حوزه‌های پژوهشی

حوزه‌‌های پژوهشی در مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه:

تعارض منافع؛

شفافیت و مقابله با فساد؛

رفاه و سیاست اجتماعی و

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه است.

در سایر حوزه‌های پژوهشی نیز این مرکز به فعالیت پرداخته است؛ مانند کارآمدسازی نظام حکمرانی، نظریه و روش PDIA، توانمندسازی نهادهای حرفه‌ای و مدنی، حمایت طلبی و حکمرانی آب در ایران.

حوزه‌های پژوهشی چهارگانه‌ای که مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه به ‌آن‌ها پرداخته است نیز خود شامل موضوعات فرعی می‌شوند:

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه شامل خشونت و نظم‌های اجتماعی، مشروطه‌سازی قدرت و دولت ضعیف، دولت قوی می‌شود.

زمینهٔ رفاه و سیاست اجتماعی نیز موضوعاتی را در بر می‌گیرد؛ رفاه اجتماعی، کرونا، نیروی کار و حمایت اجتماعی، شفافیت و رفاه اجتماعی و مقابله با فقر و نابرابری.

موضوعات زیرمجموعهٔ تعارض منافع و شفافیت و مقابله با فساد را می‌توانید در سایت مشاهده کنید.

الگوهای موفق مبارزه با فساد

محمد کریمی۱۳۹۹-۰۴-۰۹

این کتاب گزارشی است از جلسات هماهنگی و حضور پنج روزه یک گروه کاری مرکب از نمایندگان سازمان‌های عمده نظارت و بازرسی کشور در یک کارگاه آموزشی با سازمان‌های ضد فساد در هنگ‌کنگ، مالزی و سنگاپور است که در بهمن‌ماه ۱۳۷۸ برگزار شد. این مطالعه در راستای رهنمودهای مقام رهبری مبنی بر توجه هر چه بیشتر به وجدان کاری و انضباط اقتصادی و اجتماعی و تحقق نظرات ریاست‌جمهور در زمینه ترویج فرهنگ شفافیت عملکرد و پاسخگویی سازمان‌های خدماتی تابع دولت و جلب مشارکت عمومی در نظارت بر عملکرد سازمان‌های دولتی به انجام رسیده است. در این سال‌ها شفافیت عملکرد و ... مطالعه بیشتر

راهنمای حمایت طلبی بنیاد خیریه کِر (CARE)

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۰۴-۰۹

حمایت طلبی (Advocacy) ابزار قدرتمندی برای انتقال پیام به مخاطبان هدف به منظور اثرگذاری بر فرایند‌های تصمیم‌گیری و رشد گفتمان چندوجهی در عرصه سیاست‌گذاری است. حمایت طلبی مجموعه اقداماتی را برای کاهش فاصله میان آنچه هست (وضع موجود) و آنچه که باید باشد (حالت ایده‌آل) ارائه می‌دهد. حمایت طلبی می‌تواند از قوانین و مقررات گرفته تا خط مشی‌ها و مصوبات و هر آنچه که بر زندگی شهروندان تاثیرگذار است، به کار گرفته شود. اجرای درست حمایت طلبی در هر حوزه و سازمان نیازمند راهنمایی برای قدم گذاشتن در بهترین مسیر و دستیابی به بهترین نتیجه است. متن پیش‌رو خلاصه‌ای از ... مطالعه بیشتر

حل یا مدیریت تعارض منافع؟ مجلس و آموزش و پرورش در کانون توجه کاربران

محمد ملکی۱۳۹۹-۰۴-۰۸

در هفته گذشته یعنی ۲۹ خرداد ماه تا ۴ تیرماه سال ۱۳۹۹ دو اتفاق مهم در موضوع تعارض منافع به وقوع پیوست که توجه کاربران فضای مجازی را به شدت به خود معطوف کرد. در اولین اقدام وزیر آموزش و پرورش بخشنامه ای را برای مدیریت تعارض منافع به ادارات استانی ابلاغ کرد بطوریکه خود وزیر در حساب توییتریش اعلام کرد عزم خود را برای حل این مسئله جزم کرده است. در دومین اقدام با تشکیل کمیسیون های تخصصی در مجلس این کاربران فضای مجازی بودند که لب به اعتراض گشودند و نقادانه از مجلسی‌ها پرسیدند که چرا کمیسیون‌ها مملو ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع چگونه فساد را تشدید می‌کند؟

