حوزه‌های پژوهشی

حوزه‌‌های پژوهشی در مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه:

تعارض منافع؛

شفافیت و مقابله با فساد؛

رفاه و سیاست اجتماعی و

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه است.

در سایر حوزه‌های پژوهشی نیز این مرکز به فعالیت پرداخته است؛ مانند کارآمدسازی نظام حکمرانی، نظریه و روش PDIA، توانمندسازی نهادهای حرفه‌ای و مدنی، حمایت طلبی و حکمرانی آب در ایران.

حوزه‌های پژوهشی چهارگانه‌ای که مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه به ‌آن‌ها پرداخته است نیز خود شامل موضوعات فرعی می‌شوند:

مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه شامل خشونت و نظم‌های اجتماعی، مشروطه‌سازی قدرت و دولت ضعیف، دولت قوی می‌شود.

زمینهٔ رفاه و سیاست اجتماعی نیز موضوعاتی را در بر می‌گیرد؛ رفاه اجتماعی، کرونا، نیروی کار و حمایت اجتماعی، شفافیت و رفاه اجتماعی و مقابله با فقر و نابرابری.

موضوعات زیرمجموعهٔ تعارض منافع و شفافیت و مقابله با فساد را می‌توانید در سایت مشاهده کنید.

محمد‌هادی سبحانیان: شفافیت مهم‌ترین راهکار اصلاح بودجه است

محمد ملکی۱۳۹۷-۱۱-۱۴

محمدهادی سبحانیان، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی در پنل تخصصی «توانمندسازی حاکمیت و جامعه، شفاف‌سازی بودجه به عنوان یک راه‌حل» در دومین کنفرانس حکمرانی و سیاستگذاری عمومی مورخ ۱۴ بهمن ۹۷ گفت: مهم‌ترین سند مالی که دولت‌ها دارند و رابطه دولت و ملت را تببین می‌کند همین سند بودجه است و در سطح تئوریک در جهان بودجه محفلی‌ست برای توزیع رانت. به عنوان مثال اصطلاحی در سطح جهانی وجود دارد به نام پول‌های بشکه خوک که یعنی دولت‌ها پول‌های غیرضروری در بودجه قرار می‌دهند تا بتوانند رضایت سیاسی عمومی ایجاد کنند. این در کشور ما هم مشاهده شده است که ... مطالعه بیشتر

آنونس همایش دانشجویی شفافیت، حاکمیت پاسخگو، جامعه مطالبه گر

محمد ملکی۱۳۹۷-۱۱-۱۴

همایش «شفافیت، حاکمیت پاسخگو و جامعه مطالبه گر» با حضور شمار قابل توجهی از اساتید دانشگاه، چهره های فکری، فعالان مدنی و مسئولان دولتی اردیبهشت در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد. این همایش در قالب سه پنل ـ میزگرد با عنوان «مبارزه علیه فساد، از مطالبات جامعه مدنی تا الزامات دولت»، «کارکردهای جامعه مدنی در مبارزه با فساد» و « لزوم شفافیت و مبارزه با فساد در فرایند توسعه ایران» با ۱۳ سخنران برگزار شد. مطالب مرتبط: محمدجواد روح : مسئله اصلی در بحث شفافیت عدم موازنه قدرت است احمد میدری: ضرورت همکاری مشترک بین فعالین ... مطالعه بیشتر

خلاصه پنل توانمندسازی حاکمیت و جامعه : شفاف‌سازی بودجه به عنوان یک راه‌حل

محمد ملکی۱۳۹۷-۱۱-۱۴

پنل تخصصی “توانمندسازی حاکمیت و جامعه : شفاف‌سازی بودجه به عنوان یک راه‌حل” مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه ۱۴ بهمن ۱۳۹۷ – مرکز همایش‌های بین‌المللی صداوسیما حاضران: محمود صادقی (رییس فراکسیون شفاف‌سازی مجلس) احمد میدری (معاونت رفاه اجتماعی) محمدهادی سبحانیان(مشاور اقتصادی مرکز پژوهشها) حسن عابدی جعفری (مرکز توسعه فراگیر سلامت اداری و مبارزه با فساد) مجتبی امیری(هسته پژوهشی سلامت اداری و مبارزه با فساد دانشگاه تهران) میثم پیله فروش(دیده‌بان شفافیت و عدالت) محمدحسین خانی( شفافیت برای ایران) مطالب مرتبط: محمدهادی سبحانیان: دولت نمی‌داند چقدر حقوق و دستمزد می‌دهد محمود صادقی: فرآیند بودجه نویسی غیرشفاف است بهاره آورین: شفافیت بودجه یعنی ... مطالعه بیشتر

