حوزه‌های پژوهشی

حوزه‌‌های پژوهشی در مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه:

تعارض منافع؛

شفافیت و مقابله با فساد؛

رفاه و سیاست اجتماعی و

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه است.

در سایر حوزه‌های پژوهشی نیز این مرکز به فعالیت پرداخته است؛ مانند کارآمدسازی نظام حکمرانی، نظریه و روش PDIA، توانمندسازی نهادهای حرفه‌ای و مدنی، حمایت طلبی و حکمرانی آب در ایران.

حوزه‌های پژوهشی چهارگانه‌ای که مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه به ‌آن‌ها پرداخته است نیز خود شامل موضوعات فرعی می‌شوند:

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه شامل خشونت و نظم‌های اجتماعی، مشروطه‌سازی قدرت و دولت ضعیف، دولت قوی می‌شود.

زمینهٔ رفاه و سیاست اجتماعی نیز موضوعاتی را در بر می‌گیرد؛ رفاه اجتماعی، کرونا، نیروی کار و حمایت اجتماعی، شفافیت و رفاه اجتماعی و مقابله با فقر و نابرابری.

موضوعات زیرمجموعهٔ تعارض منافع و شفافیت و مقابله با فساد را می‌توانید در سایت مشاهده کنید.

ایران در مواجهه با ۲ جنگ قرار دارد

میلاد زمان۱۳۹۷-۰۸-۰۶

مصاحبه کنندگان: حسین موسوی ـ میلاد زمان موسوی: در نظریات توسعه بحث مهمی در پیرامون توانمندسازی حاکمیت و جامعه وجود دارد که عمده تمرکزش در واقع بر روی بهبود راهبردهای توانمندسازی حکومت برای اداره جامعه است به نحوی که با توانمند شدن جامعه و تشکل‌یابی نهادهای مدنی و مردمی نیز سازگار و همراه بوده و تعارض نداشته باشد. به نظر شما عمده‌ترین فرآیندها و تحولاتی که به تضعیف حاکمیت در ایران منجر شده-البته اگر با مفروض این پرسش موافق باشید- چه بوده است و چه راهبردهایی می‌توانیم برای توانمندسازی حکومت متصور باشیم؟ باهنر: من مقدمه‌ای را در ابتدا عرض می‌کنم. ... مطالعه بیشتر

احزاب و ایفای نقش واسط برای اصلاح بوروکراتیک

محمد حسین نعیمی پور۱۳۹۷-۰۸-۰۶

به نظر شما چه روندها و عواملی موجب تضعیف حاکمیت شده است؟ حجاریان: یکی از عوامل مهم، همان است که هابز به آن اشاره کرده است. او معتقد است، امکان ندارد لویاتان -به‌عنوان نماد دولت- دو سر باشد. چنانکه می‌بینیم وی آدم دوسری را تصویر کرده و مرگ‌اش را محتوم دانسته است؛ معضل مشروعیت دوگانه از ابتدای انقلاب تا به امروز وجود داشته است و در هر یک از دولت‌ها، به‌شکلی بروز کرده و این روند حتی خودی‌ترین دولت‌ها، یعنی دولت دهم را هم شامل شده است. دومین عامل، فاصله میان ملت و دولت است. چنانکه می‌دانیم ملت و دولت ... مطالعه بیشتر

اداره کارآمد کشور در گرو مبارزه با حامی پروری

رحمن قهرمانپور۱۳۹۷-۰۸-۰۶

امتیازدهی به خواص و مقربین جهت حفظ قدرت و حکومت پدیده آشنایی در تاریخ بشری و به تبع آن تاریخ ما ایرانیان است. پدیده‌ای که با کشف نفت تبدیل به توزیع رانت از سوی حکومت به قصد خرید رضایت در ازای نادیده گرفتن برخی حقوق شهروندی و در مواردی حاکمیت قانون تبدیل شد. در جامعه‌شناسی سیاسی این پدیده را با عبارت پدرسالاری هم توصیف می‌کنند و منظور از آن حکومت‌های مدرنی است که برای حکمرانی مثل حکومت‌های پیشامدرن رفتار کرده و عوض جلب رضایت حداکثر مردم، امتیازاتی به خواص، برگزیدگان، مریدان و حامیان خود می‌دهند تا بتوانند قدرت را حفظ ... مطالعه بیشتر

