سعید هراسانی

سعید هراسانینمایش همه نوشته ها

پژوهشگر مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه کارشناسی ارشد مطالعات توسعه

تعارض منافع نظام‌مند- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

تعارض منافع نظام‌مند (تعمیم‌یافته): یک تعارض مغفول مانده

تبصره‌های دو تا شش ماده ۱۰۰ قانون شهرداری که در سال ۱۳۵۸ بر اساس «لایحه قانونی اصلاح تبصره‌های ماده ۱۰۰ قانون شهرداری» اجرایی شده است، به کمیسیون ماده ۱۰۰ اجازه می‌دهد مابه‌ازای تخلفات ساختمانی رأی به اخذ جریمه دهد. ساختار کمیسیون ماده ۱۰۰ و اقتصاد سیاسی حاکم بر شرایط این کمیسیون را تبدیل به یکی از منابع اصلی درآمد شهرداری‌ها کرده است، مسئله‌ای که سالیان دراز به‌عنوان یکی از دلایل اصلی ناپایداری شهرها معرفی می‌شود. بنا به نظر کارشناسان این مسئله یک موقعیت تعارض منافع است. تعارض منافع نهادی به مثابه حلقه مفقوده مدیریت تعارض منافع اما کمیسیون ماده ۱۰۰ ... مطالعه بیشتر
موقعیت تعارض منافع

مدیریت تعارض منافع؛ استعدادهایی که هدر می‌شوند

صحبت با متخصصان در حوزه تعارض منافع اغلب کاری دشوار است. این موضوع به سبب موقعیت تعارض منافع برای آن‌ها پدید می‌آید، یعنی شما با کسانی صحبت می‌کنید که خود درگیر موقعیت‌های تعارض منافع هستند. در یکی از مصاحبه‌ها با معاون ارزی اسبق بانک مرکزی وی گزاره‌ای را بیان کرد که تأمل‌برانگیز می‌نمود. این کارشناس بانکی می‌گفت قوانین مدیریت تعارض منافع امکان استفاده از استعدادهای کشور را که محدود نیز هستند تقلیل می‌دهد. به زبان ساده می‌گفت مگر چقدر خبره بانکی داریم که اگر کسی در شبکه بانکی فعال بود، دیگر در بانک مرکزی سمت نگیرد؟ تعارض منافع برای زمانی ... مطالعه بیشتر

لانه زنبور: ضرورت مدیریت تعارض منافع در مجلس شورای اسلامی

پس از تشکیل مجلس یازدهم و شکل‌گیری کمیسیون‌های مختلف آن موضوع تعارض منافع در این کمیسیون‌ها مورد بحث کنشگران اجتماعی قرار گرفت. این بحث‌ها با شکل‌گیری پویش تعویق کنکور سراسری سال ۹۹ و وجود تعارض منافع در کمیسیون آموزش و تحقیقات دامن گرفت، اما خیلی سریع به سایر کمیسیون‌ها ازجمله کمیسیون بهداشت تسری یافت. سؤال کنشگران این بود که چگونه می‌توان از پزشکان کمیسیون بهداشت انتظار داشت منافع پزشکان را در نظر نگیرند؟ اما آیا موقعیت‌های تعارض منافع در مجلس شورای اسلامی محدود به همین موارد است؟ سؤال ریشه‌ای‌تر آن‌که موقعیت‌های تعارض منافع در مجلس چه پیامدهای می‌تواند داشته باشد؟ ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع در رسانه- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

