رفاه و سیاست اجتماعی

چگونگی ارزیابی سیاست‌گذاری‌های سلامت از منظر عدالت

زندگی در روزگار نو با همه ابعاد پیچیده و ویژگی‌های نوپدید اعم از پیشرفت تکنولوژی، شهرنشینی، تغییرات جمعیت شناختی، تغییر سیمای اپیدمیولوژی بیماری‌ها و حکمرانی نامناسب نظام سلامت، موجب گران شدن خدمات و درنتیجه نابرابری در بهره‌مندی از خدمات سلامت شده است. این تفاوت را می‌توان با اندازه‌گیری شاخص‌های سلامت جوامع و همچنین اندازه‌گیری شاخص‌هایی از عوامل اجتماعی اقتصادی به نام تعیین‌کننده‌های سلامت، وضعیت بی‌عدالتی در سیاست‌گذاری‌های سلامت را شناخت و تحلیل کرد و درواقع ریشه اصلی این بی‌عدالتی را مشخص نمود و با مداخلات هدفمند و اثربخش، به رفع این نابرابری‌ها همت گماشت. در استاندارد جهانی، ارزیابی تأثیر سیاست‌گذاری‌های ... مطالعه بیشتر

اطلس فقر کودکان

پژوهش‌های فقر و رفاه کودک، برای اندازه‌گیری فقر و توضیح توزیع آن، دو رویکرد عمده را در پیش می‌گیرند: (۱) رویکرد اقتصادی و (۲) رویکرد فقر قابلیتی یا فقر چندبعدی. رویکرد اقتصادی، فقر را صرفاً با میزان پایین درآمد افراد تعریف می‌کند و بر این اساس تعداد و پراکندگی کودکانی را که در فقر مطلق و/یا نسبی به سر می‌برند، تعیین می‌کند. در مقابل، در رویکرد فقر قابلیتی یا رویکرد چندبعدی، به ابعاد مختلفی از عوامل مؤثر بر رشد کودک توجه نشان داده می‌شود. مطالعات تجربی موجود در مورد فقر کودکان که با رویکرد فقر چندبعدی مسئله را بررسی کرده‌اند، ... مطالعه بیشتر

قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بر اساس مطالعه تطبیقی

ایران ازجمله کشورهایی است که امروز با نرخ باروری پایین دست‌به‌گریبان است و سیاست‌گذاران درصدد واکاوی و رفع این چالش برآمده‌اند. بر اساس الگوی پیش‌بینی جمعیت توسط صندوق جمعیت سازمان ملل متحد و در صورت تداوم روند کنونی، ایران از سال ۱۴۲۰ نرخ رشد منفی خواهد داشت و سالانه از جمعیت کل کشور کاسته خواهد شد؛ بنابراین توجه به این مسئله در بین سیاستگذاران دارای اهمیت ویژه‌ای است. تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت نیز در همین راستا انجام‌شده است. به‌طورکلی، در سطح جهان، پنج نوع مختلف از ابزارهای سیاست تشویقی وجود دارد که می‌توانند به‌طور بالقوه بر ... مطالعه بیشتر

سیاست‌ها و سیاست‌گذاران زیر ذره‌بین «پیوست عدالت»

دستیابی به عدالت اجتماعی ازجمله مهم‌ترین حقوق شهروندی است که همواره در سخنان سیاست‌گذاران مورد تأکید قرار می‌گیرد و در متن قوانین اساسی تصریح می‌شود. اما تجربه نشان داده است که در بسیاری مواقع، نتایج سیاست‌ها و تصمیمات سیاست‌گذاران عملاً از این تأکید و تصریح فاصله بسیاری دارند. اکنون روند کلی این‌گونه است که در سطوح مختلف، از سطح جهانی گرفته تا سطح اجتماعات کوچکِ سازمانی و گروهی، شاهد گسترش تبعیض و بی‌عدالتی در انواع گوناگون آن هستیم و روزبه‌روز بر جمعیت گروه‌های مختلفی که از نظر درآمد و ثروت، قومیت و نژاد، معلولیت و سن نابرابری و محرومیت را ... مطالعه بیشتر