تشکل‌ستیزی در عصر پهلوی اول: علل و پیامدها

حسین موسوی۱۳۹۷-۰۸-۰۶

برقراریِ حکومتِ سردار سپه در ابتدای قرنِ چهاردهم شمسی را سرآغاز دوران جدیدی در حیات اجتماعی و سیاسی ایران دانسته اند. یرواند آبراهامیان در فصل سوم از بخش اولِ کتاب مشهورش، «ایران بین دو انقلاب»، در توصیف برآمدنِ رضا شاه می نویسد: «سال های سلطنت رضا شاه، دوران پی ریزی یک نظام جدید بود. وی پس از رسیدن به سلطنت در سال ۱۳۰۴، با ایجاد و تقویت سه پایه نگهدارنده اش-ارتش نوین، بوروکراسی دولتی و پشتیبانی دربار- برای تثبیت قدرت خود گام برداشت. این نخستین بار پس از حکومت صفوی ها بود که دولت می توانست به واسطه سه ابزار ... مطالعه بیشتر

چرا محمدرضا پهلوی رفت و سوهارتو ماند؟

میلاد زمان۱۳۹۷-۰۸-۰۶

بنیامین اسمیت، دانشیار علوم سیاسی دانشگاه فلوریدا است و درس‌هایی از قبیل قومیت و ملی‌گرایی، سیاست تطبیقی کشورهای آسیایی و مدرنیته سیاسی را در این دانشگاه تدریس می‌کند. تمرکز تحقیقات وی بر موضوعاتی مانند تضادهای جدایی‌طلبی، دموکراتیزه کردن، فساد و توسعه اقتصادی است. کتاب مذکور، اولین کتاب وی است که در سال ۲۰۰۷ منتشر شد.  کلیاتِ کتاب کتاب دارای پنج فصل، یک مقدمه و یک جمع‌بندی است. نویسنده در ابتدا با طرح مسئله در خصوص بقای رژیم‌های نفتی، به نظریه‌های الترناتیو در ارتباط با این کشورها پرداخته، آن‌ها را به بوته آزمایش گذاشته و مورد انتقاد قرار می دهد. سپس ... مطالعه بیشتر

تدبیرِ تغییر

محمد ملکی۱۳۹۷-۰۵-۰۱

سیستم‌های حکمرانی ملی در جهان متغیر کنونی برای آنکه بر پایداری واحدهای جغرافیایی ـ سیاسی تحت کنترل و تنظیم خود بیافرینند، گریزی از حرکت به سوی سیستم‌های حکمرانی تطبیقی ندارند. سیستم‌هایی که بتوانند برای بهبود جایگاه واحدهای ملی تحت کنترل و تنظیم خود در فضای حالت  پایداری، نحوه عملکرد و حتی ساختار خود را تغییر دهند. اصرار بر حفظ ساختارهای کهنه سیستم‌های حکمرانی در جهان متغیر کنونی، از آن رو که این ساختارها از پاسخ‌گویی به نیازها و مسائل نوظهور واحدهای ملی ناتوان‌اند، تنها بر شدت و عمق ناپایداری‌های پیش روی این واحدها خواهد افزود. هم‌اکنون و در شرایط فعلی ... مطالعه بیشتر

مبارزه مردمی با فساد

محمد ملکی۱۳۹۷-۰۵-۰۱

در بحث فساد آنچه با کل جامعه سر و کار دارد “پیشگیری ورزی” است به این معنا که چگونه انجام فساد را دشوار و پرخطر کنیم و از آن جاذبه‌­زدایی کنیم. این الگویی است که در مورد همه جرایم می‌توان از آن پیروی کرد. در واقع با این کار انگیزه­‌ها را برای رفتن به سمت آن جرم کاهش می­دهیم. باید تدابیری اندیشید که فرد هنگام هزینه-فایده انجام جرم هزینه را بسیار بیشتر بداند و به سمت ارتکاب جرم نرود. مثلا با افزایش احتمال دستگیری یا از طریق حذف ارتباطات رو در رو که زمینه رد و بدل رشوه را زیاد ... مطالعه بیشتر

راه حل: گفت و گوی صنفی

کمال رضوی۱۳۹۷-۰۵-۰۱

در ادبیات نظری توسعه در دوران متاخر، انتقادهایی بر رویکردهای رایج نظیر رویکرد حکمرانی خوب وارد شده است. این انتقادها در کار کسانی چون داگلاس نورث حول محور شناخت مسئله‌ی اصلی توسعه دور می‌زند و تاکید دارد که الگوبرداری از مراحل گذار اقتصادهای توسعه‌یافته برای کشورهای در مسیر توسعه کمکی به طی مسیر نکرده و بلکه ممکن است به دامن زدن خشونت در این کشورها بینجامد. علی‌رغم انتقادهای نظریه‌ی متاخر بر رویکرد حکمرانی خوب، در این نظریه نیز بر اهمیت گذار از روابط شخصی به روابط سازمانی و جایگزینی ائتلاف صاحبان قدرت با ائتلاف سازمان‌ها تاکید دارد. به بیان دیگر، ... مطالعه بیشتر

