بر نقش تعارض منافع شهرداری آبادان در این زمینه است؛ موضوعی که به ویژه پس از مصاحبۀ دو هفته پیش ... مطالعه بیشتر

مردم؛ اولین قربانیان تعارض منافع

حادثه متروپل نشان داد که چگونه درگیر شدن سیاست‌گذاران به رقابت‌های سیاسی می‌تواند تبعاتی سهمگین برای مردم داشته باشد. درحالی‌که مدت‌ها بین دولت قبل و مجلس درگیری‌هایی بین لایحه و طرح مدیریت تعارض منافع وجود داشت، برخی نهادها از فرصت نبود قانونی جامع استفاده کرده و اقداماتی را انجام داده‌اند که بیشترین آسیب را برای مردم داشته است. چنانچه امروز خبر می‌رسد فقط در بخش ساختمان‌سازی تعداد زیادی ساختمان ناایمن همچون متروپل وجود دارند که علاوه بر منفعت‌طلبی سازندگان و مالکان آن ناشی از تعارض منافع نهادهای ناظر همچون شهرداری‌ها هستند. همین موضوع را نیز می‌توان در بخش خودروسازی مشاهده ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع در داوری سرمایه‌گذاری بین‌المللی

«تعارض منافع در داوری سرمایه‌گذاری بین‌المللی» توسط آگوست راینیش و کریستینا نهر نگاشته شده و در کتاب «تعارض منافع در حکمرانی جهانی، دولتی و شرکتی» آمده است. راینیش استاد حقوق بین‌الملل عمومی دانشگاه وین است و نهر در وزارت اقتصاد، خانواده و جوانان کشور اتریش مشغول به کار است. نویسندگان در این مقاله «ابتدا معیارهای قانونی قابل اجرا برای تعیین تعارض منافع احتمالی در حکمیت سرمایه‌گذاری با تمرکز بر کنوانسیون مرکز بین‌المللی حل و فصل اختلافات سرمایه‌گذاری (ICSID) و قوانین داوری ICSID و همچنین با در نظر گرفتن قوانین داوری آنسیترال (کمیسیون حقوق تجاری سازمان ملل) را ارائه می‌دهند. سپس ... مطالعه بیشتر

خصوصی‌سازی با چاشنی تعارض منافع

پرونده خصوصی‌سازی در ایران با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بود، بطوری‌که به عقیده بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران آنچه از واگذاری‌ها مورد انتظار بود هیچ‌گاه محقق نشد. تعدادی از بنگاه‌های خصوصی‌شده بار دیگر به دولت بازگردانده شد، بسیاری از آن‌ها در غالب رد دیون دولت به نهادهای عمومی غیردولتی واگذار شد و نهایتاً هم اعتصابات و نارضایتی کارکنان بنگاه‌ها همگی حکایت از آن داشت که خصوصی‌سازی‌های انجام شده به موفقیت لازم دست نیافته‌اند و در بسیاری از موارد نیز منجر به هدر رفت منابع شده‌اند. اکنون پس از گذشت دو دهه از شروع خصوصی‌سازی در کشور، نخستین رویداد بین‌المللی ... مطالعه بیشتر

ریزش متروپل، بزنگاه تعارض منافع نهادهای عمومی و دولتی

متروپل در کانون توجه توئیتری‌ها در هفتۀ گذشته، بیشترین توئیت‌های کاربران فضای مجازی که به مسئلۀ تعارض منافع پرداخته، حادثۀ ریزش ساختمان متروپل آبادان را در کانون توجه خود قرار داده‌اند. محور واحدی در تمام این توئیت‌ها مشهود است، آن هم در وهلۀ اول، تعارض منافع شهرداری در مشارکت در ساخت این پروزه است که از سوی رئیس کمیسیون عمران مجلس به طور رسمی مورد تصریح قرار گرفت. در همین رابطه یکی از کاربران فضای مجازی چنین توئیت کرد: «تلخ‌ترین خبری که امروز شنیدم این بود که شهرداری آبادان در متروپل شریک بوده است. فلذا تعارض منافع گردنه فساد در ... مطالعه بیشتر