نظام رفاهی ایران در قانون بودجه‌ی ۱۳۹۹

در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۸۳ «قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی» در ۱۹ ماده و ۲۱ تبصره به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. به‌موجب ماده ۱ این قانون، در اجرای اصل ۲۹ و بندهای ۲ و ۴ اصل ۲۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نظام تأمین اجتماعی با رعایت شرایط و مفاد این قانون و ازجمله برای امور مختلفی نظیر بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت، بیکاری، آسیب‌های اجتماعی، حمایت از کودکان و زنان بی‌سرپرست و غیره بنا می‌گردد. همچنین بنا به تصریح ماده ۲ این قانون، نظام جامع تأمین اجتماعی شامل سه حوزه‌ی بیمه‌ای (شامل بخش بیمه‌های اجتماعی ازجمله ... مطالعه بیشتر

نشست اول: فقر درآمدی و چند بعدی در ایران

  دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با همکاری مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۴۰۰، نخستین جلسه از «سلسله نشست‌های فقر چندبعدی در ایران» را برگزار کرد. در این جلسه که به‌صورت حضوری در پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی و به‌صورت مجازی در نرم‌افزار اسکای روم برگزار شد؛ دکتر سید هادی موسوی نیک مدیر دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی، دکتر زهرا کاویانی مدیر گروه پایش فقر درآمدی و چندبعدی دفتر مطالعات رفاه، دکتر یعقوب اندایش عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد دانشگاه شهید چمران و دکتر علی ... مطالعه بیشتر

وضعیت زنان کارگر زیر ذره‌بین آمار

اشتغال بانوان افزایش رفاه عمومی، هویت شخصی و مشارکت اجتماعی زنان را به دنبال دارد. با افزایش پیچیدگی و مشکلات اقتصادی زندگی مدرن در کنار تمایل بیشتر خانواده‌ها به حصول رفاه حداکثری، زنان بیش‌ازپیش وارد عرصه کار رسمی شده‌اند. حضور زنان در بازار کار از منظر کاهش فقر نیز بسیار اهمیت دارد. برخی از زنان سرپرست خانوار هستند، در برخی خانوارها مرد سرپرست خانوار بیکار بوده و درنهایت خانوارهایی نیز هستند که با ورود زنان به بازار کار بار تکفل و فشار اقتصادی بر مردان در خانواده کاهش‌یافته و سطح درآمد خانوار افزایش می‌یابد. سیاست‌های عمومی کشور و ازجمله سیاست‌های ... مطالعه بیشتر

پیشنهادهایی برای رفع مشکلات زنان کارگر

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه در ادامه سلسله نشست‌های خود پیرامون هم‌اندیشی درباره مسائل رفاهی نیروی کار و برنامه هفتم توسعه، چهارمین نشست خود را با موضوع «اشتغال زنان کارگر: چالش‌ها و راهکارها» برگزار کرد. در این نشست خانم‌ها سمیه گلپور؛ رئیس کمیته بانوان کانون عالی انجمن صنفی کارگران و خاطره استاد رضایی؛ رئیس کمیسیون بانوان اتاق تعاون کشور به ایراد نظرات خود پیرامون وضعیت اشتغال زنان کارگر به‌خصوص در بخش غیررسمی و ارائه پیشنهادهایی برای حل آن‌ها پرداختند. فقدان آمار و تشکیلات کارگری؛ دو مشکل اصلی زنان کارگر در ابتدای نشست گلپور به فقدان آمار صحیح از وضعیت زنان ... مطالعه بیشتر
نظریه اقتصادی