دوراهی پس از بحران: دولت رفاه یا سرسپردگی به منطق بازار؟

حسین موسوی۱۳۹۷-۰۵-۰۱

نائومی کلاین در این کتاب کوشیده است تا ارتباطی میان روش اقتصاددانان بازار آزاد و شیوه شوک درمانی در حوزه روانشناسی برقرار کند. ایده کلی کتاب از این قرار است که نائومی کلاین ضمن پژوهش‌های خود به شباهت‌های تکان دهنده‌ای میان نظریات شوک درمانی در علم روانشناسی و عرصه اقتصاد بر می‌خورد: طبق یکی از کتابهای راهنمای سازمان جاسوسی آمریکا، هدف از شکنجه زندانی، ایجاد نوعی طوفان شدید ذهنی است: پس از شکنجه، زندانی به قدری از نظر روانی به قهقرا رفته و وحشت زده است که دیگر قادر نیست منطقی فکر کند یا حافظ منافع خود باشد. در جریان ... مطالعه بیشتر

قابلیت‌سازی حکومت برای اصلاحات اداری: رویکرد «انطباق تکرارشونده مساله-محور»

محمد ملکی۱۳۹۷-۰۵-۰۱

بیشتر کشورهای در حال توسعه، ده‌ها سال است که برای رسیدن به ارتقای سطح زندگی و شاخص‌های رفاهی خود و نزدیک شدن به سطح توسعه کشورهای ثروتمند تلاش می‌کنند با اینحال مرتب شکست می‌خورند. به بیان دیگر مشکلات و بیماری‌های توسعه‌ای به شکلی ماندگار و مزمن درآمده‌اند و گویی قابل حل نیستند. اقتصاد ایران هم در چند دهه گذشته با وجود پیشرفت‌های متناوب، همچنان با مشکلات ساختاری گوناگون مانند اقتصاد وابسته به نفت، رشد اقتصادی ناکافی و نابرابر، سرمایه‌گذاری ناچیز و بی‌کیفیت، نظام اداری ناکارامد و فسادزده، تخصیص‌های بودجه‌ای غیرتوسعه‌ای، تحقیق و توسعه اندک، و غیر آن روبرو است. جالب ... مطالعه بیشتر

چگونه سیاست‌های رفاهی به کمک عبور از بحران اقتصادی آمده است؟

محمد ملکی۱۳۹۷-۰۵-۰۱

مرجان نمازی، محمد بیکران‌بهشت با بررسی تجربه‌های مختلف بحران‌های اقتصادی در یک قرن گذشته، به‌طورکلی می‌توان دو الگوی سیاست‌گذاری متفاوت را مشاهده کرد: ۱٫ سیاست‌های ریاضتی از طریق کاهش مخارج عمومی. این نوع سیاست‌ها با تأکید بر ناکارآمدی بنیادی دولت، اجرای دستورالعمل‌های اقتصادی نئولیبرال را در دستور کار قرار می‌دهد. بحران‌های اقتصادی از نظر مدافعان افراطی بازار آزاد بهترین فرصت برای اجرای سیاست‌های تعدیل ساختاری است، چراکه در چنین وضعیت‌هایی هم دولت را به‌دلیل فشارهای ناشی از کمبود درآمدها آماده عقب‌نشینی از مسئولیت‌های خود می‌بینند و هم جامعه را به‌دلیل وجود آگاهی عمومی نسبت به وقوع بحران، مستعد پذیرش شرایط ... مطالعه بیشتر

آشتی با مردم برای دفع ایران هراسی

محمد ملکی۱۳۹۷-۰۵-۰۱

دشواری های کشور مجموعه ای به هم پیچیده است و به راحتی قابل تفکیک و دسته بندی نیست. در گذشته به خصوص کسانی که در فضای مکتب واقع گرایی تنفس می کردند به راحتی عرصه سیاست داخلی و خارجی را از هم جدا می کردند و برای هر کدام نسخه ای می پیچیدند. امروز این کار به این راحتی امکان پذیر نیست. عرصه سیاست داخلی و خارجی بیش از هر زمان دیگری به هم پیوسته شده است. مرزها نفوذناپذیری خود را از دست داده اند و در کوچکترین مسائل داخلی ردپای عناصر خارجی دیده می شود. از سوی دیگر تحولات ... مطالعه بیشتر

