از فقر به ثروت؛ فهم توسعۀ اقتصادی

گذار جوامع از فقر به ثروت و فراوانی مادی تکاپوی عمدتاً درون کشوری است: تکاپویی که حال و هوای سیاسی-اجتماعی دارد و تلاشی برای بهره‌برداری از فرصت‌های اقتصادی است. پل کولیر (اقتصاددان توسعه انگلیس و استاد دانشگاه کالج سنت آنتونی آکسفورد) در دوره آموزشی «از فقر به ثروت»، بحث و تحلیل را از جامعه‌ای آغاز می‌کند که هیچ‌کس هیچ قدرتی ندارد، یعنی بی‌حکومتی حاکم است. دنبال پاسخی برای این پرسش است که چرا دولت‌های قوی فقط در برخی مناطق جهان پدیدار شدند و در دیگر مناطق پدیدار نشده‌اند؟ سپس با بررسی فرهنگ جوامع پاسخی برای این پرسش فراهم می‌کند که چگونه هویت‌ها، هنجارها، روایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی بر مسیر توسعه هر جامعه تاثیر می‌گذارند؟ هدف اصلی این دوره آموزشی پاسخ دادن به این پرسش است که چگونه جوامع فقیر ثروتمند می‌شوند و بر موانع ثروتمند شدن غلبه می‌کنند؟

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه در راستای تدوین مبانی نظری توانمندسازی حکومت و جامعه، اقدام به ترجمۀ این دورۀ آموزشی و برگردان کلیپ‌های سه ماژول اول آن به زبان فارسی کرده که در این بخش در دسترس علاقمندان قرار گرفته است.

سر پل کولیر استاد اقتصاد و سیاستگذاری عمومی در مدرسه عالی بلاواتنیک و نیز کالج سنت آنتونی دانشگاه آکسفورد است. وی بنیانگذار و مدیر مرکز مطالعات اقتصاد آفریقا بود و همچنین مدیر گروه تحقیقات توسعه بانک جهانی بوده است.
حوزه های پژوهشی وی مسائل سیاسی و اقتصادی کشورهای کم درآمد و علل و پیامدهای جنگ‌های داخلی است. او همچنین اثرات کمک های خارجی و مشکلات دموکراسی در کشورهای با منابع معدنی غنی را بررسی کرده است. مباحث هویت و تغییر فرهنگ سازمانی، شهرنشینی در کشورهای کم درآمد و سرمایه گذاری خصوصی در زیرساخت های آفریقای از دیگر حوزه های مطالعاتی وی است.

برخی از کتابهای وی:

• یک میلیارد نفر پایینی: چرا فقیرترین کشورهای شکست می خورند و چه کاری می توان در این باره انجام داد
• سیاره غارت شده: چرا باید و چگونه می توانیم طبیعیت را برای رونق جهانی مدیریت کنیم
• جنگ، اسلحه و رای: دموکراسی در مکان های خطرناک
• مهاجرت چگونه جهان ما را تغییر می دهد
• آینده سرمایه داری: روبه روشدن با اضطراب های جدید
• طمع مرده است: سیاست پس از فردگرایی

ماژول ۳ کلیپ ۱۵: مثال کاربردی- بخش ۲

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۶

کلید درک اینکه چه می‌شود یک نظام مالیاتی موفق می‌شود یا احتمال دارد نشود، به گمانم اینجا در روایت‌های درون محل کار قرار دارد. این روایت که اگر من این کار را بکنم پس آن اتفاق می‌افتد. اگر می‌خواهیم به جامعه‌‌ای برویم که نظام مالیاتی بسیار عالی کار می‌کند من اغلب از نروژ بازدید می‌کنم و نروژ یکی از بالاترین مالیات‌ها را در جهان دارد. ۴۰ مامور وصول مالیات حدود ۷۰ درصد تمام درآمدهای نروژ را جمع‌آوری می‌کنند. آن ۴۰ نفر به خودشان چه چیزی می‌گویند؟ به‌تدریج روشن می‌شود که آنها مورداحترام‌ترین مردم در نروژ هستند. اما ظاهرا آنچه آنها ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱۴: مثال کاربردی- بخش ۱