چه کسی از چه سیاستی نفع می‌برد؟

یکی از خبرهایی که در هفته گذشته توجهات بسیاری از کاربران را به خود جلب کرد، طرح رتبه‌بندی مدارس غیردولتی بود که بنا به نظر مخالفان سیاستی در راستای تقویت این‌گونه مدارس و تضعیف مدارس دولتی است. ازاین‌رو کاربران در کنار اشاره به مدرسه‌داری و تعارض منافع سیاست‌گذاران حتی خواستار ممانعت از حضور فرزندان آن‌ها در چنین مدارسی شدند. موافقت مجلس با ماده (۳) طرح دوفوریتی شفافیت قوای سه‌گانه و دستگاه‌های اجرایی نیز یکی از موارد پرمناقشه بود چراکه بنا به تبصره این ماده بسیاری از نقاط پرریسک تعارض منافع از شمول قانون خارج شده و عملاً بخشی از این ... مطالعه بیشتر

اصلاح قیمتی و تعارض منافع

هفتۀ گذشته مهم‌ترین تصمیمی که در حوزۀ حکمرانی فضای کشور را تحت تاثیر قرار داد، اجرای برنامۀ حذف ارز ترجیحی (یا همان ارز ۴۲۰۰ تومانی) و آزادسازی قیمت‌های بخشی از کالاهای اساسی کشور بود که دولت از آن با عنوان «مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها» یاد می‌کند. این تصمیم تاکنون واکنش‌های زیادی هم در سطح عمومی برانگیخته و هم موجب سوال و مباحثه در محافل نخبگانی شده است. از یک منظر کلان، تعارض منافع مشتمل بر تضاد منافع گروه‌ها و اقشار چندگانه اجتماع است. برای مثال، درگیر شدن پزشکان، سهامداران بیمارستان‌ها و مراکز درمانی خصوصی، شرکت‌های حوزه تجهیزات پزشکی و ... مطالعه بیشتر

مدیریت تعارض منافع در آموزش و پرورش: بطئی اما پیوسته

توجه به مسئلۀ تعارض منافع در حوزۀ آموزش و پرورش از سال‌های قبل مطرح بوده است. در دوران وزارت بطحایی اقدامات اولیه‌ای در این راستا صورت گرفت. اما اقدام محوری و پیشگام در این وزارتخانه در خرداد ۱۳۹۹ و با ابلاغ یک بخشنامۀ مختصر اما نسبتاً جامع در تعیین مصادیق در بخش‌های مختلف این وزارتخانه صورت گرفت. بخشنامه‌ای که به سبب فقدان بستر حقوقی مشخص برای مدیریت تعارض منافع در ایران، بر «اجرای قانون منع مداخلۀ کارکنان دولت در معاملات» به عنوان مبنای حقوقی تاکید کرده و در هفته‌های اول نیز با این عنوان معرفی شد. بندهای این بخشنامه به ... مطالعه بیشتر

قصه ناتمام قانون مدیریت تعارض منافع

در تیرماه سال ۱۳۹۹ بود که دولت روحانی لایحه خود برای مدیریت تعارض منافع را برای بار دوم به مجلس ارائه داد. در مقابل مجلس نیز طرحی را مطرح کرد که هرچند نسبت به لایحه دولت کاستی‌های بیشتری داشت اما سرانجام کلیات آن به تصویب رسید. طرحی که تا امروز نیز رسیدگی به آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. این کشمکش‌ها که بیشتر نشانگر رقابت‌های سیاسی بود، سبب شده است که تا امروز قانونی جامع برای مدیریت تعارض منافع در کشور وجود نداشته باشد. با این اوصاف برخی کارشناسان به دلیل کاستی‌های طرح مجلس معتقدند که نبود قانونی در ... مطالعه بیشتر