بهنام ذوقی رودسری۱۳۹۹-۰۴-۰۸

چیستی تعارض منافع تعارض منافع دیگر مفهومی جدید در حکمرانی دولتی نیست. مدیریت تعارض منافع با مفاهیمی همچون نظام اخلاقی کارکنان بخش عمومی، پاسخگویی، پایبندی به اصول و غیره رابطه نزدیکی دارد. این اقدام‌ها با هم محیطی را می‌سازند که عملکرد خوب بخش عمومی را تقویت می‌کنند و به‌طور هم‌زمان با فسادها و/یا بی‌نظمی‌ها مقابله می‌کنند. زمانی که ظرفیت وقوع تعارض منافع یا حتی فقط ظاهر تعارض منافع وجود داشته باشد، آسیب‌ها ممکن است جدی باشند. احساس وجود تعارض منافع ممکن است موجب از دست رفتن اعتماد و تضعیف همبستگی اجتماعی شود. به‌رغم تفسیرهای مختلف از مفهوم «تعارض منافع»، تعریف ... مطالعه بیشتر

دولت قوی و جامعه نیرومند، دو بالِ توسعه‌یافتگی

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۰۴-۰۸

همان‌طور که مستحضرید، تاکنون درباره تحلیل ساخت سیاسی جامعه شرقی به‌طور عام و جامعه ایران به‌طور خاص، برخی تئوری‌ها از سوی برخی متفکران از جمله مارکس، ویتفوگل، مونتسکیو، وبر و… مطرح بوده است. مطابق این نظریات و بنا به دلایلی مانند سرزمین‌های پهناور، جامعه کم‌آب و پراکنده، شکل‌نگرفتن طبقات مستقل از دولت و…، روند مشروطه‌کردن قدرت در ایران با انسداد مواجه می‌شود. ارزیابی شما از این نظریات و نتایج حاصل از آنها چیست؟ در ابتدا عرض کنم که نظریه‌هایی که معمولا ازسوی نظریه‌پردازان و جامعه‌شناسان اروپایی ساخته‌وپرداخته شده است، باوجود تفاوت‌هایی که دارند، عمدتا برگرفته از نوعی نگاه اروپامحورانه آن ... مطالعه بیشتر

گزارش ۱۱| بحران کرونا: چاره‌‌ای جز توسعۀ حمایت اجتماعی نیست

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۰۴-۰۷

  دریافت نسخه الکترونیکی گزارش کرونا، نیروی کار و حمایت اجتماعی- شماره یازدهم   بحران کرونا و قرن ۲۱: تبدیلِ «وضعیت بحرانی» به «وضعیت عادی جدید» شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد «بحران» کرونا نه یک استثنا، بلکه قاعده‌ای است در قرن بحران‌زده ۲۱؛ گزارش نهم با مرور این شواهد آغاز می‌شود. گزارش‌های سازمان ملل موارد از موارد زیر به عنوان مهمترین بحران‌ها و چالش‌های قرن یاد می‌کند: عدم تصویب و اجرای سیاست‌های حمایت از محیط زیست و عدم قبول مسئولیت مشترک توسط بسیاری از دولت‌ها بحران‌های مالی مداوم و عدم دسترسی افراد و شرکت‌ها به اعتبار بلندمدت موردنیاز ... مطالعه بیشتر

ضرورت مدیریت انطباق در قانون‌گذاری

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۰۴-۰۷

  خبر حقوق‌های نجومی نمایندگان مجلس از وزارتخانه‌های اقتصادی، در دهمین دور مجلس بیش از هر دوره دیگری شنیده می‌شد. حقوق‌هایی که در قالب حکم مشاوره به نمایندگان پرداخت می‌شود، می‌تواند بازدارنده بسیاری از پرونده‌های تحقیق و تفحص، سؤال از وزرا یا حتی استیضاح شود. در واقع تلاقی قانون‌گذاری و اجرا و تلاقی قانون‌گذاری و ذی‌نفع می‌تواند زمینه‌های بروز تخلف را فراهم آورد، به همین دلیل اصل پنجاه‌وهفتم قانون اساسی بر استقلال قوا تأکید می‌کند؛ اما پدیده‌ای که در دور قبلی مجلس اتفاق افتاد، علاوه بر زیرپاگذاشتن این اصل، زمینه بروز تخلفاتی را هم به وجود آورد. انتصابات دسته‌جمعی تعدادی ... مطالعه بیشتر