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۶

  بیائید شبکه اجتماعی بازرس مالیاتی را تصور کنیم، چون برای اینکه کار اداره مالیات راه بیفتد، نیاز به بازرسان مالیاتی است که واقعا انگیزه انجام تمام و کمال وظیفه خود را داشته باشند. پس بیائید به منابع انگیزش‌بخش به بازرس مالیاتی نگاهی بیندازیم. جهان کاملا ساده‌شده‌‌ای را تصور کنید که بازرس مالیاتی فقط دو شبکه اجتماعی دارد. چون او بازرس مالیاتی است البته یک شبکه مربوط به محل کار وی است و بنابراین او در یک شبکه از هم‌سنخ‌های خود، که سایر ماموران وصول مالیات باشند، عضو است. معنایش اینست که او احترام هم‌سنخ‌ها را از سایر ماموران وصول ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱۳: تکامل هنجارهای اجتماعی

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۶

    تا اینجا به هویت‌ها و روایت‌ها نگاه کردیم اکنون بیاییم به هنجارها نگاه کنیم. یک هنجار به تازگی پژوهش‌شده هنجار نسبت به خشونت است. استیو پینکر کتاب درخشانی به نام «فرشته‌های بهتر طبیعت ما» را نوشته است که کاهش تدریجی خشونت را طی دو هزار سال گذشته توصیف می‌کند. چند مثال از کتاب استیو پینکر را اینجا می‌آوریم. یکی که خیلی خاص است درباره بسته شدن پرونده دوئل کردن در اروپا است. قدیم دوئل کردن عادی بود. اگر شما به من توهین می‌کردید من با دوئل شما را به چالش می‌کشیدیم و با هم می‌جنگیدیم حال چه با ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱۲: تاثیر روایت‌ها بر سیاستگذاری

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

تا اینجا چندین مثال آوردیم که چگونه هویت‌ها به رفتار شکل می‌دهند و حقیقتا چگونه هویت‌ها را می‌توان تغییر داد. اکنون می‌خواهیم به نقش روایت‌ها دقیق شویم. به یاد دارید که روایت یکی از روش‌های مهمی است که مردم جهان را درک می‌کنند. مردم به قصه‌ها گوش می‌کنند و از آن قصه‌ها است که درک می‌کنند انجام دادن این کار باعث آن نتیجه می‌شود. از این عمل آن برون‌داد حاصل می‌شود. احتمال دارد مردم چیزی را بد برداشت کنند، یا شاید چیزی را اشتباه بفهمند. بیایید به چند مثال نگاه کنیم. مجموعه روایت‌هایی مربوط به این که چانه‌زنی با دیگران ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱۱: ناهمخوانی بین هویت و قدرت: چکار می‌توان کرد؟

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

کشورهای بسیاری در جهان مانند کنیا و تانزانیا نسبتا جدید هستند. وقتی نخستین رهبر در این کشورها به قدرت می‌رسد، وضعیت معمول دقیقا شبیه وضعیتی است که نایره نگرانش بود. هویت‌ها در سطح مادون ملی هستند و ساختار قدرت، قدرت استعماری، به ارث رسیده اساسا قدرتی که به رهبر می‌دهد در سطح ملی است. نایره کاملا حق داشت نگران باشد چون تنش، ناهمخوانی بین ساختار هویت و ساختار قدرت وجود داشت. در جهان این خیلی رایج است. درباره آن چکار می‌توانید بکنید؟ واقعا کاملا بدیهی است که دو کار بتوانید بکنید. یکی همان کاری که نایره کرد و تلاش کنید ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱۰:  ناهمخوانی بین هویت و قدرت

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

در دو فصل نخست به قدرت توجه کردیم و اینک هویت را وارد بحث کردیم. حال می‌خواهیم هر دو را با هم جمع کنیم. همه جوامع ساختار قدرت و ساختار هویت دارند. پس در اینجا برای ساده نگهداشتن مسائل، ساختاری متشکل از قدرت و نیز هویت داریم که در سه سطح ملی، فراملی و مادون ملی (خرده ملی) عمل می‌کند. هر دو قدرت و هویت‌ها می‌توانند در هر جایی روی این طیف جای بگیرند. بیائید با مثال عملی امپراتوری روم شروع کنیم. در آن زمان دور یکی از شگفت‌آورترین امپراتوری‌های مشهور جهان بود. قدرت در این امپراتوری کجا بود؟ خب ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۹: بررسی کارخانه گل نایروبی

