حوزه‌های پژوهشی

حوزه‌‌های پژوهشی در مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه:

تعارض منافع؛

شفافیت و مقابله با فساد؛

رفاه و سیاست اجتماعی و

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه است.

در سایر حوزه‌های پژوهشی نیز این مرکز به فعالیت پرداخته است؛ مانند کارآمدسازی نظام حکمرانی، نظریه و روش PDIA، توانمندسازی نهادهای حرفه‌ای و مدنی، حمایت طلبی و حکمرانی آب در ایران.

حوزه‌های پژوهشی چهارگانه‌ای که مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه به ‌آن‌ها پرداخته است نیز خود شامل موضوعات فرعی می‌شوند:

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه شامل خشونت و نظم‌های اجتماعی، مشروطه‌سازی قدرت و دولت ضعیف، دولت قوی می‌شود.

زمینهٔ رفاه و سیاست اجتماعی نیز موضوعاتی را در بر می‌گیرد؛ رفاه اجتماعی، کرونا، نیروی کار و حمایت اجتماعی، شفافیت و رفاه اجتماعی و مقابله با فقر و نابرابری.

موضوعات زیرمجموعهٔ تعارض منافع و شفافیت و مقابله با فساد را می‌توانید در سایت مشاهده کنید.

 

تعارض منافع و خشم عمومی علیه پاداش‌های دریافتی بانکداران

موضوعی که نویسنده در این نوشته به بررسی آن می‌پردازد، موضوعی است که نام آن را «تهدید» می‌نامد. استدلالی که شرکت‌های سرمایه‌گذاری/ مدیران دارایی، مدیران ارشد یا معامله‌گران بانک‌های سرمایه‌گذاری سهامی عام در خصوص تشویق‌های سالانه‌شان ارائه می‌دهند آن است که در صورت عدم پرداخت چنین تشویق‌هایی بهترین کارمندانشان آنجا را ترک کرده و به شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی یا صندوق‌های پوششی خواهند پیوست. ضرر کننده اصلی این انتقال سهامداران و مشتریان عمومی بانک‌ها هستند که چنین استعدادهایی را از دست خواهند داد. بنابراین در اینجا تهدید آن است که در صورت عدم پرداخت پاداش، کارمندان بانک‌های سهامی عام را ترک ... مطالعه بیشتر

سازمان‌های خیریه چگونه تعارض منافع را مدیریت کنند؟

حکمرانی نهادهای خیریه و حمایت مردمی، بخش جدایی‌ناپذیری از سیاستگذاری رفاهی کشور است. در این بین توجه به مسائل و چالش‌های درونی که مدیریت آن‌ها می‌تواند موجب بهبود اعتماد عمومی به نهادهای حمایتی و کارآمدسازی این نهادها شود، اهمیت می‌یابد. تعارض منافع یکی از این مسائل است که در روند فعالیت تمامی نهادهای حاکمیتی و مردمی و همچنین افرادی که در بخش‌های دولتی، خصوصی و داوطلبانه فعالیت دارند، ممکن است پدیدار شود. عدم مدیریت تعارض منافع می‌تواند موجب ایجاد اختلال در فعالیت حرفه‌ای و تحقق خیر عمومی شود و در برخی شرایط به فساد و سوءاستفاده‌ی خواسته و ناخواسته منجر ... مطالعه بیشتر

تحلیلی بر بخشنامه مدیریت تعارض منافع در سازمان راهبر توسعه ایران

طی یک دهه اخیر در ادبیات سیاست‌گذاری، کارشناسان و روزنامه‌نگاران ایرانی واژه «تعارض منافع و مدیریت آن» به وفور دیده می‌شود. تهیه لایحه «مدیریت تعارض منافع در خدمات عمومی» در سال ۱۳۹۸ توسط دولت وقت و ارسال آن به مجلس شورای اسلامی و ابلاغ بخشنامه مدیریت تعارض منافع توسط برخی دستگاه‌های اجرایی جدی‌ترین اقدام‌ها در این خصوص به شمار می‌رود. با وجود آنکه لایحه مزبور تاکنون به نتیجه نرسیده است، اما در بالاترین سطوح نظام تدبیر در کانون توجه قرار دارد. به گونه‌ای که در شهریور ماه سال ۱۴۰۰ مقام معظم رهبری در یکی از دیدارهای خودشان با اعضای هیأت ... مطالعه بیشتر

