مبانی نظری، حقوقی و روش‌شناختی تعارض منافع

تعارض منافع دونالد ترامپ- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

تعارض منافع دونالد ترامپ

ضعف شرکت ترامپ بیشتر آن را همچون یک معضل می‌نمایاند تا شرکتی در حال بسط و گسترش. برج جدید ترامپ در وورلی، که یک منطقه شلوغ در بمبئی است، مانند هر سایت ساختمانی دیگری است ولی بیش از واقعیت، در حال فروش رویاست. ساختاری طلایی که همراه تصویری از دونالد ترامپ سر به آسمان می‌ساید. ترامپ ـ آن‌طور که مقیمان بالقوه هتل‌هایش تضمین کرده‌اند ـ جایگاهی دارد که نه تنها طلا معیار او نیست بلکه این خود اوست که معیار طلاست، تاجری بی‌همتا که در سراسر شهرهایی که دروازه ارتباطات جهانی هستند، فعالیت می‌کند و مردی است که رویای آمریکایی ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع سازمانی- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

تعارض منافع سازمانی چیست؟

اصطلاح تعارض منافع سازمانی (Organizational Conflicts of Interest) در مورد انواعی از تعارض منافع استفاده می‌شود که در آن یک فرد در دوراهی بین وظایف (یا وفاداری‌های) مختلف به دو یا چند فرد یا سازمان مختلف قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، زمانی که شخصی وکالت چند متهم را در یک پرونده جنایی بر عهده می‌گیرد، ممکن است در معرض تعارض منافع قرار گیرد. اصطلاح تعارض منافع به خوبی این موارد را توضیف می‌کند زیرا شخص تلاش می‌کند که به دو سازمان مختلف خدمت کند که هر کدام به سویی متفاوت حرکت می‌کنند. اما موقعیت‌های تعارض منافع سازمانی لزوما به خدمت ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع در ویتنام- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

مبارزه با تعارض منافع در جهت تقویت رشد اقتصادی

مقدمه ویتنام در سه دهه اخیر در مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی خود گام‌های بلندی را طی کرده است و در این مسیر از فرآیندهای اصلاحی مشخصی در جبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و نهادی استفاده کرده است. این فرآیندها، مطالبه برای کارآمدی بیشتر و پایبندی به اصول در نهادهای عمومی را برجسته می‌کند. از آنجایی که ویتنام می‌خواهد تا سال ۲۰۳۵ به کشوری مرفه با نهادهایی مدرن بدل شود، مدیریت تعارض منافع امری ضروری است زیرا این فرآیند مدرنیزاسیون نهادی مشخص خواهد ساخت که نهادهای دولت و بازار و قوانین و مقررات نسل بعد به چه شکلی خواهند بود. متن ... مطالعه بیشتر
بازبینی نظام تدبیر اقتصادی

بازبینی نظام تدبیر اقتصادی

نظام تدبیر اقتصادی لازم است بازبینی شود. این پیشنهاد بایزید مردوخی کارشناس اقتصادی برای شرایطی است که بخواهیم از فسادهای پیاپی بوجود آمده فاصله بگیریم. به عقیده او امروز بسیاری از قوانین در کشور اجرا نمی‌شود و یا برخی از قوانین با یکدیگر در تضاد و تناقض است. از دل چنین جریانی، رانت و فساد بیرون می‌آید. یعنی همین قوانین زمینه‌هایی را ایجاد می کند که افراد خود به خود در معرض سوءاستفاده و رانت‌خواری قرار بگیرند. اگرچه برخی از کارشناسان پیشنهاد می کنند که با تدوین قوانین بالادستی جلوی این پدیده را بگیریم اما مردوخی معتقد است که با ... مطالعه بیشتر
ارتباطات پسا شغلی