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

اینک به مثال دیگری می‌پردازیم اما می‌خواهیم همچنان در کشور کنیا باقی بمانیم. در مثال تانزانیا دیدیم که هویت مشترک همکاری بین افراد را آسان‌تر می‌کند. اما در کنیا ساختار هویت‌ها که طی سال‌ها ساخته شد صرفا هویت‌های متمایزشده از هم نبود بلکه واقعا چیزی بدتر از آن بود. هویت‌های مخالفت و دشمنی ایجاد شد. مردم با روایت‌هایی که از رقابت سیاسی نقل می‌شود سایر قبیله‌ها را آن‌گونه که شرایط می‌طلبد می‌بینند- آنها را دشمن خود می‌بینند و وقتی رقابت شدید انتخاباتی داریم اوضاع خیلی بدتر می‌شود. نتیجه انتخابات در ۲۰۰۸ به‌شدت مورد اختلاف و اعتراض بود و خشونت سر ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۸: بررسی مقایسه‌‌ای کنیا و تانزانیا- بخش ۲

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

در آن سوی مرز، در کشور کنیا، رئیس جمهور بنیانگذار دیگری به نام رئیس جمهور کنیاتا داریم که از بسیاری جهات رئیس جمهور خیلی خوبی بود. کنیاتا واقعا توانست سیاست‌های اقتصادی خود را بسیار بهتر از تانزانیا اجرا کند. تانزانیا طی عصر نایره خیلی سریع توسعه پیدا نکرد. کنیا بسیار بهتر عمل کرد. اما کنیاتا به قبیله کیکویو تعلق داشت، و او تعیین کرد که امتیازات به کیکویو برسد. بنابراین نایروبی شهر اصلی در سرزمین کیکویو دیوانه‌وار رشد کرد. کیسومو شهر اصلی متعلق به بزرگترین قبیله بعدی یعنی لوو، در دوره ریاست جمهوری کنیاتا افول کرد. سپس او در ۱۹۷۸ ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۷: بررسی مقایسه‌‌ای کنیا و تانزانیا- بخش ۱

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۳

اینک می‌خواهیم به مثالی بسیار متفاوت نگاه کنیم. می‌خواهیم ساختن حس هویت مشترک را در آافریقا نگاه کنیم یک آزمایش طبیعی که در شرق آفریقا رخ داد و آن را ادوارد میگوئل به شایستگی تمام بررسی کرده است. اگر به سال ۱۸۵۰ بازگردیم در شرق آفریقا هیچ ملتی وجود نداشت. مفاهیم کنیا و تانزانیا، دو کشوری که می‌خواهیم به آنها نگاه کنیم وجود نداشتند. آنجا ساحل، دریا، سرزمین و هویت‌های مردمانی بود که قبیله‌‌ای بودند. گروه‌هایی که آنها احساس تعلق می‌کردند قبیله بودند، تعداد بسیار زیادی قبیله وجود داشت. قبایل هویت‌های نسبتا کوچکی هستند. سپس در همین اثنا انگلیسی‌ها و ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۶: زنان آسیایی- امریکایی

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۲

آیا چیزی در این گرایش هست که واقعا اهمیت داشته باشد؟ آیا چیزی دارد که از آن نکته‌‌ای بیاموزید، درکی پیدا کنید که در غیر این‌صورت محروم شده بودید؟ بیاید آن را آزمون کنیم، و به برخی آزمایشات نگاهی بیندازیم. نخستین آزمایشی که شرح می‌دهیم آزمایش روان‌شناسی با گروهی از زنان آسیایی-امریکایی است. مانند همه انواع مدرن آزمایش‌ها در آزمایشگاه، گروه زنان آسیایی-امریکایی به دو گروه تصادفی انتخاب‌شده تقسیم شدند، در اتاق‌های متفاوت جای گرفتند و هیچ‌کدام هم خوش‌شانس نبودند چون قرار بود به پرسش‌های یکسان آزمون ریاضی پاسخ دهند. پس آنها می‌نشینند و شروع به حل آزمون ریاضی می‌کنند. ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۵: شبکه‌های اجتماعی: هویت

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۲

آخرین گام درونی‌سازی ارزش‌ها اینست که هنجارهای آن گروه را به ارزش‌های خودم تبدیل کنم که به مفهوم هویت می‌رسیم. جلودار بحث هویت به منزله پدیده اقتصادی با کارهای جورج اکرلوف و راشل کرانتون شروع شد، کسانی که کار کردن با آنها مایه افتخار است. «اقتصاد هویت» عنوان کتاب کم‌حجم آنها در فهرست کتاب‌های سفارش‌شده برای مطالعه در این دوره آورده شده است. حس هویت شخصی را یک امر فردی غایی تصور می‌کنیم، اما به یک معنا پدیده اجتماعی نیز است. اگر تنها یک نفر در جهان باشد، حس هویت هیچ معنایی نخواهد داشت. هویت همیشه به معنای تعلق داشتن ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۴: شبکه‌های اجتماعی: هنجارها و ارزش‌ها

