حوزه‌های پژوهشی

حوزه‌‌های پژوهشی در مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه:

تعارض منافع؛

شفافیت و مقابله با فساد؛

رفاه و سیاست اجتماعی و

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه است.

در سایر حوزه‌های پژوهشی نیز این مرکز به فعالیت پرداخته است؛ مانند کارآمدسازی نظام حکمرانی، نظریه و روش PDIA، توانمندسازی نهادهای حرفه‌ای و مدنی، حمایت طلبی و حکمرانی آب در ایران.

حوزه‌های پژوهشی چهارگانه‌ای که مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه به ‌آن‌ها پرداخته است نیز خود شامل موضوعات فرعی می‌شوند:

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه شامل خشونت و نظم‌های اجتماعی، مشروطه‌سازی قدرت و دولت ضعیف، دولت قوی می‌شود.

زمینهٔ رفاه و سیاست اجتماعی نیز موضوعاتی را در بر می‌گیرد؛ رفاه اجتماعی، کرونا، نیروی کار و حمایت اجتماعی، شفافیت و رفاه اجتماعی و مقابله با فقر و نابرابری.

موضوعات زیرمجموعهٔ تعارض منافع و شفافیت و مقابله با فساد را می‌توانید در سایت مشاهده کنید.

 

خبرنامه شماره ۲۵ مقابله با فساد و فقر : مثلث شوم؛ فقر، فساد و سیاست

مثلث شوم: فقر، فساد و سیاست فساد در دموکراسی‌های فقیر و نابرابر پایدار است زیرا مقامات منتخب از سوی مردم، فرصتی برای بسیج حمایت سیاسی از طریق بده بستان هدفمند و شخصی دارند. در این نظام‌ها بر دو نوع از بده بستان شخصی تأکید می‌شود که پاسخگو بودن دموکراتیک در مقابل فساد را تضعیف می‌کند: ۱)حامی پروری(کلاینتیسم) که بر اساس آن، افراد دارای نفوذ قوی مالی با سیاست بده بستان می‌کنند، به سیاستمداران در اجرای تصمیم‌های خود اعتبار می‌دهند و ۲)در مقابل آن‌ها را موظف می‌کنند که به منافع مالی آن‌ها خدشه وارد نکنند و سرمایه‌داری رفاقتی (کرونیسم). هر کدام ... مطالعه بیشتر

معرفی بنیاد خلیج چیسپیک

سیاست های محیط زیستی و حمایت گری اجتماعی مطالعه و ارزیابی سازمان های غیردولتی نشان می دهد که انجمن های محیط زیستی یکی از قوی ترین سازمان های جامعه مدنی هستند. نکته مهم درباره سازمان های فعال در حوزه محیط زیست آن است که بر خلاف سازمان های مدنی اقدامات آنان الزاما به سمت حمایت گری اجتماعی حرکت می کند. سازمان های خیریه ای بنا به ماهیت خود می توانند بدون توجه به سیاست های دولتی و قوانین و مقررات راسا در مسیر حمایت از گروه هدف خود قرار گیرند. تهیه جهیزیه، اشتغالزایی، تاسیس بانک غذا، ساخت مدرسه و غیره ... مطالعه بیشتر

مرکز حمایت گری برای فرهنگ مردم سالارانه

مراکز حمایت گری اجتماعی را می توان به سه دسته کلی تقسیم کرد. برخی از مراکز حمایت گری اجتماعی را به عنوان یکی از ماموریت های خود در حوزه کاری آن مرکز دنبال می کنند. برخی دیگر از سازمان ها حمایت گری اجتماعی در حوزه کاری خود را به عنوان تنها ماموریت سازمانی مرکز دنبال می کنند. تفاوت این مراکز با نوع قبلی در آن است که حمایت گری اجتماعی تنها فعالیت آنها محسوب شده و خدمات دیگر شامل ارائه کمک به افراد تحت پوشش، اقدامات خیریه ای، توسعه زیرساخت ها و غیره را انجام نمی دهند. این نوع شیوه ... مطالعه بیشتر