تعارض منافع درب گردان یا ارتباطات پسا شغلی چیست؟

تعارض منافع درب گردان چیست؟ چرا جابه‌جایی افراد بین بخش خصوصی و عمومی می‌تواند منجر به تعارض منافع شود؟ درب‌های گردان میان نهادهای حاکمیتی و بنگاه‌های خصوصی چه طور می‌تواند به ضرر منافع عمومی باشد؟ چرا امروز در سطح جهان قوانین و مقرراتی را برای کنترل و ایجاد محدودیت در چرخش بین بخش خصوصی و دولتی و یا به عبارتی ارتباطات پسا شغلی، وضع می‌کنند؟ تعارض منافع یا تضاد منافع به موقعیتی اطلاق می‌شود که فرد یا سازمانی درگیر انتخاب بین منافع می‌شود و انتخاب یک منفعت برخلاف منفعت دیگری است. انتخاب منفعت معمولاً بین دو منفعت شخصی و سازمانی ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع در صدا و سیما- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

صدور مجوز سریال‌های شبکه خانگی: تعارض منافع در صدا و سیما

با توقف صدور مجوز تولید سریال شبکه خانگی و انتقال فرایند آن به سازمان صدا و سیما، بحث تثبیت انحصار سازمان صدا و سیما در فضای سینمایی کشور داغ شده است. با این حال تدقیق در مفاهیم نشان می‌دهد این انتقال اختیارات موجب شکل‌گیری تعارض منافع در صدا و سیما می‌شود. به عبارت دیگر تثبیت انحصار سازمان صدا و سیما ناشی از منافع متعارض این سازمان در زمان مقررات‌گذاری و نظارت خواهد بود. این گزارش با تفکیک مفهومی قوانین ضدتراست و تعارض منافع، به موضوع صدور مجوز سریال‌های شبکه خانگی در صدا و سیما از منظر تعارض منافع خواهد پرداخت. ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع در بخش عمومی- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

تعارض منافع چگونه فساد را تشدید می‌کند؟

چیستی تعارض منافع تعارض منافع دیگر مفهومی جدید در حکمرانی دولتی نیست. مدیریت تعارض منافع با مفاهیمی همچون نظام اخلاقی کارکنان بخش عمومی، پاسخگویی، پایبندی به اصول و غیره رابطه نزدیکی دارد. این اقدام‌ها با هم محیطی را می‌سازند که عملکرد خوب بخش عمومی را تقویت می‌کنند و به‌طور هم‌زمان با فسادها و/یا بی‌نظمی‌ها مقابله می‌کنند. زمانی که ظرفیت وقوع تعارض منافع یا حتی فقط ظاهر تعارض منافع وجود داشته باشد، آسیب‌ها ممکن است جدی باشند. احساس وجود تعارض منافع ممکن است موجب از دست رفتن اعتماد و تضعیف همبستگی اجتماعی شود. به‌رغم تفسیرهای مختلف از مفهوم «تعارض منافع»، تعریف ... مطالعه بیشتر
شتغال همزمان- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

چگونه اشتغال همزمان و درب‌های گردان در قالب مشاوره به ناکارآمدی منجر می‌شود؟

اشتغال همزمان یکی از رایج‌ترین و پردامنه‌ترین انواع تعارض منافع در دستگاه‌های دولتی است. کارکنان سازمان‌های عمومی به‌طور متداول با توجه به رانت اطلاعاتی، شبکه ارتباطی و دسترسی به مشتریان خدمات خود علاقه‌مند به تأسیس کسب‌وکارهای خصوصی مرتبط با حیطه شغلی خود در دستگاه دولتی هستند. حال برخی از این افراد یا ترجیح می‌دهند به‌صورت همزمان شغل فرعی خود را اداره کنند که در ادبیات تعارض منافع به‌عنوان اشتغال همزمان یا حیاط‌خلوت شناخته می‌شود، یا در دوران فراغت خود از مشاغل دولتی به‌سوی مشاغل خصوصی مرتبط می‌روند که آن را درب‌های گردان می‌نامند. آیا اشتغال همزمان تعارض منافع است؟ بررسی ... مطالعه بیشتر
جعبه ابزار مدیریت تعارض منافع در عرصه عمومی- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

