رفاه و سیاست اجتماعی

وضعیت نابرابری

غفلت پژوهشگران از ارزیابی تأثیر سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی بر وضعیت نابرابری

وضعیت نابرابری در ایران در سال‌های اخیر به یکی از نگرانی‌ها و معضل‌های جامعه تبدیل‌شده است. ازاین‌رو برای ارزیابی تأثیر سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی بر وضعیت نابرابری این گزارش آماده‌شده است. در اینجا سعی شده است با مرور پژوهش‌های انجام‌شده در ایران که تأثیر سیاست‌گذاری‌های اقتصادی-اجتماعی (اعم از کلان یا موردی) بر ابعاد مختلف نابرابری را موردبررسی قرار داده‌اند، به واکاوی فهم پژوهشگران از مسئله نابرابری و پیامد سیاست‌های مختلف پرداخته شود. هدف از این مرور نظام‌مند اتخاذ فرایندی روشمند، منظم و یکپارچه برای مرور و بررسی پژوهش‌های پیشین در ارتباط با تأثیر سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی بر ابعاد و ... مطالعه بیشتر
معیشت کارگران

افزایش دستمزد یا کنترل تورم؟!

به دنبال اظهارنظری که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در اولین روزهای حضورش در مسند وزارت بیان کرد و رفع مشکلات جامعه کارگری را مبتنی بر کاهش نرخ تورم دانست، جامعه کارگری نسبت به این سخنان واکنش نشان داده و تلاش می‌نماید نشان دهد که راه فعلی بهبود وضعیت کارگران افزایش میزان دستمزد آن‌هاست و نمی‌توان این موضوع را موکول به کاهش نرخ تورم کرد. همچنین فعالان کارگری این موضوع را که افزایش دستمزد کارگران به افزایش میزان تورم می‌انجامد، چندان نمی‌پذیرند و معتقدند در شرایط کنونی عوامل بسیاری موجب افزایش میزان تورم می‌شود که در میان آن‌ها افزایش ... مطالعه بیشتر
فقر در ایران

بضاعت پژوهشی و نظری مطالعات فقر در ایران

کتاب‌شناسی‌ها می‌توانند نقطه آغاز تحول یک حوزه مطالعاتی باشند و حوزه‌ای که فاقد کتاب‌شناسی است هنوز در مراحل تکوین و رشد به سر می‌برند. از دهه بیست تاکنون مسئله فقر در ایران موضـوع پژوهش و تألیف و ترجمه کتاب‌های متعددی بوده است، اما این دستاوردهای پژوهشی و تألیفی در قالب یک کتاب‌شناسی مدون نشده‌اند. تدوین کتاب‌شناسی فقر توانسته بضاعت واقعی پژوهشی و نظری مطالعات فقر در ایران را مشخص کند. در ایران اغلب، روشنفکران به تحلیل‌های کلان و نظری حول فقر پرداخته و با در پیش گرفتن رویکرد انتقادی، از تحلیل انضمامی و مشخص درباره ابعاد مختلف فقر (مانند فقر ... مطالعه بیشتر
تسهیلات با بازپرداخت

گزارش ۲۶| اعطای تسهیلات با بازپرداخت مبتنی بر درآمد

باوجوداینکه ایران، نسبت به کشورهای منطقه، یکی از بالاترین نرخ‌های اشتغال رسمی را دارد، درصد پایینی موفق به برخورداری از مزایای بیکاری می‌شوند. یکی از مطالعات انجام‌شده در معاونت رفاه در حوزه بیمه بیکاری در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که از حدود ۳ میلیون نفر بیکار، که از میان آن‌ها ۱٫۷۴ میلیون قبلاً شاغل بودند، تنها ۲۶۰ هزار نفر مقرری بیکاری دریافت می‌کردند. طبق این آمار، نسبت مقرری‌بگیران بیمه بیکاری در ایران به‌کل بیکاران کمتر از ۱۰ درصد و نسبت به بیکاران قبلاً شاغل کمتر از ۱۵ درصد بوده است. البته نرخ بیکاران دریافت‌کننده بیمه طبق طرح آمارگیری نیروی کار ... مطالعه بیشتر
قراردادهای کارگری