تجربه مبارزه با فساد در کره جنوبی و تانزانیا

راضیه شیخ رضایی۱۳۹۹-۰۴-۰۷

در این کتاب، تصویری از تلاش‌های دو کشور ارائه شده است که هریک به برنامه خاص و مناسب شرایط خود دست یافته است. با ملاحظه این تجربه‌ها، می‌بینیم که برنامه جامع مبارزه با فساد در قالب اصلاح قوانین، ساده سازی مقررات، شفاف سازی سامانه‌های اداری و استخدامی، جریان یافتن ارزیابی عملکرد دستگاه‌ها و نظارت همگانی بر آنها، استفاده از فناوری اطلاعات برای ایجاد جریانات کاری مکانیزه و کاهش تعامل مستقیم و رو در روی خدمت گیرندگان و خدمات دهندگان و آگاه سازی عمومی راجع به فساد و نقش مردم در امر مبارزه با فساد شکل می‌گیرد اما عملیاتی شدن این ... مطالعه بیشتر

برای مدیریت تعارض منافع نمی‌توان فقط به تصویب قانون اتکا کرد

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۰۴-۰۷

در آذرماه سال گذشته، دولت لایحه‌ای تحت عنوان «نحوه مدیریت تعارض منافع در انجام وظایف قانونی و ارائه خدمات عمومی» را برای تصویب به مجلس ارسال کرد. این لایحه که از نظر معاون اول رییس جمهور می­توانست در مبارزه بنیادین با فساد موثر واقع شود متاسفانه در مجلس دهم فرصت بررسی و تصویب نیافت. از سویی دیگر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در همکاری با دو نهاد مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی و جهاد دانشگاهی تفاهم­نامه­ای پیرامون “تدوین سند تعارض منافع و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی” به امضا رساند که گام جدی و مهمی برای شناسایی و حل ... مطالعه بیشتر

هیأت‌های تشخیص مطالبات؛ منافع سازمان یا کارفرما؟

زهره سروش فر۱۳۹۹-۰۴-۰۴

تعارض منافع در سازمان تأمین اجتماعی از آن رو اهمیتی دوچندان دارد که این سازمان یکی از بزرگ‌ترین بیمه‌گران اجتماعی در ایران تلقی می‌شود که رابطه‌ای سه جانبه با کارگران، کارفرمایان و دولت دارد. وجود چنین روابطی گاه موجب پیچیدگی‌هایی در عملکرد و انجام وظایف این سازمان شده و حتی می‌تواند منجر به ایجاد تخلفاتی گردد؛ از یک سو درآمد سازمان تأمین اجتماعی از سوی کارگران و کارفرمایان (بخش خصوصی) تأمین می‌شود و از سوی دیگر مسئولان و مدیران سازمان به وسیله دولت تعیین می‌شوند. بدین ترتیب در موارد گوناگون این موضوع مطرح می‌شود که تصمیمات اخذ شده در سازمان ... مطالعه بیشتر

آزمایشگاه­ های معتمد محیط­ زیست در کجای پازل تعارض منافع قرار دارند؟

افسانه شرکت۱۳۹۹-۰۴-۰۳

سازمان حفاظت محیط‌­زیست به عنوان یک دستگاه حاکمیتی متولی حفاظت و بهسازی محیط‌ زیست، موضوع پایش واحدهای آلاینده را به آزمایشگاه‌های معتمد خود واگذار کرده است. آزمایشگاه معتمد آزمایشگاهی است که در بخش خصوصی یا دولتی فعال است و توانایی آن جهت سنجش یک یا چند پارامتر محیط‌زیستی براساس ضوابط و مقررات جاری مورد تأیید سازمان است. از یک سو براساس بند الف ماده ۶۱ قانون برنامه چهارم توسعه، واحدهای صنعتی کوچک و بزرگ موظفند تا وضعیت آلودگی خود را به شکل خوداظهاری به سازمان محیط زیست اعلام کنند. در سال ۱۳۹۷، تعداد ۲۸۵ آزمایشگاه معتبر در سراسر کشور وجود ... مطالعه بیشتر