حمایت گری اجتماعی برای اقشار آسیب پذیر

به عبارت ساده­ تر در ادبیات نظری موجود درباره حمایت­ گری به دو سطح فردی (Advocacy) و ساختاری (advocacy systems) برخورد می­ کنیم. سطح ساختاری آن چیزی است که ما آن را «حمایت­ گری اجتماعی» می­‌نامیم. با توجه به اینکه سازمان­ های مورد اشاره در بالا بیشتر با اشخاصی با ناتوانی جسمی بالا مواجه هستند، بخشی از خدمات آنها ناگزیر کمک به آنان است. تهیه ابزارهای لازم برای بهبود زندگی، حمایت حقوقی در برابر مسائل خاص، توانمندسازی آنان برای ادغام در جامعه بخشی از این کمک­های فردی هستند. اما فارغ از این مباحث که کمک به یک شخص محسوب می‌­شود، ... مطالعه بیشتر
هزینه‌های مراقبت درمانی در آمریکا

چه می‌شد اگر همه‌ی هزینه‌های مراقبت درمانی در آمریکا شفاف می‌بود؟

مدتی بعد این مسئله دوباره ذهن مرا به خود مشغول کرد. داوطلب شدم تا خودم را از نیویورک‌تایمز بازخرید کنم؛ جایی که بیشتر از ۲۰ سال در آنجا به‌عنوان روزنامه‌نگار کار کردم. من به‌دنبال گام بعدی‌ام بودم. مشخص شد که حرکت بعدی ساختن شرکتی است که به مردم می‌گوید هزینه‌های مراقبت درمانی چقدر است. من، نوعی مسابقه‌ی «اتاق کوسه‌ها[۱]» را برای انجام این کار به‌دست آوردم. هزینه‌های مراقبت درمانی تقریبا ۱۸% تولید ناخالص داخلی آمریکا در سال گذشته را به خود اختصاص داده است؛ اما هیچ‌کس ایده‌ای درباره‌ی اینکه چه‌چیزهایی هزینه داشته ندارد. اگر در این باره می‌دانستیم، چطور؟ پس ... مطالعه بیشتر

شفافیت: حاکمیت پاسخگو، جامعه مطالبه ­گر

در هنگامه این پیچ و تاب­ ها مفهومی تحت عنوان حکمرانی خوب از طرف سازمان­های بین­ المللی امر توسعه مطرح شد. عنوانی که نخست نگاه ما را از طرف بازار به توانمندی­ های دولت سوق داد و از طرف دیگر اقتصاد و محیط­ زیست را به سیاست و مدیریت پیوند داد. با چنین وصفی در اواخر دهه هشتاد و بخصوص ۱۹۹۰ مفهوم حکمرانی خوب توسط بانک جهانی مطرح شد. این دیدگاه که پس از اندیشه ­های تمامیت­ خواه دولت­گرا و بازارگرا پدید آمد به دنبال کارآمدتر کردن بازار از طریق دولت و فرایند­های سیاسی بود. در این اندیشه هرچند کوچک ... مطالعه بیشتر

دشواری کاهش فساد و آثار آن بر رفاه اجتماعی

رابطه‌ی میان کاهش فساد و بهبود رفاه اجتماعی آن‌قدر آشکار است و موردتاکید همگان قرار دارد که هرنوع بحثی درباره‌ی آن، تکرار بدیهیات خواهد بود. با این حال، آشکاربودگی وجود یک رابطه و اهمیت اثرات و پیامدهای آن برای کاهش تاثیر فساد بر مردم و جامعه و توزیع متناسب‌تر منابع کافی نیست. بنابراین، چالش اساسی از لحظه‌ای آغاز می‌شود که بحث درباره‌ی راهکارهای واقعی کاهش فساد مطرح شود. در سال‌های اخیر، با اعلام ارقام بزرگ اختلاس -به‌ویژه از لحظه‌ی نمودارشدن اختلاس سه‌هزارمیلیاردتومانی- لنگرگاه ذهنی ما نسبت به میزان اختلاس‌های معنادار و بااهمیت به‌شکل شگفت‌آوری تغییر کرد؛ به‌نحوی که سایر اختلاس‌های ... مطالعه بیشتر