قراردادهای کارگری، حرکت از حقوق خصوصی به سوی حقوق عمومی

«نشست قراردادهای کارگری: مسائل و راهکارها» دومین جلسه از سلسله نشست‌های هم‌اندیشی درباره مسائل رفاهی نیروی کار و برنامه هفتم توسعه است که به موضوع قراردادهای کارگری اختصاص دارد. زهره سروش‌فر مجری نشست در ابتدا به ارائه توضیحاتی در مورد پروژه مرکز در زمینه مسائل و مشکلات کارگران پرداخت. وی گفت: برنامه‌های توسعه نقشه راه هر کشوری برای حرکت در مسیر توسعه است. در چهار دهه گذشته در کشور پنج برنامه اجرا شده و الان هم در پایان برنامه ششم توسعه هستیم. نگاهی اجمالی به برنامه‌های توسعه نشان از عدم توجه کافی این برنامه‌ها به مسائل و مشکلاتی است که ... مطالعه بیشتر
بیمه بیکاری

ابعاد اجتماعی مشکلات بیمه بیکاری و بازطراحی آن

نظام فعلی بیمه‌ بیکاری در ایران را می‌توان مشتمل بر چند زیر نظام اصلی دانست: زیر نظام برقراری مقرری: شامل تأمین منابع مالی و تعیین مشمولان زیر نظام قطع مقرری: شامل تشخیص سوءاستفاده‌ها و مقابله با آن‌ها زیر نظام آموزش و کاریابی: شامل مهارت‌آموزی به مقرری‌بگیران و ثبت و ارائه‌ی پیشنهادهای شغلی در زیر نظام اول (مواد ۱ تـا ۷ و ۱۰ قانـون بیمه‌ی بیکاری) مشـمولان بالقوه‌ی این قانون مشخص‌شده، «بیکار» تعریف‌شده، سـازوکار اداری برقـراری مقـرری تعیین‌شده، سـهم حـق بیمـه و مبلـغ مقـرری و طـول دوره‌ی پرداخـت معین‌شده، و شـرایط اسـتحقاق درج‌شده اسـت. زیر نظام دوم (مـاده ۸ قانون) مـوارد ... مطالعه بیشتر
بیمه کارگران

مسائل جامعه کارگری در دولت سیزدهم

بیمه کارگران ساختمانی در کشمکش تأمین مالی مطابق با مادهٔ ۱ و ۱۴۸ قانون کار و نیز بند الف ماده ۴ قانون تأمین اجتماعی، کارگران مشمول قانون کار و قانون تأمین اجتماعی حق‌دارند از اولین روز اشتغال به کار تحت پوشش بیمه قرار گیرند. بطوریکه طبق اعلام سازمان بیمه تأمین اجتماعی، کارگران روزمزد ساعتی هم مشمول بیمه اجباری تأمین اجتماعی می‌شوند و در صورت عدم بیمه شدن کارگر توسط کارفرما و شکایت کارگر، کارفرما محکوم و جریمه خواهد شد. بااین‌وجود طبق آمار مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ۶۰ درصد کارگران کشور فاقد بیمه هستند. این عدد یعنی ۶۰ درصد از ... مطالعه بیشتر
دستمزد کارگران

بررسی سیاست های حوزه معیشت و دستمزد کارگران

گزارش نشست بررسی سیاست‌های حوزه معیشت و دستمزد کارگران رفع مشکل معیشت، افزایش یا کاهش تورم؟ نشست بررسی سیاست‌های دستمزد و معیشت کارگران در روز سه‌شنبه ۲۳ شهریور ۱۴۰۰ به صورت مجازی برگزار شد. در این نشست دکتر زهرا کریمی و علی خدایی به بررسی مسائل و مشکلات کارگران و سیاست‌های برنامه‌های توسعه در خصوص این مسائل و مشکلات پرداختند. سپس حاضران در جلسه به بحث و تبادل‌نظر در مورد مسائل مطرح‌شده در جلسه پرداختند. سخنرانان جلسه مسائلی مانند عدم سرمایه‌گذاری کافی در بخش اشتغال، عدم توجه به تشکل‌های کارگری، عدم افزایش دستمزد و حقوق کارگران، سهم کارگران از هزینه‌های ... مطالعه بیشتر
مشکلات کارگران

