رفاه و سیاست اجتماعی

مدارس کوپنی مانعی در برابر ارتقای کیفیت آموزش

این گزارش به دنبال آن است تا با جمع‌بندی شواهد مبتنی بر کوپن‌ها، به این بحث عمق ببخشد. مطالعات مربوط به برنامه‌های کوپن‌محور، حتی در برنامه‌های مقیاس وسیع در چندین شهر ایالات متحده از جمله ایالت‌های فلوریدا، ایندیانا، لوئیزیانا و همچنین در شیلی و هند در بهترین حالت پیشرفت‌های محدودی را در پیشرفت دانش‌آموزان و عملکرد منطقه تحصیلی نشان می‌دهد. در موارد معدودی که نمرات آزمون‌ها افزایش یافته است هم به نظر می‌رسد که محرک‌های دیگری از جمله افزایش مسئولیت پذیری عمومی و نه رقابت میان مدارس خصوصی محرک‌ اصلی باشد. همچنین نرخ بالای فرسودگی میان دانش‌آموزان استفاده کننده از ... مطالعه بیشتر

سیاست مالی در راستای کاهش تأثیر اجتماعی قیمت‌های بالای انرژی و مواد غذایی

افزایش قیمت انرژی و مواد غذایی که در تابستان ۲۰۲۰ آغاز شد، زیان تجاری‌ای که کشورهای واردکننده متحمل می‌شوند را نشان می‌دهد. این افزایش قیمت، به ویژه برای کشورهایی که در سطوح پایین توزیع درآمد قرار دارند، به معنای کاهش درآمد واقعی نیز هست. سیاست مالی نقش مهمی را در کاهش این تأثیر بر آسیب‌پذیرترین خانوارها ایفا می‌کند. دولت‌ها ‌باید با تضمین دسترسی به غذا و انرژی، عادی‌سازی سیاست‌های مالی پس از حمایت بی‌سابقه در سال ۲۰۲۰، و ترویج تحول سبز، در مسیر متعادل سازی این تاثیرات گام بردارند. این توصیه‌ها اگرچه برای هر کشوری منحصر به فرد است، اما ... مطالعه بیشتر

کتاب «سالمندانِ کار»؛ روایت‌هایی از زیست شغلی سالمندان تهیدست

کتاب «سالمندانِ کار»؛ بازتابی از تجربه زندگی روزمره سالمندان تهیدست است و روایت‌هایی از زیست شغلی سالمندان تهیدست به خوانندگان عرضه می‌دارد. این کتاب محصول یک پژوهش کیفی است که روایت‌های عینی و ملموس از زیست شغلی گروهی از تهیدستان شهری یعنی «سالمندانِ کار» ارائه می‌دهد و پیچیدگی‌های زندگی سالمندی را در زمانه امروز رویت‌پذیر می‌کند. یکی از ملاحظاتی که من در مطالعات سن و سالمندی در نظر می‌گیرم این است که باید مراقب بود تا دسته‌بندی‌ها و تحلیل‌های مبتنی بر سن و سال (مانند مطالعات سالمندی) تفاوت‌ها و نابرابری‌های اجتماعی را از نظر پنهان نکند. به همین دلیل من ... مطالعه بیشتر

مدارس ووچری: آیا می‌توان یارانه آموزش را با کمک کوپن هدفمند ساخت؟

ایده‌ی خصوصی‌سازی مدارس و بهره‌گیری از رویکردهای تقویت بازار با هدف شکل‌گیری رقابت میان مدارس و بهبود کیفیت خدمات آموزشی در میان‌مدت و بلندمدت، از سال‌های پایانی دهه ۶۰ شمسی در خلال برنامه‌های توسعه کشور گنجانده شده و مورد توجه سیاست‌مداران قرار گرفته است. این رویکرد در سال‌های بعد با شکل‌گیری تدریجی مدارس غیردولتی، استعداد درخشان و … عملیاتی شد. یکی از روش‌های تقویت رقابت بین مدارس، سیستم مدارس ووچری است که برای شکل‌گیری آن‌ها، دولت به جای تامین مستقیم هزینه‌های مدارس دولتی، کوپن‌هایی در قالب «یارانه آموزشی» در اختیار عموم مردم قرار می‌دهد. والدین با پرداخت این کوپن‌ها به ... مطالعه بیشتر