پزشکان همچنان در رأس امور

یکی از موقعیت‌های تعارض منافع، موقعیت قاعده‌گذاری برای خود است که در آن یک شخص یا سازمان به تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در حوزه‌ای پردازد که خود از آن منتفع شود. شدیدترین حالت این موقعیت را در ایران شاید بتوان در نظام بهداشت و درمان مشاهده کرد که علاوه بر آنکه در بیشتر اوقات یک پزشک در رأس وزارت بهداشت قرار داشته است، سایر سیاست‌ها نظیر تعیین تعرفه‌های پزشکی، نحوه برگزاری آزمون‌ها و … نیز در اختیار پزشکان قرار گرفته است. حال آنکه در این شرایط نه‌فقط مردم که سایر گروه‌های فعال در این حوزه نظیر پرستاران بارها از آسیب‌های وارده ... مطالعه بیشتر

اعلام وصول لایحه مدیریت تعارض منافع، گامی به پیش

اخیراً اتفاق امیدوارکننده و مثبتی در حوزه قانونگذاری برای مدیریت تعارض منافع رخ داد که درس‌های زیادی برای نظام حکمرانی ایران دارد که اجمالاً می‌توان آن را ارجحیت کارشناسی بر شتابزدگی و سیاست‌زدگی نامید. برای تشریح این اتفاق مثبت ناگزیر از بیان مقدمه‌ای در مورد روند قانونگذاری برای مدیریت تعارض منافع در ایران هستیم. چنانکه می‌دانیم تعارض منافع به عنوان یکی از علل اصلی بروز ناکارآمدی در سیستم اداری و فساد و اتلاف بودجه، از میانۀ دهۀ ۱۳۹۰ مورد توجه طیف وسیعی از سیاستمداران ایران قرار گرفت. از همین زمان کوشش‌هایی برای مطالعات تطبیقی در این زمینه و همچنین ایجاد ... مطالعه بیشتر

روش‌های حفظ منافع

افراد و گروه‌های مختلف به روش‌های متنوعی در پی آن هستند که منافع متعارض خود با منافع عامه را حفظ کنند. در این میان برخی سعی می‌کنند انحصار خود را بر امور حفظ کنند و حتی برخی از نامناسب بودن قوانین به نفع خود استفاده می‌کنند. در مواقعی که امکان به خطر افتادن این منافع به نحوی وجود داشته باشد، این افراد سعی می‌کنند با لابی‌گری با دیگر افراد و نهادها موضوع را حل‌وفصل نمایند. در ادامه به چند نمونه از این موارد که کاربران در فضای مجازی بیشتر به آن‌ها توجه داشته‌اند، اشاره شده است. لابی کردن برای فرار ... مطالعه بیشتر

ظرفیت نظریه توانمندسازی حاکمیت و جامعه در مدیریت تعارض منافع

تعارض منافع عارضه‌ای برای حاکمیت و دستگاه اداری است که به دلیل توجه دیرهنگام به آن، از حد عارضه فراتر رفته و به یک بحران فراگیر تبدیل‌شده است. مسائلی که خصلت بحرانی می‌یابند، به همان نسبت نیز پیچیده می‌شوند. دیگر با تحلیل‌هایی که به یک عامل تکیه و تأکید می‌کنند یا مسئله را از یک زاویه می‌نگرند قابل‌فهم نیست و باید رویکرد جامع‌تری نسبت به آن‌ها در پیش گرفت. تعارض منافع منشأ اتلاف بودجه و اختلال و ناکارآمدی و بروز فساد در سیستم اداری و حکومتی است. اما همچنین در جامعه (اقتصاد بخش خصوصی، جامعه مدنی) و گروه‌های اجتماعی نظیر ... مطالعه بیشتر