در دفاع از سیاست‌های رفاهی: گفتمانی برآمده از قلب جریان اصلی نظریه اقتصادی

کتاب «نظریه اقتصادی دولت: مبانی اقتصادی دولت رفاه» حاصل بیش از دو دهه پژوهش‌های نیکولاس بار است که در سال‌های اخیر مرتباً تصحیح شده است و فصولی به کتاب اضافه شده است. نیکولاس بار استاد اقتصاد دولتی در مدرسه اقتصادی لندن است و پژوهش‌های گسترده‌ای در مورد دولت رفاه داشته است که حاصل آن ۱۳۰ مقاله و بیش از ۲۰ کتاب بوده است. محور اصلی نوشته‌های نیکولاس بار بررسی این مسئله بوده است که شکست بازار چطور می‌تواند مداخله دولت و سیاست‌های رفاهی را توجیه کند. او در کنار حرفه دانشگاهی و پژوهشی خود، حضور پررنگی نیز در سیاست‌گذاری رفاهی ... مطالعه بیشتر
آموزش آنلاین

آموزش آنلاین و ارزیابی شبکه شاد

ازجمله رویکردهای موجود در میان سیاست‌گذاران حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران، توجه به اینترنت پاک و امن برای کودکان و نوجوانان است. بر این اساس اسناد بالادستی و سیاست‌های کلانی در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت آموزش‌وپرورش نوشته‌شده است. مرور این اسناد نشان می‌دهد که رویکرد کشور به فناوری اطلاعات و ارتباطات رویکردی مثبت اما همواره با نگاه تهدیدآمیزی همراه است. درواقع، هم وزارت ارتباطات و هم آموزش‌وپرورش بر ضرورت توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات واقف‌اند اما سه رویه کلی تاکنون در این مورد وجود داشته: ۱-تاکنون همه سیاست‌گذاری‌ها مبتنی بر ارتقای فناوری ارتباطات در مدارس ... مطالعه بیشتر

گزارش ۲۷| روند بیکاری ناشی از اشتغال موقت در کشور

به‌طورکلی، روندهای جهانی اشتغال موقت نشان می‌دهد که (۱) نرخ اشتغال موقت در بسیاری از کشورهای جهان در حال افزایش است؛ ۲) این نرخ بین کشورهای مختلف و حتی مناطق مختلف یک کشور متفاوت است (لزوم نگاه منطقه‌ای در سیاست‌های اشتغال)؛ ۳) در مناطقی که بخش بزرگی از نیروی کار تحصیلات و مهارت‌های کمی دارند، نرخ اشتغال موقت و بیکاری بالاست؛ و ۴) در حوزه‌های کاری یا مناطقی که اتحادیه‌ها حضوری پررنگ دارند، احتمال کمتری برای گسترش قراردادهای کاری موقت وجود دارد. راه‌حل بلندمدت مسائل مربوط به اشتغال موقت پیچیدگی‌های قانون‌گذاری و اجرایی زیادی دارد و لازمه‌ی آن ایجاد تغییرات ... مطالعه بیشتر
شکاف دیجیتالی

فقر دسترسی کودکان به دنیای آنلاین

با همه‌گیری کرونا و غیرحضوری شدن مدارس، شکاف دیجیتال میان دانش آموزان معنایی متفاوت پیدا کرد. شکافی که بیانگر این بود که دانش‌آموزی می‌تواند ادامه تحصیل کند که از امکانات و مزایای دنیای دیجیتال می‌تواند بهره ببرد و در طرف دیگر این طیف دانش‌آموزانی هستند که به دلایل مختلف نمی‌توانند با آموزش آنلاین و دنیای دیجیتال پیوند بخورند و از سنین پایین تبعیض و نابرابری‌ها را می‌بینند و بعضاً توان ادامه تحصیل را از دست می‌دهند. از سوی دیگر آنچه در بلندمدت دارای اهمیت است، این است که فقر دسترسی به اینترنت در بین کودکان یک جامعه می‌تواند شکاف‌های اجتماعی ... مطالعه بیشتر
شرایط بحران اقتصادی

بودجه انقباضی و تشدید بحران یا بودجه انبساطی و عبور از بحران؟!