علیه تحریم بین‌المللی، علیه گسیختگی اجتماعی

محمد ملکی۱۳۹۷-۰۵-۰۱

انسجام اجتماعی معرّف بنیان هویت‌های جمعی است. احساس تعلق اجتماعی، اعتماد و مسئولیت‌پذیری، و گرایش به همکاری و تعاون از مهم‌ترین نمودهای انسجام اجتماعی به‌شمار می‌آید. انسجام اجتماعی به ابعاد ارتباطی دلالت دارد که چهار حوزه اعتماد، هنجار‌ها و ارزش‌ها‌، شبکه‌ها، و هویت را شامل می‌شود و در هر چهار حوزه،  کم‌وکیف رابطه، نقش محوری و مرکزی را دارد. به عبارت دیگر انسجام اجتماعی در عرصۀ سیاست‌گذاری بیش از هر چیز سازۀ سرمایۀ اجتماعی را دربرمی‌گیرد. مهم‌ترین شاخص‌ها و زیرشاخص‌های انسجام اجتماعی عبارت‌اند از: اعتماد عمومی (اعتماد مردم به یکدیگر)، اعتماد نهادی (به دولت، نمایندگان، احزاب، اصناف و اتحادیه‌ها و ... مطالعه بیشتر

تله کاسبان تحریم

محمد ملکی۱۳۹۷-۰۵-۰۱

مقدمه نظام جمهوری اسلامی ایران به دلیل ماهیت ایدئولوژیک آن و اتکا به شعارهایی ازقبیل نه شرقی و نه غربی و روحیه استکبارستیزی که ترویج می‌کرد از همان بدو تاسیس از در چالش با ابرقدرت غرب درآمد. کشور امریکا نیز در همه سالهای پس از انقلاب اقدام به تحریم اقتصادی ایران کرد. در این میان کشورهای همسایه مانند ترکیه و امارات متحده عربی (به ویژه امیرنشین دبی) از چنین خلائی حداکثر استفاده را کرده و با ایفای نقش واسطه‌گری و صادرات مجدد به ایران، سودهای فراوانی نصیب اقتصادهای خود کردند. اگر اندازه اقتصاد امریکا را با اقتصاد ایران مقایسه کنیم ... مطالعه بیشتر

تحریم و رفاه اجتماعی

محمد ملکی۱۳۹۷-۰۵-۰۱

در عرصه سیاست‌های داخلی همواره و به ویژه در شرایط مواجهه با بحران‌های پولی و ارزی و یا تحریم تکیه بر اصول زیر ضرورت بیشتری می‌یابد: برقراری نظم و انضباط مالی اجرای برنامه‌های حمایتی ارتباط سازمان‌یافته با مردم برقراری نظم و انضباط مالی همانطور که جان زارت June Zarete نویسنده کتاب «جنگ خزانه‌داری» ” Treasury’s war” گفته است تحریم‌های آمریکا علیه ایران شیوه جدید جنگ اقتصادی است. ایستادگی و پیروزی در این نبرد به انضباط مالی و بودجه‌ای در کشور بستگی دارد. آنچه تاکنون موجب موفقیت آمریکا شده است، ضعف نظام مالی و بودجه‌ای ایران بوده است تا قدرت نظام ... مطالعه بیشتر

علاج واقعه قبل از وقوع

محمد ملکی۱۳۹۷-۰۵-۰۱

پیشینه موضوع هرچند اعطای اجازه تأسیس بانک‌های خصوصی از آغاز برنامه سوم و واگذاری سهام بانک‌های دولتی در اجرای قانون سیاست‌های اجرایی اصل ۴۴ قانون اساسی، زمینه مساعدی را برای شکل‌گیری بانک‌های جدید در کشور به وجود آورد، اما در غیاب نظارت بانک مرکزی و در حضور سرکوب مالی، بانکداری خصوصی در ایران به بیراهه رفت. به‌رغم گسترش سریع خدمات بانکی در این دوره، به دلیل فعالیت جزیره‌ای بانک‌ها و اعطای تسهیلات به شرکت‌های وابسته به خود، بازارهای مالی کشور عقب‌مانده و دسترسی خانوارها و بنگاه‌ها به اعتبارات بانکی محدود بوده است. واقعیت امر این است که بانک‌های خصوصی اساساً ... مطالعه بیشتر