رفاه اجتماعی

وظیفه اخلاقی حامیان جراحی اقتصادی

برخلاف کسانی که اصلاح قیمت‌ها را بزرگ‌ترین مساله اقتصاد ایران می‌دانند من ازجمله کسانی هستم که اعتقاد دارم مساله اصلاح قیمت‌ها مساله‌ای بسیار فرعی است و مسائل بسیار مهم‌تری وجود دارد که اصلاح قیمت‌ها آن را به‌طور کامل تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. از پنج دولت پس از جنگ چهار دولت الگوی پیشنهادی اصلاح قیمت‌ها به سبک شوک درمانی را پذیرفتند. دولت رفسنجانی اولین دولت بود و در ناکامی این جراحی اقتصادی امروز کم و بیش اتفاق‌نظر وجود دارد. دولت خاتمی تدریج‌گرایی را پذیرفت و هر ساله ۱۰ درصد قیمت حامل‌های انرژی و چند سال هم قیمت گندم را افزایش داد. این ... مطالعه بیشتر

حمایت اجتماعی از زنان سرپرست خانوار با تلفیق رویکرد شخص‌محور و مکان‌محور

بنا به آمار سال ۱۳۹۵، حدود ۳ میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارند که شامل طیف گسترده‌ای از خانوارها می‌شوند. ۴۴ درصد از خانوارهای زن‌سرپرست، خانوار تک نفره یا خودسرپرست هستند. در این گروه، ۵۶ درصد از زنان سرپرست خانوار، سالمند و ۸ درصد آنان جوان هستند. همچنین از بین خانوارهای زن‌سرپرست با بیش از یک عضو، ۱۳ درصد زنان سرپرست خانوار دارای همسر و ۲۴ درصد از آن‌ها دارای حداقل یک فرزند هستند. نرخ فعالیت زنان سرپرست خانوار در حدود میانگین ملی و معادل ۱۶٪ است، درحالی‌که این نرخ برای مردان سرپرست خانوار ۷۹% است؛ البته این ... مطالعه بیشتر
تأمین اجتماعی

سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی؛ ملاحظاتی از منظر تحلیل تعارض

۲۱ فروردین‌ماه ۱۴۰۱ متن سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی در قالب ۹ بند با هدف ایجاد رفاه عمومی و رفع فقر و محرومیت (مبتنی‌بر اصول ۳، ۲۱، ۲۸، ۲۹، ۳۱، و ۴۳ قانون اساسی) ابلاغ شد. استقرار نظام تأمین اجتماعی فراگیر؛ طراحی سازوکارهای لازم برای انتظام‌بخشی به فعالیت‌های بیمه‌ای، حمایتی، و امدادی؛ سطح‌بندی و لایه‌بندی خدمات در قلمروهای بیمه‌ای، حمایتی، و امدادی؛ تأمین عدالت اجتماعی و کاهش فاصلۀ طبقاتی؛ استقرار نظام ملی احسان و نیکوکاری؛ ارائۀ خدمات لازم به‌منظور تحکیم نهاد خانواده و فرزندآوری؛ و الزام به تهیۀ پیوست تأمین اجتماعی برای طرح‌ها و برنامه‌های کلان کشور مجموعه اهدافی است که ... مطالعه بیشتر

شکل‌گیری دولت مدرن و تکوین نظام رفاهی در ایران (۱۳۰۰-۱۴۰۰)

نظام رفاهی بخش اعظم دغدغه و مشغله دولت‌ها را در دموکراسی‌های پایدار به خود اختصاص می‌دهند. در این دموکراسی‌ها، سیاست‌گذاری اجتماعی، توسعه برنامه‌های رفاهی و تحول در امکانات رفاهی، اصلی‌ترین موضوع سیاست دانسته می‌شوند و به همین دلیل، بخش مهمی از گفتمان و رقابت‌های سیاسی به این موضوعات اختصاص می‌یابد. بنابراین، به هر میزان که برنامه‌های رفاهی دولت‌ها تأمین‌کننده‌ی نیازهای عمومی باشد، پیوند میان دولت و ملت مستحکم‌تر می‌شود. اهمیت برنامه‌های رفاهی در ایجاد این پیوند، به تحول بنیادینی مربوط می‌شود که گذار به دموکراسی در رابطه میان دولت و ملت پدید آورد. تا پیش از شکل‌گیری نظام‌های سیاسی مدرن ... مطالعه بیشتر