تعارض منافع خوب یا بد؟

در هفته گذشته مجموعاً ۴۵ محتوا با کلیدواژه‌های «تعارض منافع» و «تضاد منافع» شامل تعارض منافع در رسانه، بورس، نظام سلامت و غیره در سه شبکه تلگرام، اینستاگرام و توییتر منتشر شده است. بیش از ۱۱ هزار نفر این تعداد محتوا را مشاهده کرده‌اند. همچنین ۵۳ درصد این محتوا نیز موضعی منفی به تعارض منافع دارد. بااین‌حال بیش از ۸۰ درصد محتوای تولیدشده با این کلیدواژه‌ها اساساً ارتباطی با مفهوم Conflict of Interest (CoI) نداشته و عموماً تعارضات بین‌المللی مدنظرشان است. همچون روال گذشته در طول هفته گذشته نیز برخی موقعیت‌ها و مصادیق تعارض منافع در توییتر موردتوجه قرارگرفته است ... مطالعه بیشتر
ناکارآمدی حکمرانی- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

تعارض منافع به‌ مثابه ناکارآمدی حکمرانی

«تعارض منافع» در دستورکار سیاسی چندی پیش بود که مشاور رسانه‌ای رئیس‌جمهور، حسام‌الدین آشنا، بیان کرد «اگر گرفتار آفت‌های مهمی چون «تعارض منافع»، «فساد»، «جهل و نادانی» و «دروغ» نبودیم، وضع کنونی کشورمان بسیار متفاوت بود». این اظهارنظر در کنار بسیاری موارد دیگر نشان می‌دهد مقامات کشور به پیامدهای مخرب تعارض منافع به‌عنوان یکی از جدی‌ترین مسائل سیاستی کشور پی برده‌اند. معاون اول رئیس‌جمهور، اسحاق جهانگیری، هم کمی پیش‌تر در اکانت توئیتری خود عنوان کرد « ای‌کاش سه لایحه مهم شفافیت، تعارض منافع و مقابله با فساد و ارتقای سلامت اداری که می‌توانستند در مبارزه بنیادین با فساد مؤثر باشند، ... مطالعه بیشتر
مقررات تعارض منافع در ایران- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

مهم­ترین مقررات تعارض منافع در ایران

درچند سال اخیر موضوع تعارض منافع برای بسیاری از سیاست‌گذاران تبدیل به یک مسئله سیاستی شده است. تا جایی که می‌توان ادعا کرد لایحه مدیریت تعارض منافع یکی از مهم‌ترین لوایح ارسالی دولت بوده است. مقررات تعارض منافع در کشورهای مختلف سطحی از قوانین مادر، بخشنامه‌ها، هیئت‌ها و غیره را تشکیل می‌دهد. در ایران اگر برخی قوانین عمومی را که به‌صورت غیردقیق برخی موقعیت‌های تعارض منافع را محدود کرده‌اند کنار بگذاریم (همانند ‌قانون راجع به منع مداخله وزرا و نمایندگان مجلسین و کارمندان در معاملات دولتی و کشوری ‌مصوب ۲ دی‌ماه ۱۳۳۷) اصلی‌ترین تلاش‌ها برای وضع مقررات تعارض منافع از دولت دوازدهم و بخشنامه عباس آخوندی با ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع توییتر- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

ترویج یک مفهوم: از تعارض منافع در بورس تا ورزش

بررسی فضای مجازی نشان‌دهنده آن است که استفاده از مفهوم تعارض منافع برای بررسی ناکارآمدی‌ها و فساد نسبت به گذشته بسیار بیشتر شده است. تا آنجا که از تعارض منافع در بورس تا ورزش را می‌توان در فضایی توییتری مشاهده کرد. در واقع بررسی روندهای هفتگی استفاده از مفهوم تعارض منافع در فضای مجازی نشان دهنده افزایش کمی و کیفی استفاده از این مفهوم است. در حالی که در ماه‌های گذشته عمده استفاده از مفهوم تعارض منافع برای حوزه پزشکی بوده است و یا در بهترین حالت با مطرح شده تعارض منافع در یکی از حزوه‌ها بنا به موقعیت ترند ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع در صدا و سیما- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