معرفی جعبه ابزار «مدیریت تعارض منافع در عرصه عمومی»

جعبه ابزار «مدیریت تعارض منافع در عرصه عمومی» توسط سازمان OECD (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی) تهیه شده و آن‌طور که در پیش درآمد آن نیز آمده است، هدف از فراهم کردن آن «تهیه مجموعه‌ای از راه‌حل‌های عملی برای ایجاد و تکمیل شیوه‌های مدیریت تعارض منافع مطابق با راهنماهای سازمان OECD برای مدیریت تعارض منافع در خدمات عمومی است.» این جعبه ابزار با همکاری کشورهای عضو و غیرعضو سازمان تهیه شده است. در مقدمه جعبه ابزار اشاره می‌شود که شهروندان، جامعه مدنی و رهبران تجاری هر روز بیش از پیش از دولت‌ها انتظار ایجاد یکپارچگی در خدمات و موسسات عمومی ... مطالعه بیشتر
مجمع تشخیص مصلحت نظام

مجمع تشخیص مصلحت نظام ورود کند

تعلل دو قوه مجریه و مقننه برای تدوین قانون تعارض منافع، مقابله با فسادهای احتمالی ناشی از آن را نیز در حالت تعلیق نگه داشته است. لایحه «نحوه مدیریت تعارض منافع در انجام وظایف قانونی و ارائه خدمات عمومی» اگرچه به پیشنهاد معاونت حقوقی رئیس‌جمهور در دستور کار دولت قرار گرفت و با طی‌کردن مراحل بررسی، در جلسه ۱۹ آبان ۱۳۹۸ هیئت وزیران مشتمل بر «۴۰» ماده تصویب شد اما همچنان در مرحله بررسی باقی مانده است و تا تبدیل‌شدن به قانون فاصله دارد. از این جهت غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، در گفت‌وگو با «شرق» پیشنهاد می‌‌دهد ... مطالعه بیشتر
مصادیق تعارض منافع در ایران- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

شناسایی مصادیق تعارض منافع: راهبردها و راهکارها

در سال‌های گذشته موسسات و اندیشکده‌های انگشت شماری موضوع تعارض منافع را به یکی از حوزه‌های پژوهشی خود تبدیل کرده‌اند. این سازمان‌ها به کرات پیامدهای وجود تعارض منافع در دستگاه‌های دولتی و ضرورت مواجهه با آن را طرح کرده‌اند، اما اغلب به این سوال پاسخ نداده‌اند که شناسایی مصادیق تعارض منافع چگونه است؟ مطالعه پژوهش‌های تعارض منافع در ایران (اگرچه بسیار محدود است) حاکی از استفاده گسترده از روش‌های کیفی شامل گردآوری داده از طریق مصاحبه و توصیف و تبیین با استفاده از تحلیل مضمون (تماتیک) است. این در حالی است که تحلیل مضمون مصاحبه‌ها و قوانین گرچه روشی پایه‌ای ... مطالعه بیشتر

لایحه معلق‌مانده مبارزه با فساد

قانون برای مقابله با تعارض منافع به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین زمینه‌های بروز فساد کم نداریم. در این گفت‌وگو دست‌کم به ۱۰ قانونی اشاره می‌شود که قرار بود با حل این معضل، مقابل فساد بایستند؛ اما به جای ایستادن مقابل فساد به نوشته‌هایی بدل شده‌اند که فقط از آنها در دادگاه‌ها و پس از بروز فساد، نام برده می‌شود. به گفته فرشته محمدی، عضو جامعه حسابداران رسمی ایران، بخش مهمی از مصادیق تعارض منافع به‌ویژه تعارض منافع مقامات، مسئولان و کارگزاران سیاسی و مقررات‌گذار، تعارض منافع دارندگان وظایف و اختیارات کنترلی، نظارتی و بازرسی و دارندگان وظایف و اختیارات محاسباتی، ارزیابی، ... مطالعه بیشتر
مشاغل هم‌زمان- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