تورم عامل یکی از بزرگ‌ترین فجایع تاریخ بشر

ونزوئلا که زمانی یکی از ثروتمندترین کشورهای آمریکای‌لاتین با بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان محسوب می‌شد، در سال‌های اخیر دچار افول سیاسی، اقتصادی و انسانی شده است. بسیاری از ناظران مادورو و رئیس‌جمهور پیشین  هوگو چاوز را مقصر می‌دانند که سیاست‌هایشان اقتصاد را به انحطاط کشاندند و طبق گزارش‌ها موجب گسترش افسارگسیختۀ فساد سیاسی شدند. با فروپاشی اقتصادی، میلیون‌ها ونزوئلایی از کشور فرار کردند و صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی می‌کند که نرخ تورم امسال در این کشور به ۱۰ میلیون درصد برسد. برای درک شرایط و علل این اتفاق، نشریۀ رسمی دانشگاه هاروارد با ریکاردو هاسمن، استاد توسعۀ اقتصادی دانشکدۀ کندی ... مطالعه بیشتر

فلسفه وجودی وزارت رفاه: هشدار به دولت‌ از وضعیت فقرا قبل از اعتراضات خیابان

هشت سال معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بودم تجربه ای که تاکنون هیچ فردی در این سمت نداشته  است. عمر وزیر رفاه و معاون رفاه در تاریخ قبل و بعد از انقلاب همواره کمتر از دو سال بوده است. تجربه اندوخته شده متعلق به جامعه است و برحسب وظیفه باید به دیگران انتقال داده شود. برخی از این تجارب را در جاهای دیگر نوشته ام  و  در اسفندماه هم در یک گزارش درونی مستند کردم  تا در دوره بعد تداوم یابد. حضوری و مکتوب هم به آقای عبدالملکی انتقال دادم. حال که او استعفا داده است ... مطالعه بیشتر

تورم، سقوط ارزش لیر و چشم‌انداز اقتصادی ترکیه

نرخ تورم رسمی ترکیه در ماه گذشته به بالاترین حد خود در ۲۳ سال گذشته رسید، و همچنان استراتژی نامتعارف رئیس جمهور رجب طیب اردوغان برای مدیریت اقتصاد ۷۹۰ میلیارد دلاری این کشور نتایج معکوسی به بار می‌آورد. بر اساس داده‌های آژانس آماری این کشور، شاخص قیمت مصرف‌کننده در ماه مه نسبت به سال قبل ۷۳٫۵ درصد افزایش یافت که این میزان، بالاترین میزان افزایش از  اکتبر ۱۹۹۸ است، یعنی زمانی که ترکیه پس از تجربۀ دوره‌ای از روی کار بودن دولت‌های ائتلافی بی‌ثبات و آشفتگی‌های اقتصادی، در قهقرا به سر می‌برد. قیمت مواد غذایی که به منبع فزایندۀ نارضایتی ... مطالعه بیشتر

تاریخ پایان فقر تازه آغاز شده است

کاهش فقر جهانی یکی از مهمترین دستاوردهای تاریخ است، اما پایان فقر هنوز بسیار دور است. کشیش توماس مالتوس معتقد بود که فقر اجتناب‌ناپذیر است. «به نظر می‌رسد که یکی از قوانین اجتناب‌‌ناپذیر طبیعت ما این است که برخی از انسان‌ها لاجرم باید از فقر رنج بکشند. این‌ها افراد شوربختی هستند که در قرعه‌کشی بزرگ زندگی، بلیت بازنده نصیبشان شده است.» قابل درک است که کسی هنگام نوشتن در قرن ۱۸ به این نتیجه رسیده باشد. فقر تا آن زمان، چنان واقعیت پایداری در تاریخ بشریت بود که تصوری غیر از آن ممکن نبود. در دو قرن پس از مرگ ... مطالعه بیشتر