صدور مجوز سریال‌های شبکه خانگی: تعارض منافع در صدا و سیما

با توقف صدور مجوز تولید سریال شبکه خانگی و انتقال فرایند آن به سازمان صدا و سیما، بحث تثبیت انحصار سازمان صدا و سیما در فضای سینمایی کشور داغ شده است. با این حال تدقیق در مفاهیم نشان می‌دهد این انتقال اختیارات موجب شکل‌گیری تعارض منافع در صدا و سیما می‌شود. به عبارت دیگر تثبیت انحصار سازمان صدا و سیما ناشی از منافع متعارض این سازمان در زمان مقررات‌گذاری و نظارت خواهد بود. این گزارش با تفکیک مفهومی قوانین ضدتراست و تعارض منافع، به موضوع صدور مجوز سریال‌های شبکه خانگی در صدا و سیما از منظر تعارض منافع خواهد پرداخت. ... مطالعه بیشتر
بخشنامه تعارض منافع آموزش و پرورش- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

بخشنامه مدیریت تعارض منافع در آموزش و پرورش؛ یک تحلیل کوتاه

در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۹۹ وزیر آموزش و پرورش در حساب کاربری توییتر خود اعلام کرد که مصمم است لایحه تعارض منافع را در وزارت آموزش و پرورش اجرایی کند. بر همین اساس یکشنبه ۱ تیر متن بخشنامه مدیریت تعارض منافع در آموزش و پرورش منتشر شد. این بخشنامه به مشمولان دو ماه فرصت داده تا تکلیف خود را مشخص و از میان کار در مناصب عمومی و فعالیت خصوصی یکی را انتخاب کنند. لازم به ذکر است در سال گذشته رئیس سازمان بهزیستی نیز کارکنان سازمان بهزیستی را از اشتغال همزمان در مراکز مرتبط به بهزیستی منع کرد و ... مطالعه بیشتر
اتحاد قاعده‌گذار و مجری

تعارض منافع در بانک مرکزی

سال‌هاست که استقلال بانک مرکزی از دولت به عنوان یکی از چالش‌های عمده نظام بانکی ایران معرفی می‌شود. با این حال به طور متداول این مشکل تحت عنوان تعارض منافع در بانک مرکزی صورت‌بندی نمی‌شد. اما اگر نگاهی به انواع تعارض منافع داشته باشیم، آنگاه به سادگی می‌توانیم عدم استقلال بانک مرکزی از دولت را به عنوان اتحاد قاعده‌گذار و مجری صورت‌بندی کنیم. این تعارض منافع در بانک مرکزی مشکلات عدیده‌ای برای اقتصاد ایران به بار می‌آورد. اتحاد قاعده‌گذار و مجری چیست؟ در ادبیات تعارض منافع، اتحاد قاعده‌گذار و مجری زمانی رخ می‌دهد که افراد برای خود قاعده‌گذاری کنند. حقوق‌های ... مطالعه بیشتر
شتغال همزمان- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

چگونه اشتغال همزمان و درب‌های گردان در قالب مشاوره به ناکارآمدی منجر می‌شود؟

اشتغال همزمان یکی از رایج‌ترین و پردامنه‌ترین انواع تعارض منافع در دستگاه‌های دولتی است. کارکنان سازمان‌های عمومی به‌طور متداول با توجه به رانت اطلاعاتی، شبکه ارتباطی و دسترسی به مشتریان خدمات خود علاقه‌مند به تأسیس کسب‌وکارهای خصوصی مرتبط با حیطه شغلی خود در دستگاه دولتی هستند. حال برخی از این افراد یا ترجیح می‌دهند به‌صورت همزمان شغل فرعی خود را اداره کنند که در ادبیات تعارض منافع به‌عنوان اشتغال همزمان یا حیاط‌خلوت شناخته می‌شود، یا در دوران فراغت خود از مشاغل دولتی به‌سوی مشاغل خصوصی مرتبط می‌روند که آن را درب‌های گردان می‌نامند. آیا اشتغال همزمان تعارض منافع است؟ بررسی ... مطالعه بیشتر
مصادیق تعارض منافع در ایران- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