شغل‌های هم‌زمان، ریشه حقوق‌های نجومی

تعارض منافع، موقعیتی است که در آن یک مقام دولتی، هم‌زمان در بخش خصوصی هم دارای سهام، مدیریت یا منفعت است؛ حالا فرد قادر است با تصمیماتی که در سمت دولتی‌اش اخذ می‌کند، آن شرکت را تحت کنترل یا تحت‌تأثیر تصمیم‌هایش قرار دهد. قوانین مربوط به ممنوعیت تصدی هم‌زمان دو شغل در یک حوزه از جمله قوانینی است که می‌تواند مانع از قرارگرفتن افراد در موقعیت مذکور که غالبا فسادآفرین است، باشد. محمدتقی فیاضی، کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، داشتن مشاغل هم‌زمان در یک حوزه را در دو قسمت دولتی و خصوصی ریشه و علت اصلی ماجرای حقوق‌های نجومی ... مطالعه بیشتر
نحوه مدیریت تعارض منافع در انجام وظایف قانونی

شراکت تخصیص‌گران در بازی منافع

سازمان شفاف‌سازی معتقد است تعارض منافع، موقعیتی است که در آن یک مقام دولتی، هم‌زمان در بخش خصوصی دارای سهام، مدیریت یا منفعتی است که آن شرکت تحت کنترل یا تحت تأثیر تصمیم‌های او قرار دارد؛ برای نمونه اگر در بخش درمان کشور، شرکت‌هایی که تجهیزات پزشکی برای بیمارستان‌ها تهیه می‌کنند، همکار مدیران بخش درمان باشند، می‌توانند با گران‌تر فروختن تجهیزات، منافع شخصی خود را بر منافع عمومی ترجیح دهند و فساد در این بخش شکل بگیرد. این نمونه را می‌توان به تمام بخش‌های دولت تسری داد و از این جهت برای مقابله با فساد، رسیدگی به این موضوع اهمیت ... مطالعه بیشتر
تصدی هم‌زمان- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

چندشغله‌ها در حلقه بسته منافع

تصدی هم‌زمان مشاغل اداری از معضلاتی است که با وجود ایجاد قوانین متعدد برای آن، همچنان پابرجاست و به نظر می‌رسد عزمی جدی برای ریشه‌کن‌کردن این معضل وجود ندارد. اصل ۱۴۱ قانون اساسی، قانون «ممنوعیت تصدی بیش از یک شغل» که در دی‌ماه ۱۳۷۳ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و «قانون ممنوعیت تصدی هم‌زمان مشاغل اداری» که جزء قوانین بودجه سال ۹۸ است، مجموعه قوانینی هستند که تا امروز برای این مسئله ایجاد شده‌اند،‌ اما روی کاغذ باقی مانده‌اند. همین باعث شد همچنان شاهد تصدی هم‌زمان چند شغل در دستگاه‌ها باشیم. موسی شهبازی‌غیاثی، کارشناس اقتصادی، شفاف‌نبودن سازوکار انتصابات در ... مطالعه بیشتر
بستر توسعه

سیاست مرکزمحور قربانی می‌گیرد

تعارض منافع همان‌طورکه می‌تواند پرتگاهی برای فساد باشد، می‌تواند مانعی در مسیر توسعه حقیقی و همه‌جانبه نیز باشد. تعارض میان منافع ملی و محلی که گاه عمدی و گاه ناخواسته اتفاق می‌افتد، سطوح و اشکال متفاوتی دارد؛ از پروژه‌های عمرانی‌ای که برای قرارگرفتن در خدمت منافع ملی، محلی‌ها را به حاشیه می‌کشاند، تا انتخاباتی که به واسطه آن، هر نماینده سعی دارد تکه بزرگ‌تری از کیک اقتصاد را به مردم حوزه انتخابیه خود اختصاص دهد، حتی اگر کسب رأی مردم آن محل به قیمت آسیب و هدررفت منابع ملی تمام شود. حبیب جباری، کارشناس و تحلیلگر اقتصادی و اجتماعی، با ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع در داوری