هزینه انرژی کارخانه‌ها روی دستمزد کارگران قرار گیرد

در مصاحبه پیش رو با ابوالفضل اشرف منصوری، رئیس هیئت‌مدیره کانون انجمن مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور و عضو شورای عالی حفاظت فنی وزارت کار گفتگو شده است. وی معتقد است که باید از کارفرمایان تا جای ممکن حمایت شود تا آن‌ها بار هزینه‌های خود را بر دوش کارگران نیندازند و کارگر را با مسائلی مانند قراردادهای سفید امضا یا حقوق و دستمزد خیلی پایین مجبور به کار نکنند. از سوی دیگر کارفرمایان برای کاهش هزینه‌های خود از هزینه‌های مربوط به ایمنی و بهداشت‌کار کسر می‌کنند و کارگر را در معرض خطر جانی قرار می‌دهند. به نظر شما جدی‌ترین ... مطالعه بیشتر
بیست و پنجمین گزارش نیروی کار و حمایت اجتماعی

گزارش ۲۵| حمایت‌های دوره بیکاری در ایران

ایران در مقایسه با دیگر کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه در زمینه حمایت از بیکاران وضعیتی نامطلوب دارد. بخشی از این وضعیت به بیمه‌های بیکاری مربوط است، زیرا نرخ بیکاری در ایران بالاتر از ده درصد و سطح پوشش بیمه بیکاری ناچیز (تنها ۸٫۶ درصد) است. اشاره به این موضوع هم مهم است که اصولاً حمایت از بیکاران تنها به پرداخت مقرری در دوره بیکاری محدود نمی‌شود و بازگرداندن بیکاران به بازار کار بخشی کلیدی از این حمایت‌ها را تشکیل می‌دهد. بااین‌حال سیاست‌های اشتغال و مراکز کاریابی به‌عنوان یکی از سازوکارهای اجرایی کردن این سیاست‌ها تاکنون چندان کارآمد نبوده‌اند. بیش از ... مطالعه بیشتر
اتحادیه‌های کارگری و خودکامگی در ایران

روابط اتحادیه‌های کارگری و دولت پس از مشروطیت

از دهه ۱۳۰۰ به بعد ایران به دستاوردهای اقتصادی و اجتماعی چشمگیری ازجمله نیرومند شدن دولت مرکزی، ایجاد نظام آموزشی، وضع قوانین برای اعتلای حقوق زنان، احداث جاده‌ها و کارخانه‌ها دست یافت. بااین‌حال، کشور هنوز به بلوغ سیاسی نرسیده بود و تنها تجربه سیاسی آن زمان که انقلاب مشروطه بود در دوره رضاشاه از دست رفت. پس از او پسرش محمدرضا شاه نیز که به نظام حکومت دموکراسی باور نداشت سلطنت خودکامه در ایران مستقر کرد. در کتاب «اتحادیه‌های کارگری و خودکامگی در ایران» نویسنده تلاش کرده است رشد سیاسی کشور را طی دوره ۱۲۸۵ تا ۱۳۴۲ از منظر پیدایش ... مطالعه بیشتر
امنیت شغلی کارگران

کارگران از همه سو تحت فشارند

روزگار سختی بر جامعه ایران می‌گذرد. فشار تورم و تحریم از یک‌سو و پیامدهای ناشی از پاندمی کرونا از سوی دیگر به افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها انجامیده است؛ همچنین بسیاری از مشاغل تولیدی در این شرایط فلج شده‌اند و امکان ادامه فعالیت را ندارند. در این شرایط یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار کارگران هستند که به دلیل آنکه افزایش دستمزدشان به تورم و افزایش قیمت‌ها نمی‌رسد، بخش زیادی از آن‌ها به زیرخط فقر سقوط کرده‌اند و با توجه به وضعیت پاندمی بخشی از آن‌ها حالا با بیکاری نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند. برای بهبود وضعیت رفاه اجتماعی این قشر آسیب‌پذیر چه راه چاره‌ای ... مطالعه بیشتر
حداقل دستمزد