شناسایی مصادیق تعارض منافع: راهبردها و راهکارها

در سال‌های گذشته موسسات و اندیشکده‌های انگشت شماری موضوع تعارض منافع را به یکی از حوزه‌های پژوهشی خود تبدیل کرده‌اند. این سازمان‌ها به کرات پیامدهای وجود تعارض منافع در دستگاه‌های دولتی و ضرورت مواجهه با آن را طرح کرده‌اند، اما اغلب به این سوال پاسخ نداده‌اند که شناسایی مصادیق تعارض منافع چگونه است؟ مطالعه پژوهش‌های تعارض منافع در ایران (اگرچه بسیار محدود است) حاکی از استفاده گسترده از روش‌های کیفی شامل گردآوری داده از طریق مصاحبه و توصیف و تبیین با استفاده از تحلیل مضمون (تماتیک) است. این در حالی است که تحلیل مضمون مصاحبه‌ها و قوانین گرچه روشی پایه‌ای ... مطالعه بیشتر
اتحاد قاعده‌گذار و مجری

تعارض منافع در بانک مرکزی

اتحاد قاعده‌گذار و مجری به عنوان یکی از انواع تعارض منافع در بانک مرکزی تبعات اقتصادی جدی‌ای برای تمام شهروندان یک جامعه از زنان خانه‌دار تا سرمایه‌گذاران و کارفرمایان دارد. حداقل سه مکانیزم تاثیرگذاری این نوع تعارض منافع بر اقتصاد را می‌توان شناسایی کرد در صورت رفع آن بخش بزرگی از مشکلات اقتصادی مرتفع خواهد شد. اول آنکه موجب تشدید کسری بودجه می‌شود. یعنی دولت بدون نگرانی از کسری بودجه و با اتکا به پول بدون پشتوانه به تدوین بودجه‌هایی می‌پردازد که از همان ابتدا دچار کسری است. دوم آنکه از طریق سیاست‌های بانک مرکزی مثل جلوگیری از اتخاذ سیاست ... مطالعه بیشتر

تعارض منافع در ردیف اول اتهام: از آمایش سرزمین علوم تغذیه تا مدارس غیردولتی

اگرچه چندین دهه از طرح بحث درباره ی مصادیق تعارض منافع و ارائه دستورکارهایی برای مدیریت آن در کشورهای بیشترتوسعه‌یافته می‌گذرد، اما در ایران مدت کوتاهی است که تعارض منافع به عنوان یکی از اصلی‌ترین متهمان ناکارآمدی دستگاه‌های دولتی شناسایی شده است. این مفهوم در حال تبدیل شدن به یکی از مولفه‌های اصلی تحلیل ناکارآمدی در کنار مفاهیمی همچون شفافیت، فساد و غیره است. به میزانی که این مفاهیم بیشتر مورد توجه کارشناسان و پژوهشگران حکمرانی قرار گیرد، استفاده از آن در فضای عمومی نیز افزایش یافته و به یکی از مولفه‌های اصلی گفتمان کارآمدی دولت تبدیل خواهد شد. بر ... مطالعه بیشتر
مدیریت بحران ایران

مدیریت بحران سیلاب گلستان در «دام قابلیت»

«در جریان سیلاب گلستان خطاهای انسانی و سازمانی متعددی رخ داده که در نهایت باعث تشدید قابل توجه خسارت‌های سیلاب شده است. به نحوی که میتوان ادعا کرد اگر مداخله‌های انسانی و تصمیمات مدیریتی غلط نبود شهر گمیش‌تپه به هیچ وجه درگیر سیلاب نمی‌شد و خسارت‌های آق‌قلا نیز به مراتب کمتر می‌شد.» گزاره فوق جملات آغازین گزارش «پیامدهای ابتکار عمل‌های مدیریت سیلاب گلستان» مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری است. این گزارش به صراحت اعلام می‌کند ناتوانی اجرایی دستگاه‌های اجرایی به طور مستقیم به گسترش پیامدهای سیلاب منجر شده است. مهم‌ترین بروزهای این ناتوانی در سیلاب گلستان را می‌توان ناتوانی در اقناع ... مطالعه بیشتر
تعارض منافع در پزشکی- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