اثر یارانه‌های نقدی بر رفاه زنان: درس‌هایی مبتنی بر شواهد از آمریکای لاتین

یارانه‌های نقدی یکی از محبوب‌ترین روش‌ها برای بهبود شرایط اجتماعی-اقتصادی افراد و گروه‌هایی است که در طول تاریخ محروم بوده‌اند. تاثیر پرداخت‌های نقدی بر بهبود موقعیت‌های مختلف از قبیل افزایش فعالیت مغزی نوزادان، افزایش مشارکت در مدرسه و حتی کاهش خشونت اثبات شده است. با این حال، هیچ اتفاق نظری در مورد اثرات یارانه‌های نقدی بر زندگی زنان، به ویژه درباره توانمندسازی آن‌ها و خشونتی که توسط شرکای عاطفی‌شان به آن‌ها تحمیل می‌شود، وجود ندارد. پژوهش‌‌های موجود در این باره به ما چه می‌گویند؟ این محتوا، نتایج برخی از ارزیابی‌ها و مطالعات شبه‌تجربی صورت گرفته بر برنامه‌های پرداخت نقدی مشروط ... مطالعه بیشتر

راه‌حل‌های بوروکراتیک برای هدفمندسازی کمک‌های اجتماعی

کشورهای با درآمد متوسط به پایین، ۴/۱ درصد از تولید ناخالص داخلی را صرف کمک‌های اجتماعی می‌کنند که این میزان موجب کاهش ۷ درصدی فقر نسبی می‌گردد. با این حال، تنها ۵۴ درصد از پنج چندک فقیر جامعه، تحت پوشش این یارانه‌ها قرار می‌گیرند. دلایل متعددی وجود دارند که می‌توانند این نقصان را توجیه کنند: بودجۀ ناکافی، اهداف متفاوتی که کمک‌های اجتماعی در زمینۀ کاهش فقر دنبال می‌کنند، نگرانی‌ها درخصوص انگیزه‌های کاری، و ناتوانی در هدف‌گذاری و کمک‌رسانی. با این حال، یک دلیل مهم اما نادیده گرفته شده، ترس یک بوروکرات از متهم شدن به فساد است. رفتارهای بوروکراتیک مربوطه ... مطالعه بیشتر

تحول فقر جهانی ۲۰۳۰-۱۹۹۰

فقر جهانی در ۳۰ سال گذشته، به دلیل رشد جبرانی وسیعی که در کشورهای در حال توسعه (به ویژه در آسیا) شاهد آن بوده‌ایم، کاهش چشمگیری داشته است. تا سال ۲۰۱۵ حدود ۷۲۹ میلیون نفر، یعنی ۱۰ درصد از جمعیت جهان، زیر خط فقر (درآمد ۱٫۹۰ دلار در روز) زندگی می‌کردند که این بسیار فراتر از «هدف توسعۀ هزاره» برای به نصف رساندن میزان فقر بود. از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳، در دوران اوج کاهش فقر جهانی، ۱۳۰ میلیون نفر از جمعیت فقیر جهان کاهش یافت. این اتفاق موفقیت‌آمیز متاثر از اقدامات چین و هند بود. در دسامبر ۲۰۲۰، چین ... مطالعه بیشتر

حمایت اجتماعی در خلال بحران‌ها

تا سال ۲۰۳۰، نزدیک نیمی از فقر شدید جهان در کشورهای دچار بی‌ثباتی، درگیری و خشونت متمرکز خواهد شد. در میان ۲۰ کشور فقیرتر در زمینه شاخص سرمایه انسانی (HCI)، ۱۴ کشور تحت تأثیر بی‌ثباتی، درگیری و خشونت قرار دارند و بیش از نیمی از فقیرترین این کشورها، از دسترسی به خدمات اساسی مانند بهداشت و آموزش و همچنین زیرساختهایی مانند انرژی، آب و سیستم فاضلاب محروم هستند. برنامه‌های حمایت اجتماعی اغلب اولین خط دفاعی برای محافظت از نیازمندان و افراد آسیب‌پذیر در وضعیت‌های دچار بی‌ثباتی یا درگیری هستند. این برنامه‌ها (مانند یارانه نقدی و برنامه‌های یارانه در برابر کار)، ... مطالعه بیشتر