توقعات جامعه کارگری از دولت سیزدهم

  با افزایش تورم در کشور مشکل اصلی نیروی کار بخصوص قشر کارگر در کشور معیشت و پس‌ازآن امنیت شغلی و قراردادهای موقت است. این موضوع مدت‌هاست که توسط فعالان کارگری در خبرگزاری‌ها مطرح می‌شود؛ اما، کنترل تورم در شرایط فعلی کار آسانی نیست. آنچه طی چند هفته گذشته نسبت به قبل تغییر کرده است، دریچه امیدی است که با روی کار آمدن دولت جدید برای این قشر از نیروی کار بازشده است. ابراهیم رئیسی در سخنرانی­ خود به موضوع عدم تناسب مزد با تورم و هزینه‌های زندگی اشاره‌کرده و آن را مصداق تضییع حق‌الناس دانست. ایشان تصریح کردند که ... مطالعه بیشتر
دستمزد

باید کجا ایستاد؟

  کار شایسته به‌عنوان مفهومی که ناکارآمدی شاخص‌هایی مانند نرخ بیکاری و ساعت کار را برطرف می‌کند در سال ۱۹۹۹ توسط سازمان بین‌المللی کار مطرح شد و در دستور کار کشورهای مختلف قرار گرفت. تدوین سند ملی کار شایسته در ایران پس از چند بار مطرح‌شدن در برنامه‌های توسعه در سال‌های اخیر به تصویب هیئت دولت رسید. همان‌طور که در سند ملی کار شایسته هم آمده است، مفهوم کار شایسته دارای چهار شاخص است که هرکدام زیرشاخص‌هایی نیز دارند. این شاخص‌ها عبارت‌اند از: ایجاد و توسعه فرصت‌های اشتغال، برخورداری از حمایت‌های اجتماعی، تضمین حقوق بنیادین کار، تقویت گفتگوهای اجتماعی. شاخص ... مطالعه بیشتر
مشکلات کارگران

بی‌توجهی به نیروی کار نقش آن‌ها را در توسعه کشور کمرنگ کرده است

حمید حاج اسماعیلی فعال کارگری و مدیرعامل تعاونی اعتبار کارکنان بیمارستان‌ها و مراکز درمانی معتقد است ازآنجایی‌که اغلب کارگران از بخش خصوصی حقوق و دستمزد دریافت می‌کنند، در سیاست‌گذاری و برنامه‌های کلان کشور جایگاه ویژه‌ای ندارند. ازنظر وی منابع کشور به‌صورت عادلانه توزیع نمی‌شود و کارگران هم به دلیل نداشتن تشکل‌های مستقل نمی‌توانند این مسئله و مشکلات کارگران را پیگیری نمایند. به نظرتان در برهه زمانی فعلی مهم‌ترین مشکلی که کارگران با آن مواجه‌اند، چیست؟ من یک مقدمه‌ای در مورد کارگران بگویم. ازنظر تعداد به دلیل جمعیت بالایی که کارگران دارند، از اهمیت خاصی برخوردارند. جمعیت آن‌ها می‌تواند روی همه ... مطالعه بیشتر
مستثناسازی از قانون کار

مستثناسازی از قانون کار

قانون کار قانونی است که برای حمایت از کارگران و ایجاد امکان دست‌یابی آن‌ها به حداقل‌های موردنیازشان و نیز تنظیم روابط آن‌ها با کارفرمایان تدوین شده است. در این قانون به مسائلی مانند حقوق و دستمزد کارگران و چگونگی تعیین آن، حق و حقوق کارگران مانند حق تشکل یابی، حق کار در محیطی ایمن و بهداشتی و مواردی از این قبیل پرداخته شده است. اما طبق نظر فعالان کارگری و صاحب‌نظران این حوزه، این قانون به دلایلی دچار انواع مشکلات و ابهامات شده است و نمی‌تواند آن‌طور که باید و شاید از حقوق کارگران حمایت نماید. برای مثال برخی از ... مطالعه بیشتر
اشتغال غیررسمی