بحران جهانی غذایی جدید در راه است

در عرض چند هفته، تعداد کشورهای محدودکننده صادرات مواد غذایی ۲۵ درصد افزایش یافت و به این ترتیب تعداد کل این کشورها به عدد ۳۵ رسید. تا پایان ماه مارس، ۵۳ اقدام سیاستی جدید در حوزه تجارت مواد غذایی اجرایی شده بودند (براساس آخرین داده‌ها، ۳۱ مورد از این سیاست‌ها صادرات را محدود می‌کردند و ۹ مورد آن‌ها از صادرات گندم جلوگیری می‌کردند). تاریخ نشان می‌دهد که اعمال چنین محدودیت‌هایی به فجیع‌ترین شکلی زیانبار هستند. به‌طور ویژه در یک دهه گذشته، چنین سیاست‌هایی موجب تشدید بحران جهانی غذا و افزایش ۳۰ درصدی قیمت گندم شدند. بحران‌های غذایی برای همگان بد ... مطالعه بیشتر

چه کسی از چه سیاستی نفع می‌برد؟

یکی از خبرهایی که در هفته گذشته توجهات بسیاری از کاربران را به خود جلب کرد، طرح رتبه‌بندی مدارس غیردولتی بود که بنا به نظر مخالفان سیاستی در راستای تقویت این‌گونه مدارس و تضعیف مدارس دولتی است. ازاین‌رو کاربران در کنار اشاره به مدرسه‌داری و تعارض منافع سیاست‌گذاران حتی خواستار ممانعت از حضور فرزندان آن‌ها در چنین مدارسی شدند. موافقت مجلس با ماده (۳) طرح دوفوریتی شفافیت قوای سه‌گانه و دستگاه‌های اجرایی نیز یکی از موارد پرمناقشه بود چراکه بنا به تبصره این ماده بسیاری از نقاط پرریسک تعارض منافع از شمول قانون خارج شده و عملاً بخشی از این ... مطالعه بیشتر

خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع – شماره نود و پنجم

دریافت نسخه الکترونیکی نود و پنجمین خبرنامه مدیریت تعارض منافع گزیدۀ اخبار، تحلیل‌ها و گزارش‌های هفته گذشته در حوزه تعارض منافع به این شرح است: مسئله تعارض منافع احتمالی در تامین سموم کشاورزی در کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس با حضور رئیس سازمان حفظ نباتات مورد بررسی قرار گرفت. حجت الله فیروزی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس اظهار داشت: سهامداری قطعه‌سازان در خودروسازی تعارض منافع ایجاد می‌کند و این یکی از مشکلات ریشه‌ای صنعت خودرو است. مهرداد بذرپاش، رئیس دیوان محاسبات کشور بر لزوم جدایی دبیرخانه هیأت امنا صندوق توسعه ملی از سازمان برنامه و ... مطالعه بیشتر

اصلاح قیمتی و تعارض منافع

هفتۀ گذشته مهم‌ترین تصمیمی که در حوزۀ حکمرانی فضای کشور را تحت تاثیر قرار داد، اجرای برنامۀ حذف ارز ترجیحی (یا همان ارز ۴۲۰۰ تومانی) و آزادسازی قیمت‌های بخشی از کالاهای اساسی کشور بود که دولت از آن با عنوان «مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها» یاد می‌کند. این تصمیم تاکنون واکنش‌های زیادی هم در سطح عمومی برانگیخته و هم موجب سوال و مباحثه در محافل نخبگانی شده است. از یک منظر کلان، تعارض منافع مشتمل بر تضاد منافع گروه‌ها و اقشار چندگانه اجتماع است. برای مثال، درگیر شدن پزشکان، سهامداران بیمارستان‌ها و مراکز درمانی خصوصی، شرکت‌های حوزه تجهیزات پزشکی و ... مطالعه بیشتر