بحران جهانی غذایی جدید در راه است

در عرض چند هفته، تعداد کشورهای محدودکننده صادرات مواد غذایی ۲۵ درصد افزایش یافت و به این ترتیب تعداد کل این کشورها به عدد ۳۵ رسید. تا پایان ماه مارس، ۵۳ اقدام سیاستی جدید در حوزه تجارت مواد غذایی اجرایی شده بودند (براساس آخرین داده‌ها، ۳۱ مورد از این سیاست‌ها صادرات را محدود می‌کردند و ۹ مورد آن‌ها از صادرات گندم جلوگیری می‌کردند). تاریخ نشان می‌دهد که اعمال چنین محدودیت‌هایی به فجیع‌ترین شکلی زیانبار هستند. به‌طور ویژه در یک دهه گذشته، چنین سیاست‌هایی موجب تشدید بحران جهانی غذا و افزایش ۳۰ درصدی قیمت گندم شدند. بحران‌های غذایی برای همگان بد ... مطالعه بیشتر

اصلاح قیمتی و تعارض منافع

هفتۀ گذشته مهم‌ترین تصمیمی که در حوزۀ حکمرانی فضای کشور را تحت تاثیر قرار داد، اجرای برنامۀ حذف ارز ترجیحی (یا همان ارز ۴۲۰۰ تومانی) و آزادسازی قیمت‌های بخشی از کالاهای اساسی کشور بود که دولت از آن با عنوان «مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها» یاد می‌کند. این تصمیم تاکنون واکنش‌های زیادی هم در سطح عمومی برانگیخته و هم موجب سوال و مباحثه در محافل نخبگانی شده است. از یک منظر کلان، تعارض منافع مشتمل بر تضاد منافع گروه‌ها و اقشار چندگانه اجتماع است. برای مثال، درگیر شدن پزشکان، سهامداران بیمارستان‌ها و مراکز درمانی خصوصی، شرکت‌های حوزه تجهیزات پزشکی و ... مطالعه بیشتر

وظیفه اخلاقی حامیان جراحی اقتصادی

برخلاف کسانی که اصلاح قیمت‌ها را بزرگ‌ترین مساله اقتصاد ایران می‌دانند من ازجمله کسانی هستم که اعتقاد دارم مساله اصلاح قیمت‌ها مساله‌ای بسیار فرعی است و مسائل بسیار مهم‌تری وجود دارد که اصلاح قیمت‌ها آن را به‌طور کامل تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. از پنج دولت پس از جنگ چهار دولت الگوی پیشنهادی اصلاح قیمت‌ها به سبک شوک درمانی را پذیرفتند. دولت رفسنجانی اولین دولت بود و در ناکامی این جراحی اقتصادی امروز کم و بیش اتفاق‌نظر وجود دارد. دولت خاتمی تدریج‌گرایی را پذیرفت و هر ساله ۱۰ درصد قیمت حامل‌های انرژی و چند سال هم قیمت گندم را افزایش داد. این ... مطالعه بیشتر

حمایت اجتماعی از زنان سرپرست خانوار با تلفیق رویکرد شخص‌محور و مکان‌محور

بنا به آمار سال ۱۳۹۵، حدود ۳ میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارند که شامل طیف گسترده‌ای از خانوارها می‌شوند. ۴۴ درصد از خانوارهای زن‌سرپرست، خانوار تک نفره یا خودسرپرست هستند. در این گروه، ۵۶ درصد از زنان سرپرست خانوار، سالمند و ۸ درصد آنان جوان هستند. همچنین از بین خانوارهای زن‌سرپرست با بیش از یک عضو، ۱۳ درصد زنان سرپرست خانوار دارای همسر و ۲۴ درصد از آن‌ها دارای حداقل یک فرزند هستند. نرخ فعالیت زنان سرپرست خانوار در حدود میانگین ملی و معادل ۱۶٪ است، درحالی‌که این نرخ برای مردان سرپرست خانوار ۷۹% است؛ البته این ... مطالعه بیشتر
تأمین اجتماعی

سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی؛ ملاحظاتی از منظر تحلیل تعارض