مکانیزم‌های تاثیر شفافیت و مقابله با فساد بر رفاه اجتماعی

وکیلی: شفافیت به‌معنای واقعی چیست و به چه مکانیزم‌هایی نیاز داریم تا به شفافیت برسیم؟ هراسانی: من شفافیت را مساوی با نور می‌دانم؛ البته این استعاره به‌منظور عبور از تعریف نیست. در ایران هرگاه از شفافیت صحبت می‌کنیم، این موضوع با فساد جمع می‌شود؛ اما واقعیت این است که مقابله با فساد، کم‌ترین تاثیر شفافیت است. از نظر سازمان بین‌المللی شفافیت، شفافیت به این معناست که هر سازمانی اطلاعاتی را ارائه کند که به‌کمک آن‌ها امکان پایش سازمان فراهم شود. به‌عبارتی دیگر، شفافیت برابر است با اطلاعات و امکان‌پایش؛ اینکه چه‌چیزی، کجا، توسط چه‌کسی و با چه نتایجی هزینه می‌شود. ... مطالعه بیشتر

تاثیر شفافیت بر امداد و حمایت‌های اجتماعی

از نظر شما مبحث شفافیت چه نسبتی با سیاست‌گذاری اجتماعی دارد؟ بهتر است این موضوع را از اول تشریح کنیم. ماهیت نظام رفاهی یا سیاست‌گذاری اجتماعی به‌گونه‌ای است که می‌خواهد بین نیروی کار و سرمایه ایجاد توازن کند. این مسئله در اوایل قرن بیستم یا بعد از جنگ جهانی دوم مطرح شد و ناشی از اندیشه‌های مارکس مبنی بر پیش‌بینی آینده‌ی نظام سرمایه‌داری بود. سیاست‌گذاران بورژوازی به این نتیجه رسیده بودند که نباید بین سرمایه و نیروی کار شکاف ایجاد شود و راه آن، گرفتن مالیات‌هایی از بورژوازی بود تا در زمان‌های رکود به بی‌کارها و کسانی که محتاج هستند ... مطالعه بیشتر

مشارکت مردمی و مقابله با فساد

در یک دسته‌بندی کلی می‌توان روش‌های کشف فساد را به ۲ گروه نظارت متمرکز و نظارت عمومی تقسیم نمود. در نظارت متمرکز، یک یا چند سازمان خاص متولی نظارت و کشف فساد است؛ در حالی که در نظارت عمومی، وظیفه ی نظارت «‌ جمع سپاری » می‌شود و به بیان دیگر، از ظرفیت عموم جامعه برای ایفای نقش نظارت و کشف فساد استفاده می‌شود. هر چند دیدگاه رایج در میان تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران عمدتا متمایل به نظارت متمرکز است، اما مطالعات بین المللی نشان از کارایی و اثر بخشی بیشتر جمع سپاری نظارت دارد. استفاده از ظرفیت مردمی در کشف ... مطالعه بیشتر

نقش رسانه در شفافیت

در زمینه نقش رسانه در بیان اتفاقات چند مثال را مورد بررسی قرار می دهیم که در آن ها ارزش هایی مثل مبارزه با فساد ، عدالت و آزادی پی جویی شده است: در سال ۱۹۷۴ میلادی اطلاعات ارزشمندی از طرف یک فرد ناشناس به دو خبرنگار واشنگتن پست رسید. انتشار این اطلاعات توسط رسانه منجر به استعفای رییس جمهور آمریکا ریچارد نیکسون شد. این اسناد مربوط به نوارهای ضبط شده از دستور برای کار گذاری شنود برای استراق سمع و سرقت اطلاعاتی بود این سرقت از محل نشست ستاد تبلیغات حزب دمکرات که در طبقه ای از هتل واترگیت ... مطالعه بیشتر