وقتی تعارض منافع در نظام سلامت نفس می­ گیرد

بیش از دو ماه از ورود رسمی کرونا به ایران می‌گذرد و بر اساس نظر کارشناسان وزارت بهداشت اگرچه شیب ابتلای شهروندان به این ویروس نزولی شده است، اما در صورت عدم رعایت نکات بهداشتی احتمال ورود مجدد به پیک وجود دارد. این موضوع جدای از آن است که بسیاری از کارشناسان خطر این ویروس در پاییز را نیز یادآور می‌شوند. بر اساس آمار رسمی تا روز یکشنبه ۷ اردیبهشت تعداد کل مبتلایان به این ویروس به ۹۰۴۸۱ مورد و مرگ و میر ناشی از آن به ۵۷۱۰ نفر رسیده است. بر اساس توصیه کارشناسان داخلی و بین‌المللی اصلی‌ترین شیوه ... مطالعه بیشتر
کرونا ویروس ایران

«دولت محدود» برای غلبه بر کووید-۱۹ چه کاری می‌تواند انجام دهد؟

دولت محدود و تعریف آن حجم بزرگ گزارش‌های تولید شده در دوره همه‌گیری اگرچه خود نشان می‌دهد بدنه کارشناسی دولت اهداف و مسیرهای مختلفی را مدنظر قرار دارد، اما واقعیت آن است که تمام توصیه‌ها یک مفروض اصلی را در پیشنهادات خود به طور ضمنی بیان دارند و آن اشاره به این موضوع دارد که «دولت» یک سازمان منسجم و یکپارچه است که اهداف مشخصی را دنبال می‌کند. این فرض از تعریف وبری دولت ناشی می‌شود. وبر دولت را سازمانی تعریف می‌کند که انحصار مشروع استفاده از زور (نیروی فیزیکی) در یک قلمرو جغرافیایی مشخص را دارد[۱]. تعریف فوق باعث ... مطالعه بیشتر

مدیریت کرونا در ایران از نگاه توانمندسازی حکومت

دو روز قبل از انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، ورود کرونا به ایران تأیید شد. بر اساس اطلاعات، دو نفر در قم به این ویروس مبتلا شدند و بعد از ظهر همان روز فوت این دو نفر تأیید شد. با تأیید اولین تلفات به‌سرعت میزان ابتلا افزایش یافت؛ آن‌چنان که تا روز جمعه ۲۴ استان درگیر این بیماری شده‌اند. میزان کل افراد درگیر ۳۸۸ نفر و مرگ ناشی از بیماری ۳۴ نفر اعلام شده است. میزان غافلگیری به حدی بالا بود که آزمایش چندین مقام ارشد نیز مثبت اعلام شده است. در پیامد این وقایع، تنش در جامعه بالا رفت ... مطالعه بیشتر
حمایت‌گری اجتماعی

حمایت‌گری اجتماعی به مثابه راهبرد تغییر

حمایت گری اجتماعی همواره یکی از راه های اصلی مشارکت سازمان های جامعه مدنی در فرایند سیاست گذاری بوده است. سیاست گذاری باز به عنوان یک رویکرد طرح مسئله و پاسخ به آن در درون جامعه و شبکه ذی نفعان را یکی از الزامات اصلی موفقیت حکمرانی در جهان مدرن می داند. بنابراین سازمان های غیردولتی و دولتی برای طرح یک مسئله در نظام سیاست گذاری و پیشبرد پیشنهادات خود از ابزارهای مختلفی چون رسانه ها، تحقیقات، گردهمایی و غیره استفاده می کنند. اما سوال آن است که حمایت طلبی برای هر موضوعی منجر به موفقیت می شود؟ ویژگی های ... مطالعه بیشتر