سیاست‌های حمایت اجتماعی: رویکرد شخص‌محور، مکان‌محور یا تلفیقی از آن‌ها؟

رویکردهای شخص‌محور و مکان‌محور، دو رویکرد متفاوت در حوزه‌ی طراحی سیاست‌های حمایت اجتماعی هستند. در سیاست‌گذاری شخص-محور، سیاست‌گذار عمدتاً با ترکیب روش‌های خود اظهاری و اعتبارسنجی با داده‌های رفاهی، خانوارهای آسیب‌پذیر در سطح ملی را شناسایی کرده و خدماتی، که رایج‌ترین آن توزیع پول نقد است، به آن‌ها ارائه می‌کند. در مقابل، سیاست‌های مکان‌محور استراتژی‌های معمولاً بلندمدتی هستند که با هدف (۱) مقابله با عدم بهره‌برداری کافی از قابلیت‌های موجود و (۲) کاهش محرومیت اجتماعی در مکان‌های خاص به اجرا درمی‌آیند. هریک از این دو رویکرد، به‌تنهایی مزایا و محدودیت‌هایی دارند. برای مثال رویکردهای شخص‌محور در عین کارآمدی در هدف‌گیری، ... مطالعه بیشتر

ابزاری برای یادگیری از تجربه‌های سیاستگذاری اجتماعی

مقدمه در تجربه سیاستگذاری اجتماعی در ایران در دهه‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم که به‌رغم وجود اراده سیاسی در سطوح بالای تصمیم‌گیری، فراهم‌سازی منابع و الگوبرداری از تجربیات جهانی، هنوز موفقیت‌ها در حوزه سیاستگذاری حمایتی و رفاهی محدود هستند. با توجه به این دغدغه، می‌توان بیان کرد که منابع مناسب برای شناخت شیوه‌های تدوین و پیاده‌سازی سیاست‌های موفق هنوز به میزان کافی در فضای تحلیل و تدوین سیاستگذاری در کشور به‌خوبی معرفی نشده‌اند. کتاب «موفقیت‌های عظیم سیاستگذاری» می‌تواند شروع خوبی برای رسیدگی به این ملاحظات باشد. این کتاب اخیراً توسط مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی ترجمه و منتشرشده ... مطالعه بیشتر

چگونگی ارزیابی سیاست‌گذاری‌های سلامت از منظر عدالت

زندگی در روزگار نو با همه ابعاد پیچیده و ویژگی‌های نوپدید اعم از پیشرفت تکنولوژی، شهرنشینی، تغییرات جمعیت شناختی، تغییر سیمای اپیدمیولوژی بیماری‌ها و حکمرانی نامناسب نظام سلامت، موجب گران شدن خدمات و درنتیجه نابرابری در بهره‌مندی از خدمات سلامت شده است. این تفاوت را می‌توان با اندازه‌گیری شاخص‌های سلامت جوامع و همچنین اندازه‌گیری شاخص‌هایی از عوامل اجتماعی اقتصادی به نام تعیین‌کننده‌های سلامت، وضعیت بی‌عدالتی در سیاست‌گذاری‌های سلامت را شناخت و تحلیل کرد و درواقع ریشه اصلی این بی‌عدالتی را مشخص نمود و با مداخلات هدفمند و اثربخش، به رفع این نابرابری‌ها همت گماشت. در استاندارد جهانی، ارزیابی تأثیر سیاست‌گذاری‌های ... مطالعه بیشتر

اطلس فقر کودکان

پژوهش‌های فقر و رفاه کودک، برای اندازه‌گیری فقر و توضیح توزیع آن، دو رویکرد عمده را در پیش می‌گیرند: (۱) رویکرد اقتصادی و (۲) رویکرد فقر قابلیتی یا فقر چندبعدی. رویکرد اقتصادی، فقر را صرفاً با میزان پایین درآمد افراد تعریف می‌کند و بر این اساس تعداد و پراکندگی کودکانی را که در فقر مطلق و/یا نسبی به سر می‌برند، تعیین می‌کند. در مقابل، در رویکرد فقر قابلیتی یا رویکرد چندبعدی، به ابعاد مختلفی از عوامل مؤثر بر رشد کودک توجه نشان داده می‌شود. مطالعات تجربی موجود در مورد فقر کودکان که با رویکرد فقر چندبعدی مسئله را بررسی کرده‌اند، ... مطالعه بیشتر