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۲

آدم‌های متفاوت در شبکه‌های اجتماعی متفاوتی حضور دارند. هر کدام از ما درون یک شبکه اجتماعی به دنیا آمدیم و بزرگ شدیم: خانواده، و دوستان والدین‌مان. شبکه‌هایی که پس از آن می‌توانیم بپیوندیم تا حد زیادی وابسته به مسیر هستند. ما از یک شبکه اجتماعی شروع می‌کنیم و آن شبکه ما را قادر به دسترسی به چند شبکه دیگر می‌کند. اما چون آدم‌ها با عضویت در شبکه‌های بسیار متفاوت شروع می‌کنند، در طول عمرمان به شبکه‌های اجتماعی بسیار متفاوت دسترسی داریم. منظور اینست که روایت‌های بسیار متفاوت به گوش هر کدام از ما می‌رسد. ما هنجارهای بسیار متفاوتی را می‌آموزیم. ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۳: زیرسوال بردن روش یادگیری مردم

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۲

تا اینجا آنچه روان‌شناس درباره انگیزه می‌گوید و گزارش تقریبا فشرده اقتصاددان از انگیزه را آوردیم. انگیزه فرد فقط داشتن چیزهای بیشتر نیست. روان‌شناس از تفسیر ما که چگونه جهان را درک می‌کنیم چه چیزی می‌فهمد؟ مشاهده مستقیم تجربه؟ خب این آشکارا تا حدی درست است، اما پرسش اینست که آیا تنها راه که شما چیزی را می‌آموزید مشاهده مستقیم تجربه است؟ امیدوارم پاسخ‌تان مثبت نباشد. چون ما در کلاس هستیم و کلاس رابطه خیلی رسمی با این فرض است که با شرکت در آن چیزهایی می‌آموزید. در کلاس نه با مشاهده مستقیم از جهان، بلکه با گوش کردن به ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۲: زیر سوال بردن انگیزه

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۲

پس علم اقتصاد به نظریه‌هایی رسیده است که چه چیزهایی ما را تحریک می‌کند و چگونه جهان را درک می‌کنیم. اما در یک رشته دانشگاهی دیگر واقعا آن فرایند بررسی می‌شود. این رشته روان‌شناسی است و فقط فرض‌ نمی‌کند بلکه تلاش می‌کند درباره انگیزه پژوهش کند. حال ببینیم روان‌شناسان وقتی درباره انگیزه فکر می‌کنند و اینکه مردم چگونه جهان را درک می‌کنند به چه چیزهایی رسیدند. به نظر می‌رسد آنچه روان‌شناسان در انتقاد خود از علم اقتصاد خیلی رک و پوست کنده به ما یاد می‌دهند مربوط به آن جایی است که آدم‌ها وارد این داستان می‌شوند. سایر افراد جدای ... مطالعه بیشتر

ماژول ۳ کلیپ ۱: رفتار اجتماعی در نظریه اقتصادی

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۹-۰۱

موضوع بحث دو فصل پیش قدرت بود. اینکه چگونه فرایند سیاسی به جریان می‌افتد و حکومت متمرکز ایجاد می‌شود و اگر بخت با کشوری یار باشد به حکومت فراگیر می‌رسد. همچنین در عمل دیدیم برخی جوامع به هیچ‌کدام از ویژگی‌های متمرکز و فراگیر دست نیافتند، برخی به یکی از آن دو و برخی دیگر به هر دو دست یافتند. اکنون به موضوع کاملا متفاوت شرایط اجتماعی مساعد برای رشد توجه می‌کنیم. شرایط اجتماعی یک قلمروی تا حدی لغزان و نامطمئن است. شرایط اجتماعی را نه به شکل آنچه درباره قدرت در بیرون و در جهان واقعی جریان دارد بلکه به ... مطالعه بیشتر