  در مواجهه با بحران‌های اقتصادی، چه آن دسته که از سیاست‌های نادرست و زیان‌بار داخلی نشئت گرفته‌اند و چه آن‌هایی که ریشه در اقتصاد بین‌الملل و روندهای جهانی دارند، دولت‌ها همواره دو الگوی سیاستی را پیشِ روی خود می‌بینند: اولی پیگیری نوعی از سیاست‌های ریاضتی است که بودجه انقباضی و کاهش مخارج و مسئولیت‌های دولت در زمینه حمایت‌های اجتماعی و رفاه عمومی را در پی دارد. و دومی اتخاذ سیاست‌های رفاهی گسترده‌تر است که هدف از آن‌ها حمایت از اقشار فرودست جامعه و گروه‌های آسیب‌پذیر، اشتغال‌زایی و مبارزه با فقر است. این‌که سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران کدام‌یک از این دو ... مطالعه بیشتر
سیاست‌های اجتماعی

«پیکربندی جامعه مدنی» و سیاست‌های اجتماعی-رفاهی

  در قرن بیستم همه کشورها در معرض روند شتابان جهانی‌سازی اقتصادی و مصائب آن از جمله بحران‌های اقتصادی بین‌المللی قرار گرفتند و حاکمان سیاسی آن‌ها، اعم از تمامیت‌خواه یا باورمند به حد قابل قبولی از دموکراسی، سیاست‌های اجتماعی مختلفی را برای حل مسائل اقتصادی و اجتماعی ناشی از این بحران‌ها اتخاذ کردند. برخی‌ها در مسیر بسط و توسعه سیاست‌های اجتماعی و رفاهی قدم برداشتند، در حالی‌که بقیه سیاست‌های انقباض اقتصادی و کاهش شدید هزینه‌های بخش عمومی-رفاهی را به مردم خود تحمیل کردند. آرژانتین، برزیل، کره جنوبی و تایوان: شباهت‌ها و تفاوت‌ها آرژانتین، برزیل، کره جنوبی و تایوان از جمله ... مطالعه بیشتر
انقلاب اسلامی

نظام حمایت اجتماعی در دوره جمهوری اسلامی

انقلاب اسلامی ایران با تکیه‌بر اقشار جامعه و با شعار حمایت از مستضعفان و اقشار آسیب‌پذیر جامعه آغاز شد. بنابراین آنچه در نگاه اول در دوره جمهوری اسلامی ضروری به نظر می‌رسید، گسترش نظام‌های حمایت اجتماعی از گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه بود. در راستای توجه به این امر، سازمان‌ها و بنیادهایی نیز تشکیل گردید. با وقوع جنگ تحمیلی و اهمیت یافتن ارزش‌هایی همچون شهادت و ایثارگری، توجه حکومت و دولت‌ها نیز بر حول این مسائل معطوف شد و طبیعتاً خدمات حمایتی نیز بر حول افراد و گروه‌های اجتماعی مرتبط با جنگ قرار گرفت. در این دوره، مؤسسات حمایتی به صورت مستقل ... مطالعه بیشتر
وزارت رفاه اجتماعی

نظام حمایت اجتماعی در دوره پهلوی دوم

نابسامانی‌ها و بحران‌های فراگیر که پس از حمله قوای متفقین به ایران، در طول جنگ جهانی دوم به وجود آمد، بحران‌های اقتصادی و اجتماعی عظیمی را در کشور پدید آورد. احتکار و کمبود مواد غذایی، کاهش ارزش پول، ایجاد تورم و عدم تعادل بین دستمزدهای دریافتی و هزینه زندگی، بحران بیکاری برآمده از پایان جنگ جهانی دوم، کاهش تولید در کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی، بروز قحطی و خشک‌سالی و اشاعه بیماری‌های واگیردار ازجمله مسائلی بود که جامعه ایران در اوایل دوره محمدرضا شاه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کرد. این شرایط بر ضرورت توجه بیشتر دولت و نهادهای خصوصی بر مسئله ... مطالعه بیشتر