نظام رفاهی ایران در قانون بودجه‌ی ۱۳۹۹

در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۸۳ «قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی» در ۱۹ ماده و ۲۱ تبصره به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. به‌موجب ماده ۱ این قانون، در اجرای اصل ۲۹ و بندهای ۲ و ۴ اصل ۲۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نظام تأمین اجتماعی با رعایت شرایط و مفاد این قانون و ازجمله برای امور مختلفی نظیر بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت، بیکاری، آسیب‌های اجتماعی، حمایت از کودکان و زنان بی‌سرپرست و غیره بنا می‌گردد. همچنین بنا به تصریح ماده ۲ این قانون، نظام جامع تأمین اجتماعی شامل سه حوزه‌ی بیمه‌ای (شامل بخش بیمه‌های اجتماعی ازجمله ... مطالعه بیشتر

وضعیت زنان کارگر زیر ذره‌بین آمار

اشتغال بانوان افزایش رفاه عمومی، هویت شخصی و مشارکت اجتماعی زنان را به دنبال دارد. با افزایش پیچیدگی و مشکلات اقتصادی زندگی مدرن در کنار تمایل بیشتر خانواده‌ها به حصول رفاه حداکثری، زنان بیش‌ازپیش وارد عرصه کار رسمی شده‌اند. حضور زنان در بازار کار از منظر کاهش فقر نیز بسیار اهمیت دارد. برخی از زنان سرپرست خانوار هستند، در برخی خانوارها مرد سرپرست خانوار بیکار بوده و درنهایت خانوارهایی نیز هستند که با ورود زنان به بازار کار بار تکفل و فشار اقتصادی بر مردان در خانواده کاهش‌یافته و سطح درآمد خانوار افزایش می‌یابد. سیاست‌های عمومی کشور و ازجمله سیاست‌های ... مطالعه بیشتر
بیمه کارگران

مسائل جامعه کارگری در دولت سیزدهم

بیمه کارگران ساختمانی در کشمکش تأمین مالی مطابق با مادهٔ ۱ و ۱۴۸ قانون کار و نیز بند الف ماده ۴ قانون تأمین اجتماعی، کارگران مشمول قانون کار و قانون تأمین اجتماعی حق‌دارند از اولین روز اشتغال به کار تحت پوشش بیمه قرار گیرند. بطوریکه طبق اعلام سازمان بیمه تأمین اجتماعی، کارگران روزمزد ساعتی هم مشمول بیمه اجباری تأمین اجتماعی می‌شوند و در صورت عدم بیمه شدن کارگر توسط کارفرما و شکایت کارگر، کارفرما محکوم و جریمه خواهد شد. بااین‌وجود طبق آمار مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ۶۰ درصد کارگران کشور فاقد بیمه هستند. این عدد یعنی ۶۰ درصد از ... مطالعه بیشتر
اتحادیه‌های کارگری و خودکامگی در ایران

روابط اتحادیه‌های کارگری و دولت پس از مشروطیت

از دهه ۱۳۰۰ به بعد ایران به دستاوردهای اقتصادی و اجتماعی چشمگیری ازجمله نیرومند شدن دولت مرکزی، ایجاد نظام آموزشی، وضع قوانین برای اعتلای حقوق زنان، احداث جاده‌ها و کارخانه‌ها دست یافت. بااین‌حال، کشور هنوز به بلوغ سیاسی نرسیده بود و تنها تجربه سیاسی آن زمان که انقلاب مشروطه بود در دوره رضاشاه از دست رفت. پس از او پسرش محمدرضا شاه نیز که به نظام حکومت دموکراسی باور نداشت سلطنت خودکامه در ایران مستقر کرد. در کتاب «اتحادیه‌های کارگری و خودکامگی در ایران» نویسنده تلاش کرده است رشد سیاسی کشور را طی دوره ۱۲۸۵ تا ۱۳۴۲ از منظر پیدایش ... مطالعه بیشتر
اشتغال غیررسمی