۲۱ فروردین‌ماه ۱۴۰۱ متن سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی در قالب ۹ بند با هدف ایجاد رفاه عمومی و رفع فقر و محرومیت (مبتنی‌بر اصول ۳، ۲۱، ۲۸، ۲۹، ۳۱، و ۴۳ قانون اساسی) ابلاغ شد. استقرار نظام تأمین اجتماعی فراگیر؛ طراحی سازوکارهای لازم برای انتظام‌بخشی به فعالیت‌های بیمه‌ای، حمایتی، و امدادی؛ سطح‌بندی و لایه‌بندی خدمات در قلمروهای بیمه‌ای، حمایتی، و امدادی؛ تأمین عدالت اجتماعی و کاهش فاصلۀ طبقاتی؛ استقرار نظام ملی احسان و نیکوکاری؛ ارائۀ خدمات لازم به‌منظور تحکیم نهاد خانواده و فرزندآوری؛ و الزام به تهیۀ پیوست تأمین اجتماعی برای طرح‌ها و برنامه‌های کلان کشور مجموعه اهدافی است که ... مطالعه بیشتر

شکل‌گیری دولت مدرن و تکوین نظام رفاهی در ایران (۱۳۰۰-۱۴۰۰)

نظام رفاهی بخش اعظم دغدغه و مشغله دولت‌ها را در دموکراسی‌های پایدار به خود اختصاص می‌دهند. در این دموکراسی‌ها، سیاست‌گذاری اجتماعی، توسعه برنامه‌های رفاهی و تحول در امکانات رفاهی، اصلی‌ترین موضوع سیاست دانسته می‌شوند و به همین دلیل، بخش مهمی از گفتمان و رقابت‌های سیاسی به این موضوعات اختصاص می‌یابد. بنابراین، به هر میزان که برنامه‌های رفاهی دولت‌ها تأمین‌کننده‌ی نیازهای عمومی باشد، پیوند میان دولت و ملت مستحکم‌تر می‌شود. اهمیت برنامه‌های رفاهی در ایجاد این پیوند، به تحول بنیادینی مربوط می‌شود که گذار به دموکراسی در رابطه میان دولت و ملت پدید آورد. تا پیش از شکل‌گیری نظام‌های سیاسی مدرن ... مطالعه بیشتر

سیاست‌های حمایت اجتماعی: رویکرد شخص‌محور، مکان‌محور یا تلفیقی از آن‌ها؟

رویکردهای شخص‌محور و مکان‌محور، دو رویکرد متفاوت در حوزه‌ی طراحی سیاست‌های حمایت اجتماعی هستند. در سیاست‌گذاری شخص-محور، سیاست‌گذار عمدتاً با ترکیب روش‌های خود اظهاری و اعتبارسنجی با داده‌های رفاهی، خانوارهای آسیب‌پذیر در سطح ملی را شناسایی کرده و خدماتی، که رایج‌ترین آن توزیع پول نقد است، به آن‌ها ارائه می‌کند. در مقابل، سیاست‌های مکان‌محور استراتژی‌های معمولاً بلندمدتی هستند که با هدف (۱) مقابله با عدم بهره‌برداری کافی از قابلیت‌های موجود و (۲) کاهش محرومیت اجتماعی در مکان‌های خاص به اجرا درمی‌آیند. هریک از این دو رویکرد، به‌تنهایی مزایا و محدودیت‌هایی دارند. برای مثال رویکردهای شخص‌محور در عین کارآمدی در هدف‌گیری، ... مطالعه بیشتر

ابزاری برای یادگیری از تجربه‌های سیاستگذاری اجتماعی

مقدمه در تجربه سیاستگذاری اجتماعی در ایران در دهه‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم که به‌رغم وجود اراده سیاسی در سطوح بالای تصمیم‌گیری، فراهم‌سازی منابع و الگوبرداری از تجربیات جهانی، هنوز موفقیت‌ها در حوزه سیاستگذاری حمایتی و رفاهی محدود هستند. با توجه به این دغدغه، می‌توان بیان کرد که منابع مناسب برای شناخت شیوه‌های تدوین و پیاده‌سازی سیاست‌های موفق هنوز به میزان کافی در فضای تحلیل و تدوین سیاستگذاری در کشور به‌خوبی معرفی نشده‌اند. کتاب «موفقیت‌های عظیم سیاستگذاری» می‌تواند شروع خوبی برای رسیدگی به این ملاحظات باشد. این کتاب اخیراً توسط مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی ترجمه و منتشرشده ... مطالعه بیشتر