اشتغال غیررسمی زاییده فقر

ریشه اصطلاح بخش غیررسمی به سیاست­های توسعه­ای در دهه­ ۱۹۶۰ باز می­گردد. در آن زمان کشورهای توسعه نیافته از سیاست­های موفقی که کشورهای توسعه­ یافته­ای مانند ژاپن و کشورهای اروپایی در پیش گرفته بودند و بدون توجه به موقعیت و شرایط داخل کشورشان، پیروی کردند. نتیجه این اقدام مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها بود و از آنجاییکه ظرفیت­های لازم برای جذب این افراد وجود نداشت بسیاری از آنان به سمت فعالیت­های غیررسمی کشیده شدند. در ایران نیز شکل­گیری بازار غیررسمی را همزمان با اصلاحات ارزی می­دانند که در آن پیوند نیروی­کار با زمین گسست و شرط لازم پدیداری بازارهای کار ... مطالعه بیشتر
رفاه فراگیر- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

پیوند و توازن ضروری بین رفاه فراگیر و رشد اقتصادی

پیوند و توازن ضروری بین رفاه فراگیر و رشد اقتصادی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که امروزه کشورها با آن دست‌به‌گریبان هستند، توزیع بسیار نابرابر فرصت‌ها، منابع، درآمد و ثروت در میان مردم است. رفاه فراگیر (که به‌موجب آن بسیاری از افراد با پیش‌زمینه‌های متفاوت، می‌توانند از رشد اقتصادی، فناوری نوین و ثمرات جهانی‌شدن بهره‌مند شوند) همچنان دست‌نیافتنی است. برای پرداختن به این موضوعات، جوامع با گزینه‌های متنوعی در میان سیاست‌ها و تمهیدات نهادی مختلف، مواجه می‌شوند تا [از طریق آن‌ها] به تأمین درخور مشاغل و فعالیت‌های تولیدی و نیز دسترسی به آموزش، امکانات مالی و سایر بهره‌مندی‌هایی بپردازند که افراد ... مطالعه بیشتر
کار کودک- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

سیاست‌گذاری‌های نابرابری‌ساز عامل شکل‌گیری کار کودک است

در مصاحبه مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی با فرشید یزدانی به توصیف و تحلیل مشکلات کارگران پرداخته شده است. وی همچنین موضوع کار کودک را به عنوان یکی از مشکلات ناشی از وجود فقر اقتصادی مورد توجه قرار داده است. به نظر شما در برهه زمانی فعلی مهم‌ترین و جدی‌ترین مشکل کارگران چیست؟ من فکر می‌کنم که الان دو مشکل مهم برای کارگران وجود دارد (که البته مشکل مستمر این طبقه بوده است) یکی تأمین معاش است یعنی سهم کمی که از تولید دارند می‌برند، و افزایش شدید قیمت‌ها مشکل تأمین معاش را دو چندان کرده است. یکی ... مطالعه بیشتر
محیط‌زیست خوزستان

گزارش ۲۴| چگونه می‌توان یک جریان مستمر برای بهبود شرایط محیط‌زیستی خوزستان ایجاد کرد؟

ایران در سال‌های اخیر با بحران‌های زیست‌محیطی متعددی مواجه بوده است. مسئله کم‌آبی در خوزستان، که یکی از جدی‌ترین این بحران‌هاست، در روزهای اخیر نارضایتی‌های گسترده‌ای را در پی داشته است. عوامل متعددی همچون تغییر الگوی کشت بدون توجه به ظرفیت منابع، احداث سدهای متعدد، افزایش جمعیت و عدم تناسب برنامه‌ریزی مدیریت منابع با نیازهای میان‌مدت و بلندمدت استان، تخریب پوشش جنگلی و مراتع زاگرس، بی‌توجهی به تالاب‌ها، استقرار صنایع آب‌بر و افزایش بارگذاری توسعه در بحران آب خوزستان دخیل بوده‌اند. در نتیجه ترکیبی از این عوامل، در حال حاضر شاهد نابودی کشاورزی و دام‌داری و افزایش فقر و بیکاری ... مطالعه بیشتر