وظیفه اخلاقی حامیان جراحی اقتصادی

برخلاف کسانی که اصلاح قیمت‌ها را بزرگ‌ترین مساله اقتصاد ایران می‌دانند من ازجمله کسانی هستم که اعتقاد دارم مساله اصلاح قیمت‌ها مساله‌ای بسیار فرعی است و مسائل بسیار مهم‌تری وجود دارد که اصلاح قیمت‌ها آن را به‌طور کامل تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. از پنج دولت پس از جنگ چهار دولت الگوی پیشنهادی اصلاح قیمت‌ها به سبک شوک درمانی را پذیرفتند. دولت رفسنجانی اولین دولت بود و در ناکامی این جراحی اقتصادی امروز کم و بیش اتفاق‌نظر وجود دارد. دولت خاتمی تدریج‌گرایی را پذیرفت و هر ساله ۱۰ درصد قیمت حامل‌های انرژی و چند سال هم قیمت گندم را افزایش داد. این ... مطالعه بیشتر

مدیریت تعارض منافع در آموزش و پرورش: بطئی اما پیوسته

توجه به مسئلۀ تعارض منافع در حوزۀ آموزش و پرورش از سال‌های قبل مطرح بوده است. در دوران وزارت بطحایی اقدامات اولیه‌ای در این راستا صورت گرفت. اما اقدام محوری و پیشگام در این وزارتخانه در خرداد ۱۳۹۹ و با ابلاغ یک بخشنامۀ مختصر اما نسبتاً جامع در تعیین مصادیق در بخش‌های مختلف این وزارتخانه صورت گرفت. بخشنامه‌ای که به سبب فقدان بستر حقوقی مشخص برای مدیریت تعارض منافع در ایران، بر «اجرای قانون منع مداخلۀ کارکنان دولت در معاملات» به عنوان مبنای حقوقی تاکید کرده و در هفته‌های اول نیز با این عنوان معرفی شد. بندهای این بخشنامه به ... مطالعه بیشتر

شبکه‌های سازمان‌های مردم‌نهاد: ظرفیت‌سازی در جهانی دگرگون‌شونده

هدف تحقیق شبکه‌ها در پانزده‌سال گذشته رشد چشم‌گیری داشته‌اند، که این رشد شگرف به‌واسطۀ افزایش دسترسی به تکنولوژی، حتی در دورافتاده‌ترین نقاط جهان، تسهیل شده است. این فرض وجود دارد که شبکه‌ها سهم مهمی در قدرت‌بخشی اعضای خود داشته‌اند، بااین‌حال داده‌های کمی برای پشتیبانی از این ادعا وجود دارد. هدف از این مطالعه فراهم‌نمودن اطلاعات، طرح پرسش‌ها و آغاز گفت‌وگویی میان سازمان‌ِ هم‌کاری‌های داوطلبانه و اجتماعِ بانیِ توسعه، دربارۀ شبکه،‌ در بستر توسعه است. احتیاج مبرمی به آگاهی‌یافتن دربارۀ شبکه‌ها، آزمودن فرضیه‌ها و دست‌یابی به فهمی از مشارکت بالقوۀ شبکه‌ها، وجود دارد. باید اصطلاحات خود را تعریف و دیدگاه خود ... مطالعه بیشتر

سیاست‌گذاری بدون نظر ذینفعان

یکی از فاکتورهای ضروری در سیاست‌گذاری موفق جلب نظر و اعتماد ذینفعان مختلف است که می‌تواند مسیر رسیدن به نتایج مناسب را هموارتر کند. غفلت از این موضوع مشکلی است که در بسیاری از سیاست‌های کشور به چشم می‌خورد به‌طوری‌که در بسیاری از آن‌ها اساساً نظر ذینفعان دخالت داده نمی‌شود. نتیجه این امر نیز آن است که واکنش بسیاری از مردم به چنین سیاست‌هایی منفی و یا حداقل با شک و تردید است و با کوچک‌ترین رخدادی احساس خطر می‌کنند. چنانچه این هفته این مسئله را می‌توان در نگرش مردم به سیاست‌های اصلاح اقتصادی، واکسن و… مشاهده کرد. به همین ... مطالعه بیشتر

خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع – شماره نود و چهارم

دریافت نسخه الکترونیکی نود و چهارمین خبرنامه مدیریت تعارض منافع گزیدۀ اخبار، تحلیل‌ها و گزارش‌های هفته گذشته در حوزه تعارض منافع به این شرح است: بخشنامه مدیریت تعارض منافع و جلوگیری از تبانی در ارجاع کار به دستگاه‌های اجرایی، مهندسان مشاور، واحدهای خدمات مدیریت طرح و پیمانکاران توسط سازمان برنامه و بودجه ابلاغ شد. انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری با اشاره به آزاد‌سازی قیمت‌ها توئیت کرد: اگر دولت بخاطر جوسازی‌ها و محاسبه موقعیت آینده خود، یارانه مردم را به جیب خودشان برنگرداند؛ از رویکرد ‎مادرانه‌ای که حیثیت خود را برای حفظ خانواده سپر می‌سازد فاصله گرفته و ... مطالعه بیشتر

حمایت اجتماعی از زنان سرپرست خانوار با تلفیق رویکرد شخص‌محور و مکان‌محور

بنا به آمار سال ۱۳۹۵، حدود ۳ میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارند که شامل طیف گسترده‌ای از خانوارها می‌شوند. ۴۴ درصد از خانوارهای زن‌سرپرست، خانوار تک نفره یا خودسرپرست هستند. در این گروه، ۵۶ درصد از زنان سرپرست خانوار، سالمند و ۸ درصد آنان جوان هستند. همچنین از بین خانوارهای زن‌سرپرست با بیش از یک عضو، ۱۳ درصد زنان سرپرست خانوار دارای همسر و ۲۴ درصد از آن‌ها دارای حداقل یک فرزند هستند. نرخ فعالیت زنان سرپرست خانوار در حدود میانگین ملی و معادل ۱۶٪ است، درحالی‌که این نرخ برای مردان سرپرست خانوار ۷۹% است؛ البته این ... مطالعه بیشتر

قصه ناتمام قانون مدیریت تعارض منافع

در تیرماه سال ۱۳۹۹ بود که دولت روحانی لایحه خود برای مدیریت تعارض منافع را برای بار دوم به مجلس ارائه داد. در مقابل مجلس نیز طرحی را مطرح کرد که هرچند نسبت به لایحه دولت کاستی‌های بیشتری داشت اما سرانجام کلیات آن به تصویب رسید. طرحی که تا امروز نیز رسیدگی به آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. این کشمکش‌ها که بیشتر نشانگر رقابت‌های سیاسی بود، سبب شده است که تا امروز قانونی جامع برای مدیریت تعارض منافع در کشور وجود نداشته باشد. با این اوصاف برخی کارشناسان به دلیل کاستی‌های طرح مجلس معتقدند که نبود قانونی در ... مطالعه بیشتر

مناظره بر سر تعارض منافع در آموزش و پرورش

مجله خبری-تحلیلی رویداد رادیو گفتگو با همکاری مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی نخستین برنامه از سلسله برنامه‌های تعارض منافع در نظام حکمرانی را اجرا کرد. آموزش و پرورش یکی از فراگیرترین حوزه‌های اجتماعی در زندگی خانواده‌های ایرانی است. بروز تعارض منافع در این حوزه که سبب می‌شود کارکنان و مدیران آموزش و پرورش به جای طراحی برنامه‌ها و قاعده‌گذاری در راستای تامین منافع مردم و خانواده‌ها، به دنبال کسب منفعت شخصی باشند، به طور مستقیم کیفیت آموزش را در جامعه تحت تاثیر قرار می‌دهد. اهم موقعیت‌های بروز تعارض منافع در آموزش و پرورش را می‌توان به این ترتیب ... مطالعه بیشتر

خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع – شماره نود و سوم

دریافت نسخه الکترونیکی نود و سومین خبرنامه مدیریت تعارض منافع گزیدۀ اخبار، تحلیل‌ها و گزارش‌های هفته گذشته در حوزه تعارض منافع به این شرح است: این هفته کمیسیون اجتماعی مجلس بررسی شور دوم طرح مدیریت تعارض منافع و لایحه نحوه مدیریت تعارض منافع در انجام وظایف قانونی و ارائه خدمات عمومی را در دستور کار خواهد داشت. دفتر مطالعات مدیریت مرکز پژوهش‌های مجلس موضوع نهمین جلسه از سلسله جلسات ارائه خود را «بررسی فرایند قانونگذاری مدیریت تعارض منافع در مجلس» (۲۱ اردیبهشت) قرار داده است. سید حمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی با اشاره به انتخاب شعار «تعارض منافع، ... مطالعه بیشتر
تأمین اجتماعی

سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی؛ ملاحظاتی از منظر تحلیل تعارض

۲۱ فروردین‌ماه ۱۴۰۱ متن سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی در قالب ۹ بند با هدف ایجاد رفاه عمومی و رفع فقر و محرومیت (مبتنی‌بر اصول ۳، ۲۱، ۲۸، ۲۹، ۳۱، و ۴۳ قانون اساسی) ابلاغ شد. استقرار نظام تأمین اجتماعی فراگیر؛ طراحی سازوکارهای لازم برای انتظام‌بخشی به فعالیت‌های بیمه‌ای، حمایتی، و امدادی؛ سطح‌بندی و لایه‌بندی خدمات در قلمروهای بیمه‌ای، حمایتی، و امدادی؛ تأمین عدالت اجتماعی و کاهش فاصلۀ طبقاتی؛ استقرار نظام ملی احسان و نیکوکاری؛ ارائۀ خدمات لازم به‌منظور تحکیم نهاد خانواده و فرزندآوری؛ و الزام به تهیۀ پیوست تأمین اجتماعی برای طرح‌ها و برنامه‌های کلان کشور مجموعه اهدافی است که ... مطالعه بیشتر

پزشکان همچنان در رأس امور

یکی از موقعیت‌های تعارض منافع، موقعیت قاعده‌گذاری برای خود است که در آن یک شخص یا سازمان به تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در حوزه‌ای پردازد که خود از آن منتفع شود. شدیدترین حالت این موقعیت را در ایران شاید بتوان در نظام بهداشت و درمان مشاهده کرد که علاوه بر آنکه در بیشتر اوقات یک پزشک در رأس وزارت بهداشت قرار داشته است، سایر سیاست‌ها نظیر تعیین تعرفه‌های پزشکی، نحوه برگزاری آزمون‌ها و … نیز در اختیار پزشکان قرار گرفته است. حال آنکه در این شرایط نه‌فقط مردم که سایر گروه‌های فعال در این حوزه نظیر پرستاران بارها از آسیب‌های وارده ... مطالعه بیشتر

خبرنامه هفتگی مدیریت تعارض منافع – شماره نود و دوم

دریافت نسخه الکترونیکی نود و دومین خبرنامه مدیریت تعارض منافع گزیدۀ اخبار، تحلیل‌ها و گزارش‌های هفته گذشته در حوزه تعارض منافع به این شرح است: آیین انعقاد و مبادله تفاهم نامه همکاری وزارت ِآموزش و پرورش با جهاددانشگاهی (مدیریت تعارض منافع در آموزش و پرورش) با حضور یوسف نوری وزیر آموزش و پرورش و حمیدرضا طیبی رئیس جهاددانشگاهی برگزار شد. یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه کارهای علمی و پژوهشی باید در موضوع مدیریت تعارض منافع صورت گیرد، گفت: وقتی منافذ تعارض منافع بسته شود، حکمرانی شایسته و دولت قوی تشکیل می‌شود. حمیدرضا طیبی، رئیس جهاد دانشگاهی ... مطالعه بیشتر

مجلس شورای اسلامی به مثابه ماشین برطرف کردن مشکلات محلی و منطقه‌ای

نظام حکـومتی کشـورها بـر اسـاس میـزان توزیع قدرت سیاسی به واحـدهای پیرامـونی و ماهیـت مدیریت سیاسی فضای جغرافیایی، به سه الگـوی تـک ساخت (Unitary State)، ناحیه‌ای (Regional State)، فدرال (Federal State) یا ترکیبی تقسیم می‌شود. نظــام سیاسی تک‌سـاخت مبتنـی بـر توزیـع فضـایی قـدرت سیاسی (از مرکز بـه پیرامـون) و نظـام‌هـای سیاسـی ناحیه‌ای و فدرال بر اساس تقسیم قدرت سیاسـی بـین حکومــت مرکــزی و حکومــت ایــالتی (بــین مرکــز و پیرامون) است. (Glassner&Fahrer, 2004) با توجه به حاکمیت نظام سیاسی تـک ساخت در ایران برای تبیین رابطـۀ نظـام سیاسـی و نهادهای محلی بر نظام سیاسی تـک سـاخت تاکید می‌شود. در این نـوع ... مطالعه بیشتر