جامعه‌ی مدنی و پاسخ‌گویی در برنامه‌های حمایت اجتماعی

تجربه‌ی ۲۰ سال اخیر نشان می‌دهد که چهار مانع اصلی در برابر پاسخ‌گویی دولت درباره‌ی برنامه‌های حمایت اجتماعی وجود دارد. اولین مانع به وضعیت مناقشه‌برانگیز حمایت‌های اجتماعی مربوط است که آیا این حمایت‌ها جزو حقوق شهروندان هستند یا صرفاً یک خدمت یا حتی یک لطف محسوب می‌شوند؟ علی‌رغم وجود قوانین بین‌المللی درمورد حمایت‌های اجتماعی به‌عنوان حقوق انسانی، برخی کشورها برنامه‌های اجتماعی خود را به‌عنوان یک خدمت در نظر می‌گیرند که توسط عاملان بخش عمومی یا خصوصی انجام شده و یا در حالتی بدتر به آن به‌عنوان لطفی از سوی یک دولت بخشنده نگریسته می‌شود. بحران مالی جهانی اخیر در سال ... مطالعه بیشتر
شفافیت مالی

شفافیت، احزاب سیاسی و جنبش های اجتماعی

غارت ثروت های عمومی توسط طبقه ای نوکیسه، با استفاده از شبکه های فساد و به هم ریختن نظم اجتماعی، سبک زندگی جامعه و افزایش اختلاف و شکاف طبقاتی با این ثروت های بادآورده و همچنین ایجاد سیکل تکرار فساد و غارت ثروت های عمومی توسط همین جماعت می تواند گزینه مناسبی برای انتخاب و مبارزه از سوی فعالین مدنی و سیاسی باشد. بهترین پاسخ به این غارت ثروت های عمومی ایجاد جنبش اجتماعی مطالبه «از کجا آورده ای؟» خواهد بود که با پیگیری تصویب قانون معطل مانده مالیات بر ثروت و استفاده از ظرفیت مترقی و انقلابی «اصل ۴۹ ... مطالعه بیشتر

انکشاف اراده جمعی نه واگویه‌ی مطالبات

به رغم درآمدهای بی‌سابقه نفتی، به دلیل انحصارطلبی سیاسی و اقتصادی، نهادهای اقتصادی ناقص‌تر و کژکارکردتر شد، فساد نظام‌مند و رانت‌جویی گسترش یافت و تثبیت گشت، اندک رقابت و نوآوری موجود در عرصه اقتصاد از میان رفت، توسعه صنعتی تکمیل شد و نه دوران پساصنعتی یا اقتصاد دانش آغاز نشد و در عوض دولت رانتی یا نوفئودال جایگزین دولت توسعه گشت. با دمیدن پرفساد در حباب بانکی و بخش مسکن (همگی برآمده از رانت‌جویی) بخش مولد (بخصوص صنعت) از پا افتاد، ، رکود تورمی اقتصاد را فراگرفت. ارزش پول و در نتیجه ثروت ملی ناگهان به یک سوم کاهش یافت. ... مطالعه بیشتر

اثر بحران حکمرانی بر کنشگری و مطالبه‌گری در نهادهای مدنی برای مقابله با فساد

مقایسه وضع موجود ایران در زمینه فساد اداری با سایر کشورها، نشان از جدی بودن و پیچیدگی این مسئله دارد که بدون اتخاذ راهبردهای اساسی و برنامه‌های کارا و همه‌جانبه، سرعت بازتولید خود را افرون کرده و مانند یک بیماری مزمن در سطوح جامعه تسری می‌یابد. مؤسسه شفافیت بین‌الملل[۱] در گزارشی که در آن میزان فساد مشاهده شده در ۱۶۸ کشور را مورد بررسی قرار داده، رتبه ایران را ۱۳۰ اعلام می‌کند که به معنای بالا بودن میزان آن در کشور است. این در حالی است که کشور مالزی که مانند ایران در رده کشورهای در حال توسعه قرار می‌گیرد، ... مطالعه بیشتر

خبرنامه شماره ۲۴ مقابله با فساد و فقر : درب‌های گردان؛ سازوکار تسخیر منابع مشترک

درب‌های گردان: سازوکار تسخیر منابع مشترک احتمالاً درب‌های گردان (revolving door) را در برخی ساختمان‌های اداری یا فروشگاه‌های بزرگ دیده‌اید؛ درب‌هایی که حول یک محور می‌چرخند. این اصطلاح در حوزۀ سیاست‌گذاری استعاره‌ای است برای وضعیتی که طی آن افراد حول محور منافع شخصی از موقعیت دولتی برای فراهم‌کردن شرایط کسب‌وکار خصوصی استفاده می‌کنند. درب‌های گردان یکی از ابزارهای تسخیر سیاست‌گذاری (policy capture) است. در یکی دو سال اخیر بحث صید کشتی‌های چینی در خلیج فارس و دریای عمان داغ شد. مسئله‌ای که از چند سال پیش‌تر از سوی صیادان محلی مطرح می‌شد. صیادان می‌گفتند حتی در ایام دریابست (دورۀ تخم‌گذاری ... مطالعه بیشتر