اشتغال غیررسمی زاییده فقر

ریشه اصطلاح بخش غیررسمی به سیاست­های توسعه­ای در دهه­ ۱۹۶۰ باز می­گردد. در آن زمان کشورهای توسعه نیافته از سیاست­های موفقی که کشورهای توسعه­ یافته­ای مانند ژاپن و کشورهای اروپایی در پیش گرفته بودند و بدون توجه به موقعیت و شرایط داخل کشورشان، پیروی کردند. نتیجه این اقدام مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها بود و از آنجاییکه ظرفیت­های لازم برای جذب این افراد وجود نداشت بسیاری از آنان به سمت فعالیت­های غیررسمی کشیده شدند. در ایران نیز شکل­گیری بازار غیررسمی را همزمان با اصلاحات ارزی می­دانند که در آن پیوند نیروی­کار با زمین گسست و شرط لازم پدیداری بازارهای کار ... مطالعه بیشتر
رفاه فراگیر- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

پیوند و توازن ضروری بین رفاه فراگیر و رشد اقتصادی

پیوند و توازن ضروری بین رفاه فراگیر و رشد اقتصادی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که امروزه کشورها با آن دست‌به‌گریبان هستند، توزیع بسیار نابرابر فرصت‌ها، منابع، درآمد و ثروت در میان مردم است. رفاه فراگیر (که به‌موجب آن بسیاری از افراد با پیش‌زمینه‌های متفاوت، می‌توانند از رشد اقتصادی، فناوری نوین و ثمرات جهانی‌شدن بهره‌مند شوند) همچنان دست‌نیافتنی است. برای پرداختن به این موضوعات، جوامع با گزینه‌های متنوعی در میان سیاست‌ها و تمهیدات نهادی مختلف، مواجه می‌شوند تا [از طریق آن‌ها] به تأمین درخور مشاغل و فعالیت‌های تولیدی و نیز دسترسی به آموزش، امکانات مالی و سایر بهره‌مندی‌هایی بپردازند که افراد ... مطالعه بیشتر
دولت رفاه

در جستجوی کارآیی اقتصادی و عدالت اجتماعی

دولت رفاه محصول نیروهای متنوعی در طول چهار قرن از توسعه سیاست اجتماعی است. دو بعد به طور خاص برجسته هستند: بحث حول ایدئولوژی (شامل باز توزیع) و نقش دولت رفاه در تقویت کارایی اقتصادی. اهداف ایدئولوژیک به میزان زیادی با توجه به مکاتب فکری تغییر می‌کنند:  اصالت آزادی‌ها. آزادی فردی، که با بازار آزاد محدود نشده به بهترین شکل حاصل می‌شود. به همین دلیل از مداخلات حداقلی حمایت کرده و با همه اَشکال دولت رفاه به‌استثنای موضوع فقرزدایی مخالفت دارند. مارکسیست‌ها. نظام بازار را بنا به ماهیت، ناسازگار باهدف اصلی‌شان (برآوردن نیازها) می‌دانند. بنابراین آن را رد و به ... مطالعه بیشتر
فعالیت‌های اجتماعی دانشجویان

دانشگاه اجتماعی؛ نسل جدید فعالان دانشجویی

تولیــد علــم و معرفــت مهم‌ترین کار ویژه دانشــگاه اســت. ازاین‌رو از اســتادان و دانشــجویان انتظــار می‌رود تمرکــز اصلی‌شان بــر فعالیت‌هایی باشـد کـه بـه تحقـق ایـن کارکـرد کمـک کنـد. سـایر فعالیت‌های کنشـگران دانشـگاهی بایـد بـه نحـوی در راسـتای تحقـق کارکـرد مذکـور باشـد؛ امـا خـوب میدانیـم کـه انسـان موجـودی چند ساحتی اسـت و نمی‌تواند خـود را به‌طور کامـل بـه فعالیـت در یـک عرصه خـاص محـدود کنـد. در خصــوص دانشــجویان بایــد نیــرو و انــرژی جوانــی و آرمان‌گرایی آن‌ها را هــم بــه چند ساحتی بــودن انســان افــزود تــا شــاهد جنب‌وجوش و شــور و حرارت دانشــجویان باشــیم. دانشـجو به‌حکم آرمان‌گرا بودنـش نمی‌تواند مدافـع وضـع موجـود ... مطالعه بیشتر