سال­روز تصویب قانون کار، بهانه ­ای برای بیان مشکلات

قانون کار در ۲۹ آبان­ماه سال ۱۳۶۹ به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید و پس از آن روابط بین کارگر، کارفرما و دولت براساس آن تنظیم شد. قانون کار، تکالیف، وظایف و حقوق سه ضلع مثلث دولت، کارفرما و کارگر را شرح می‌دهد. به همین مناسبت هر ساله مراسم‌های بسیاری در سطح استان­ها و کشور برگزار می­شود و مطالبات اصلی کارگران در این برنامه­ها در قالب بیانیه صادر می­شود. امسال بیش از سال­های گذشته بیانیه­های کارگری حول محورهای اقتصادی از جمله معیشت، نرخ بالای بیکاری، تورم اقتصادی و غیره بود. در شماره ­های قبلی تحلیل مسائل رفاهی کارگران به ... مطالعه بیشتر

نظام حمایت اجتماعی در دوره پهلوی اول

با آغاز دولت مطلقه مدرن پهلوی اول در سال ۱۳۰۴ ش.، دولت ایران در تمام شئونات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی دست به نوسازی زد. ایجاد نظام بوروکراسی نوین یکی از اجزای لاینفک این دولت جدید بود که بر پایه آن، مناسبات جدیدی نیز در عرصه اجتماعی تعریف می‌شد. ازاین‌پس، نقش سازمان‌های مذهبی و اوقاف که تا پیش‌ازاین نقش عظیمی در رفاه اجتماعی جامعه داشتند، کمرنگ شد و این وظایف به دولت محول گردید. الگوی حکومت پهلوی اول در زمینه خدمات و رفاه اجتماعی تا حدود زیادی از الگوی رایج در کشورهای غربی متأثر بود. به‌طور مثال دولت در سطح وزارتخانه‌های مختلف ... مطالعه بیشتر
نظام حمایت اجتماعی

شکل‌گیری نظام حمایت اجتماعی در ایران جدید

  بر اساس ساده‌ترین تعریف، حمایت اجتماعی (social protection program) عبارت است از اقدامات دولتی با هدف حمایت درآمدی و افزودن بر ظرفیت‌های نهفته اجتماعی از طریق قائل شدن سهمی برای اعضای جامعه. هدف کلی از اعمال سیاست حمایت اجتماعی، حمایت از افراد فقیر و توانمندسازی آن‌ها از طریق افزایش دارایی‌ها و ظرفیت‌های اجتماعی و ارتقای نهادهای ادغام کننده در نظام اجتماعی است. نتیجه این اقدامات افزایش فرصت‌های در دسترس این‌گونه افراد است تا بدین ترتیب تأمین معیشت آنان تضمین شود (اخوان بهبهانی، ۱۳۹۶: ۶۵). چگونگی شکل‌گیری نظام حمایت اجتماعی در دوران جدید اگرچه مقوله حمایت اجتماعی را نمی‌توان امری ... مطالعه بیشتر

سند ملی کار شایسته: مسیری به سوی حمایت از نیروی کار

سومین جلسه از سلسله نشست‌های هم‌اندیشی درباره مسائل رفاهی نیروی‌کار و برنامه هفتم توسعه در ۲۶ ام آبان ماه ۱۴۰۰ به صورت مجازی توسط مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی برگزار شد و به موضوع سند ملی کار شایسته اختصاص داشت. مفهوم کار شایسته اولین بار در سال ۱۹۹۹ توسط رئیس سازمان بین‌المللی کار (ILO) به‌عنوان ضرورتی برای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی نیروی‌کار در بازار کار جهان معرفی شد. سازمان بین‌المللی کار و بسیاری دیگر از سازمان‌های مدافع حقوق کار بر این باورند که کار شایسته، یکی از عوامل مهم توسعه پایدار است. در ایران، موضوع کار شایسته ... مطالعه بیشتر