شفافیت در صندوق‌های بازنشستگی

اگر بخواهیم تعریفی جامع و مانع از واژه شفافیت ارائه کنیم، لازم است اشاره‌ای به تعریف سازمان بین‌المللی غیردولتی شفافیت داشته باشیم که مبنا و مستند سایر نهادهای بین‌المللی، ملی و تحلیل‌گران حوزه‌ی شفافیت است. بنا بر تعریف این نهاد، شفافیت عبارت است از «در دسترس‌بودن اطلاعاتی از یک سازمان یا کشنگر که به کنشگران بیرونی اجازه می‌دهد عملکرد آن سازمان یا کنشگر را پایش کنند». شفافیت در عمل باید به‌گونه‌ای باشد که امکان دخالت، نظارت، کنترل و مشارکت در امور دولتی و کشوری را برای شهروندان فراهم کند. این اتفاق در صورتی رخ می‌دهد که ما درخواست‌هایی برای انتشار ... مطالعه بیشتر

شفافیت در حوزه انرژی

در همین راستا قصد داریم تا بیانیه شفافیت مجلس نمایندگان آمریکا در سال ۲۰۰۶ موسوم به EITD  Extractive  Industries Transparency Disclosure را واکاوی و با بررسی اهمیت موضوع، به میزان کارکرد آن در ایران بپردازیم. پیش از خواندن این بیانیه حائز اهمیت است بدانیم که در مجلس آمریکا نیز صرفا یک بیانیه باقی ماند و چون تنها در یکی از قسمت های کنگره مطرح شد الزام قانونی به وجود نیاورد، و پس از پایان یافتن آن دوره (دوره ۱۰۹ کنگره) به دلیل پایان نیافتن مراحل قانونی مسکوت گذاشته شد. این بیانیه با بررسی نمونه هایی غالبا ناموفق از دولت ها ... مطالعه بیشتر

کلاف سردرگم FATF و شفافیت

حال شفافیت در حوزه بین الملل چه طور محقق می شود و آیا این نوع از شفافیت هم سبب رشد و توسعه می گردد؟ مقصود از شفافیت در حوزه بین الملل، همکاری با FATF  (گروه ویژه اقدام مالی) است. در سال ۱۹۸۹ هفت کشور توسعه یافته بلوک غرب (گروه G7) استاندارد های بین دولتی را برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم تنظیم کردند و به مرور هم بر توصیه های این معاهده و هم بر کشورهای عضو افزوده شد. به خصوص پس از واقعه ۱۱ سپتامبر، ایالات متحده  FATF را قانع کرد تا توصیه های خود را مبنی ... مطالعه بیشتر

شفافیت گامی به سوی ارتقا کشور

فواید وضرورت وجود شفافیت بر کسی پوشیده نیست، آنچه که از آمارها نیز برمی‌آید حکایت از این دارد که بین شفافیت وتوسعه یافتگی-عدم توسعه یافتگی کشورها رابطه مستقیم وجود دارد. تولید ناخالص داخلی که به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی کشورها تعریف می‌شود و هدف آن محاسبه درآمد کشورها درطول یک سال است، چگونه می‌تواند بیانگر  درامد واقعی آن کشورباشد با وجود عدم شفافیت درسیستم پولی وبانکی‌اش؛ سیستم پولی وبانکی اگر شفاف نباشد پول‌های مواد مخدر، رشوه، کالاهای قاچاق وارد اقتصاد شده و اقتصاد زیرزمینی را شکل می‌دهد که محاسبه آن در درامد ملی مشروعیت دادن به این نوع ... مطالعه بیشتر