معیارهای بی‌طرفی داوران در موقعیت تعارض منافع

هفت معیار بی‌طرفی، استقلال و افشاء بخش اول اصول راهنما با عنوان «معیارهای کلی راجع به بی‌طرفی، استقلال و افشاء» به بیان هفت معیار کلی پرداخته است: «اصل عام»: این معیار بیان می‌کند که داور باید از آغاز رسیدگی تا پایان بی‌طرف و مستقل باشد؛ «تعارض منفعت»: هر داور در صورت قرار گرفتن در موقعیت تعارض باید از پذیرش ماموریت داوری خودداری نماید. «افشا توسط داور»: اگر از دید طرفین، حقایق یا اوضاع و احوال منجر به تردیدهای داور شود و در استقلال داور خدشه وارد کند، داور باید دست به افشای آن حقایق بزند. «انصراف طرفین»: افشای داور به ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع میان مدیران و سهامداران

پیوند تئوری تحلیل ذی‌نفعان و تعارض منافع

ماهیت مفهوم شرکت بنگاه، سازمان، شرکت و موسسه نام‌هایی هستند که رشته‌های مختلف به یک مفهوم واحد می‌گویند. بنگاه مفهومی اقتصادی، سازمان مفهومی مدیریتی و شرکت و موسسه مفهومی حقوقی هستند. در تعریف و کاکرد شرکت نظریه‌ها و رویکردهای متفاوتی مورد استفاده قرار گرفته است. نظریه بنگاه‌ها، نظریه اقتصادی، نظریه شبکه قراردادها، هزینه معاملات و غیره از این جمله هستند. از دیدگاه نئوکلاسیک‌ها شرکت یک سازمان اقتصادی است که منابع را برای تولید کالا و خدمات هدایت می‌کند. در واقع در این تعریف مدیریت سازمان که از طرف سهامداران تفویض اختیار شده است موظف به بیشینه کردن سود شرکت است. ... مطالعه بیشتر
مدیریت ذی‌نفعان- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

ذی‌نفعان: از تعارض تا هماهنگی

نمودار شماتیک فوق بخشی از ذی‌نفعان یک سازمان را نشان می‌­دهد. نوع منفعت هرکدام از گروه­های بالا مشخص است، بنابراین به عنوان توضیح آنکه منظور از «گروه­هایی که منافع ویژه دارند» گروه­هایی مدنی همچون سازمان­های زیست­‌محیطی، حامی حقوق زنان، حمایت از مصرف­‌کننده و غیره است. بخش سوم این مقاله به تشریح منفعت هرکدام از این ذی­نفعان می ­پردازد: سهامداران مشارکت در توزیع سود، حق خرید سهام جدید، حق رای، بازرسی، انتقال سهام، انتخاب هئیت مدیره بستانکاران پرداخت اصل و فرع بدهی، ایمنی دارایی مورد وثیقه، اولویت نسبی در زمان انحلال و کارکنان رضایت مالی، اجتماعی و روانی در محل کار، ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع در حقوق شرکت‌ها

تعارض منافع از سهامداران تا مدیران

موانع عملکرد شرکت تجاری قانون تجارت موجود در حدود هشت دهه پیش به عنوان زمینه عملکرد در عرصه اقتصاد نوین تصویب شد[۱] که در این قانون به حقوق سهامداران اقلیت که مهم‌ترین اجزای قانونی حقوق شرکت‌ها می‌باشد کمتر توجه شده است. قابل توجه است یکی از الزامات موفقیت قانون تجارت، پشتوانه اجتماعی است زیرا در عرصه اجتماعی باورها نسبت به کار جمعی ست و حس هم بستگی در میان افراد جامعه ضعیف است. مهیا نکردن زمینه برای کسب اعتماد، پیروی نکردن از یک سیاست هماهنگ و نیز ابهام در حل تعارض منافع اشخاص از جمله شاخص‌های اصلی این مانع اجتماعی ... مطالعه بیشتر