ماژول ۲ کلیپ ۹: روش‌های دور زدن انتخابات

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۸-۱۵

از شما مشاوران بابت ایده‌هایی که مطرح کردید و خیلی خوب به نظر می‌رسند تشکر می‌کنم. جایگاه و مرتبت شما پیش من محفوظ است. پس با ایده‌ای که دادید شروع خواهیم کرد و باید آرا را خریداری کنم. این ایده کاملا خوبی به نظر می‌رسد از این گذشته ما پول بیشتری نسبت به مخالفان در اختیار داریم و اصلا مهم نیست هر چه لازم باشد خرج می‌کنم. اما درباره خریدن رای مشکلی وجود دارد که دارم فکر می‌کنم. مساله اینست که عده‌ای از مردم اخلاق سرشان نمی‌شود و پول را می‌گیرند و به کسی دیگر رای می‌دهند. پس نمی‌توان به ... مطالعه بیشتر

ماژول ۲ کلیپ ۸: سناریوی ۱

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۸-۱۵

  مشاورانم، من همین الان از بالکن جلوی میدان آمده‌ام و قولی که دادم نتیجه داد. قولم باعث شد تا آنها پراکنده شوند. اما آیا می‌دانید چکار کردم تا موفق شدم آنها را پراکنده کنم. بیدرنگ با برگزاری انتخابات عمومی موافقت کردم. و اگر بخواهم براساس جوّ عمومی قضاوت کنم هنگامی که خودم را در معرض رای بگذارم اصلا مطمئن نیستم که برنده خواهم شد. می دانم که شما سالهاست به من می‌گویید مردمم عاشق من هستند، اما مردمی که آنجا دیدم به نظر نمی‌رسید علاقه‌ای به من داشته باشند. به عنوان عضوی از شورا، برای برنده شدن من در ... مطالعه بیشتر

ماژول ۲ کلیپ ۷: واکنش حکومت به اعتراض مردم

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۸-۱۵

پس تصور کنید به مرحله‌ای رسیدیم که یک میلیون نفر از مردم در میدان گرد آمده باشند. آنها موفق به برانگیختن اعتراض شدند. و اینک، توپ از زمین مردم در میدان، به زمین من که دیکتاتور در بالکن هستم، آمده است. حال باید چکار کنم؟ آنچه می‌خواهم انجام دهم در ظاهر چیزی جز پراکنده کردن مردم از میدان نیست تا جلوی فروریختن کل نظام گرفته شود. پس می‌توانستم به آنها بگویم، «نگران نباشید. به خانه بروید. من پیام‌تان را شنیدم. من درد و رنج شما را احساس می‌کنم. فردا بسیار بهتر خواهد بود.» مساله این وعده «سرخرمن» است که خیلی ... مطالعه بیشتر

ماژول ۲ کلیپ ۶: اعتراض و درآمد سرانه- بخش ۲

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۸-۱۵

    پس بیاییم ببینیم جوامع روی این شکل کجا هستند. خب چین یکه‌سالاری است. درنتیجه آن کشور روی این خط در اینجا قرار دارد و آن اقتصاد موفق خیره‌کننده‌ای داشته است. بر روی این محور خیلی سریع به سمت درآمد سرانه بالاتر رفته است. بنابراین اگر به ۳۰ و ۴۰ سال قبل (سال ۱۹۸۰) نگاه کنیم چین جایی مثل اینجا بود. اکنون اگر به این شکل نگاه کنیم چین به اینجا رسیده است و بالاتر می‌رود. چین در تحلیل ما واقعا با اعتراضات پایین‌تری شروع می‌کرد اگر دموکراتیزه شده بود. روشن است که مقامات چین به آن شکل باور ... مطالعه بیشتر

ماژول ۲ کلیپ ۵: اعتراض و درآمد سرانه- بخش ۱

محمد ملکی۱۴۰۰-۰۸-۱۵

  ببینیم چگونه توانایی و تمایل به اعتراض کردن به توسعه اقتصادی یک جامعه، یعنی به درآمد سرانه بستگی دارد؟ در انتها باید گفت این یک پرسش تجربی است. در پژوهشی که من با دومینیک روهنر انجام دادیم می خواستیم ببینم الگوها چه چیزی را نشان دادند. آنچه یافتیم به شرح زیر است. ابتدا از یکه سالاری[۱]  شروع می کنیم. به هفت نوع متفاوت اعتراض نگاه کرده و آنها را با هم ترکیب می کنیم. بنابراین یک سنجه کلی از احتمال اعتراض در جامعه داریم و سپس آنها را در کنار  درآمد سرانه ردیف می کنیم. به این ترتیب رابطه ... مطالعه بیشتر