شناسایی لایه‌های پنهان روابط: روابط مالی و ردوبدل‌شدن هدایا

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۰۴-۰۳

تخلفاتی که به دنبال برخی روابط مالی و ردوبدل‌شدن هدایا برای پیگیری منافع شخصی ایجاد شد، منجر به ابلاغ دستورالعمل‌ها و شیوه‌نامه‌های جدیدی در برخی سازمان‌ها و نهادها شده است. پس از اقدام عباس آخوندی برای قطع همکاری اعضای سازمان نظام‌مهندسی با سازمان‌های موازی مانند شهرداری که البته به نتیجه مطلوب نرسید، بهزیستی وارد عمل شد و اشتغال کارکنان خود در مؤسسات توان‌بخشی را ممنوع اعلام کرد. اقدام مشابه دیگری نیز در وزارت آموزش‌وپرورش افتاد و به‌تازگی حاجی میرزایی، وزیر آموزش‌وپرورش، با اعلام فرصت دوماهه برای کارکنان زیرمجموعه، تأکید کرد: افرادی که دو پست هم‌زمان در مؤسسات خصوصی و دولتی ... مطالعه بیشتر

بخشنامه مدیریت تعارض منافع در آموزش و پرورش؛ یک تحلیل کوتاه

سعید هراسانی۱۳۹۹-۰۴-۰۳

در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۹۹ وزیر آموزش و پرورش در حساب کاربری توییتر خود اعلام کرد که مصمم است لایحه تعارض منافع را در وزارت آموزش و پرورش اجرایی کند. بر همین اساس یکشنبه ۱ تیر متن بخشنامه مدیریت تعارض منافع در آموزش و پرورش منتشر شد. این بخشنامه به مشمولان دو ماه فرصت داده تا تکلیف خود را مشخص و از میان کار در مناصب عمومی و فعالیت خصوصی یکی را انتخاب کنند. لازم به ذکر است در سال گذشته رئیس سازمان بهزیستی نیز کارکنان سازمان بهزیستی را از اشتغال همزمان در مراکز مرتبط به بهزیستی منع کرد و ... مطالعه بیشتر

تجارب جهانی تعارض منافع در آموزش و پرورش

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۰۴-۰۲

اخیراً محسن حاجی‌میرزایی، وزیر آموزش و پرورش، در توییتی اعلام کرد که مدیران آموزش و پرورش مشمول لایحه مدیریت تعارض منافع در رده‌های مختلف باید ظرف مدت دو ماه تکلیف خود را مشخص کنند. وی با بیان اینکه مدیریت تعارض منافع از اصلی‌ترین راهبردهای پیشگیری از فساد است، اعلام کرد مصمم است مدیریت تعارض منافع در آموزش و پرورش را عملیاتی کند. بر اساس این توییت «ممنوعیت هم‌زمان راه‌اندازی و اداره مدرسه یا مرکز آموزش وپرورش غیردولتی توسط مدیران و بستگان آنان با عضویت در شورای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت مرکزی و نیز شورای نظارت استان‌ها و شهرستان‌ها به‌عنوان موقعیت ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع جان صنعت بازیافت را می‌گیرد

زهره نجفی۱۳۹۹-۰۴-۰۲

کارگروه شناسایی تعارض منافع سازمان شهرداری در مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه به منظور بررسی تأثیر تعارض منافع متولیان مدیریت شهری بر سازوکارهای بازیافت زباله، مدتی است این مسئله را در دستور کار خود قرار داده است که روابط و ساختار مدیریت پسماند را از منظر تعارض منافع بررسی کند. در این راستا در این گزارش که ترجمه‌ایست از مصاحبه دیوید برنشتاین (David Bornstein) خبرنگار روزنامه نیویورک‌تایمز با میچ هدلاند (Mitch Hedlund) از بنیان‌گذاران سازمان غیرتجاری “بازیافت در سرتاسر آمریکا” (Recycle Across America) که توسط مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی تدوین شده است، به بررسی این موضوع در ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع در بانک مرکزی

سعید هراسانی۱۳۹۹-۰۴-۰۱

سال‌هاست که استقلال بانک مرکزی از دولت به عنوان یکی از چالش‌های عمده نظام بانکی ایران معرفی می‌شود. با این حال به طور متداول این مشکل تحت عنوان تعارض منافع در بانک مرکزی صورت‌بندی نمی‌شد. اما اگر نگاهی به انواع تعارض منافع داشته باشیم، آنگاه به سادگی می‌توانیم عدم استقلال بانک مرکزی از دولت را به عنوان اتحاد قاعده‌گذار و مجری صورت‌بندی کنیم. این تعارض منافع در بانک مرکزی مشکلات عدیده‌ای برای اقتصاد ایران به بار می‌آورد. اتحاد قاعده‌گذار و مجری چیست؟ در ادبیات تعارض منافع، اتحاد قاعده‌گذار و مجری زمانی رخ می‌دهد که افراد برای خود قاعده‌گذاری کنند. حقوق‌های ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع، نام جدید دردسر قدیمی