ارزیابی عملکرد خانه کارگر در ارتقای رفاه کارگران ایران

«ارزیابی عملکرد خانه کارگر در ارتقای رفاه کارگران ایران» عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد سیما امیرحسینی دانش‌آموخته رشته برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه علامه است که در تاریخ ۲۷/۰۶/۱۳۹۵ دفاع شده است. این پایان‌نامه در پی «بررسی کارکردهای رفاهی تشکیلات خانه کارگر ایران و شناخت نقاط ضعف و قوت آن» است. این پایان‌نامه علاوه بر این، جایگاه این تشکل در کشور و نگاه کارگران به این تشکیلات را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهد. چارچوب نظری این پژوهش مبتنی بر آرای برنشتاین و سنت سوسیال‌دموکراسی نسبت به اتحادیه‌های کارگری است. بر اساس این چارچوب فکری اتحادیه‌های کارگری از طریق بازی در نظام سیاسی و ... مطالعه بیشتر
کار شایسته

کار شایسته و نماگرهای آن در ایران

کار شایسته مفهومی است که به دلیل ناکارآمدی شاخص‌هایی چون نرخ بیکاری، ساعت کار و اطلاعات سنتی نیروی کار در بیان تمام واقعیت‌های بازار کار، برای ارزیابی و سیاست‌گذاری در این حوزه مطرح شد. این مفهوم اولین بار در سال ۱۹۹۹ توسط رئیس سازمان بین­ المللی کار (ILO) به‌عنوان ضرورتی برای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی نیروی کار در بازار کار جهان معرفی شد. هدف از طرح این مفهوم، فراهم کردن فرصت برابر برای مرد و زن جهت دستیابی به کار مولد در شرایط آزاد، ایمن و حفظ کرامت انسانی است. اگرچه اهمیت نسبی جنبه‌های مختلف کار شایسته از فردی ... مطالعه بیشتر
نظریه اقتصادی دولت- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

انتشار چاپ دوم نظریه اقتصادی دولت: مبانی اقتصادی دولت رفاه

نشر کرگدن با همکاری مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه و معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی چاپ دوم کتاب نظریه اقتصادی دولت: مبانی اقتصادی دولت رفاه ترجمه علی سرزعیم و مریم حاجی‌قربانی را منتشر کرد. این کتاب که در ۱۳ فصل و ۶۸۷ صفحه به فارسی ترجمه شده است، برای اولین بار در سال ۱۹۸۷ توسط نیکولاس بار (Nicholas Barr) با عنوان اصلی Economics of Welfare State منتشر شد. نسخه ترجمه‌شده مبتنی بر چاپ (نسخه) پنجم این کتاب در سال ۲۰۰۴ است، اما نسخه ششم کتاب در سال ۲۰۲۰ با برخی تغییرات در ۱۲ فصل منتشرشده است. ... مطالعه بیشتر
بهداشت و ایمنی کارگران

کار عزیزتر از جان؟

در یادداشت زیر ابتدا به بهداشت و ایمنی کار از نظر سازمان بین‌المللی کار خواهیم پرداخت و سپس با توضیحاتی در خصوص این مسئله در ایران به ذکر نمونه ترکیه می‌پردازیم. سازمان بین ­المللی کار: بر اساس برآورد ILO، سالانه ۲٫۳ میلیون کارگر در اثر جراحات و بیماری‌های ناشی از کار جان خود را از دست می‌دهند. ۱۶۰ میلیون کارگر دیگر از بیماری‌های غیر کشنده مرتبط با کار و ۳۱۳ میلیون نفر از آسیب‌های غیر کشنده در هر سال رنج می‌برند. هزینه‌های اقتصادی برای شرکت‌ها و اقتصاد قابل توجه است. ILO تخمین می‌زند که بیش از ۴ درصد تولید ناخالص ... مطالعه بیشتر