بهنام ذوقی رودسری۱۳۹۹-۰۳-۳۱

شاید اصطلاح «تعارض منافع» در وهله اول ناآشنا به نظر برسد و در یک جست‌وجوی اولیه، مطالب زیادی در این مورد به زبان فارسی یافت نشود؛ اما همه ما در برخوردهای هرروزه خود با دستگاه‌های اداری (از بخش آموزش گرفته تا بازارهای سرمایه و بورس) ممکن است مشکلاتی ریشه‌دار را لیست کنیم که نادانسته همه آن‌ها مصادیقی از تعارض منافع خواهند بود. واگذاری پروژه‌های دولتی به شرکت‌های وابسته به مدیران یا اقوام آن‌ها، دریافت هدیه یا پول در قبال ارائه خدمات دولتی و استخدام و انتصاب اقوام در بخش دولتی همه از مصادیق تعارض منافع هستند. شاید در بحث‌های غیرکارشناسی ... مطالعه بیشتر

ضرورت توجه به تعارض منافع در لایحه «نهاد مستقل تنظیم‌گر بخش برق»

راضیه شیخ رضایی۱۳۹۹-۰۳-۲۷

در هر نهاد یا سازمانی امکان شکل‌گیری موقعیت‌های تعارض منافع وجود دارد. چنانکه تعریف آن ناظر بر موقعیت دوراهی فرد یا سازمان در مواجهه بین انتخاب منافع خود و منافع عمومی است که می‌تواند وظیفه حرفه‌ای و شغلی را تحت تأثیر قرار دهد. به نظر می‌رسد که تعارض منافع «هیات تنظیم مقررات بازار برق» و یا نهاد جایگزین آن یعنی نهاد مستقل تنظیم‌گر بخش برق هم درگیر تعارض منافع باشند. هیات دولت در جلسه روز هیجدهم خردادماه لایحه «تأسیس نهاد مستقل تنظیم‌گر بخش برق» را تصویب کرد. این لایحه با هدف جلوگیری از ایجاد انحصارات طبیعی در بخش برق و ... مطالعه بیشتر

چهار گام مدیریت تعارض منافع در خیریه‌ها

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۹-۰۳-۲۷

خیریه‌ها و افراد زیر مجموعه آن نقش بسزایی در اعتبار بخشی به خیریه، فعالیت در جهت منافع خیریه، پیش بردن اهداف خیریه و اجتماع خود و خیرین دیگر دارند. در این میان گاه پیش می‌اید که منافع شخصی فرد با وظایف او در تعارض قرار گیرد. در اینجا ضرورت مدیریت درست تعارض منافع اهمیت می‌یابد. سازمان‌های خیریۀ استرالیا از موفق‌ترین سازمان‌های خیریه در سطح جهان قلمداد شده‌اند که توانسته‌اند اعتبار زیادی برای خود کسب کنند. از این رو در جامعۀ استرالیا، خیریه‌ها یکی از مورد اعتمادترین سازمان‌ها هستند. این اعتبار، اعتمادبه‌نفس خیرین و فعالان داوطلب را بالا می‌برد و از ... مطالعه بیشتر

لابی‌گران مقابل قانون

محمد ملکی۱۳۹۹-۰۳-۲۶

قوانین متعدد در زمینه مبارزه با فساد در شقوق مختلف، از این جهت ضعیف عمل کرده که لابی‌گران همچنان مشغول به کار هستند و منافع آنها نخواهد گذاشت قوانین به درستی اجرا شود. بنابراین صرف داشتن یک قانون نمی‌تواند انتظارات را برای مقابله و از بین بردن فساد برآورده کند. امروز با پدیده‌هایی مواجه هستیم که پیش‌تر کمتر به چشم می‌خورد. مانند وزیری که در شرکت‌های خصوصی نیز سمت داشته و منافع خانوادگی خود را نیز دنبال می‌کرد. یا مدیرکلی که مسئول تنظیم بازار است و خودش شرکت واردکننده کالا دارد. خودش بخش‌نامه می‌دهد و خودش از آن بخش‌نامه نفع ... مطالعه بیشتر