اصلاح ضروری بودجه‌ریزی

بایزید مردوخی۱۳۹۷-۱۰-۳۰

لایحه بودجه کل کشور برای سال ۱۳۹۸ را کامپیوترها بهتر از اذهان کارشناسان و نمایندگان مجلس می‌توانند درک و تحلیل کنند. درک ارقام ماده واحده لایحه تقریبا از توان ذهنی یک انسان معمولی خارج است. ۱۷ میلیون و ۳۲ هزار و ۳۳۲ میلیارد و ۲۷۰ میلیون ریال را چگونه می‌توان تصور کرد. حتی با تبدیل آن به تومان هم یک ذهن معمولی دچار مشکل می‌شود. در تلاش ناکام برای درک این ارقام به یاد نوشته‌ای در مجله (world future review) در مصاحبه با Ed Gordon افتادم که مردم تصوری از تریلیون ندارند. اگر ما یک تریلیون ثانیه به عقب برگردیم ... مطالعه بیشتر

حامی پروری بحران ساز

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۷-۰۸-۰۶

نویسندگان: اسماعیل گرجی پور ـ سارا عبدی موضوع صندوق‌های بازنشستگی و اصلاح آن‌ها موضوعی است که بخش بزرگی از جمعیت کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وضعیت این صندوق‌ها روی زندگی قشر سالمند جامعه به صورت مستقیم و افراد در سن کار به صورت غیرمستقیم و با گذشت زمان تاثیرگذار خواهد بود. یکی از اهداف کلیدی نظام تأمین اجتماعی، جلوگیری از فقر در طیّ دورۀ سالمندی است. از اینرو پوشش جمعیتی شاغلین و فعالین بازار کار مانع از فقر سالمندی و غیر سالمندی به سبب قطع یا کاهش درآمد در زمان پیری، بازنشستگی، فوت، ازکارافتادگی به سبب حوادث اعم ناشی ... مطالعه بیشتر

مشارکت مدنی از خلال حکمرانی شبکه‌ای

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۷-۰۸-۰۶

بحث توانمندسازی دولت (state)، قریب به دو دهه است که در مباحث مربوط به توسعه پی گرفته می‌شود. یکی از مباحث مرتبط با این حوزه، بحث حکمرانی شبکه‌ای است که ناظر بر به کارگیری ظرفیت‌های جامعه‌ی مدنی ـ نهادها و سازمان‌های مردم‌نهاد ـ است که در اصلاح و بهبود شیوه‌ی حکمرانی و ارتقاء ظرفیت‌های آن کاربرد دارد. ابتدا از آقای غلامپور می‌خواهم درک کلی از مفهوم حکمرانی شبکه‌ای و پیشینه نظری آن برای ما ارائه دهند. ابراهیم غلامپور آهنگر: شیوه‌های حکمرانی تنوع زیادی دارند، یکی از این‌ها حکمرانی شبکه‌ای است. زمانی دولت کلاسیک که بر مبنای سلسه مراتب شکل گرفته ... مطالعه بیشتر

روشنفکران و دولت: کلان‌نگری یا پیشبرد اصلاح بخشی؟

سمانه سهرابی۱۳۹۷-۰۸-۰۶

اصل بحث ناظر بر نوع رویکرد به اصلاحِ جامعه است. برخی می‌گویند برای اینکه اصلاحی در جامعه صورت بگیرد، باید اصلاح در سطوح کلان رخ بدهد. به عنوان مثال ساختارهای بنیادی جامعه تغییر کند. این تصوری است که در طول تاریخ هم در روشنفکری ایران و نیروهای سیاسی وجود داشته است. بین خود مردم کمابیش همین تصور به همین شکل و به صورت عامیانه وجود دارد که همه چیز از بالا باید تغییر بپذیرد و مسئولیت همه چیز احاله به بالا می‌شود. ضمن اینکه این مسأله مهم است و نمی‌توان نفی کرد که ایراد در ساختار کلان چه آسیبی می‌تواند ... مطالعه بیشتر

حاکمیت و نهادهای مدنی: گذار از ضدیت به همکاری

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۷-۰۸-۰۶

در شرایط فعلی با توجه به التهابات و مسائل اقتصادی، بحث پیرامون نقش تشکل‌های صنفی و نهادهای مدنی در توانمندسازی جامعه و حاکمیت، بیش از پیش مطرح است. از سوی دیگر ناکارآمدی‌هایی که مجموعه نهادهای حاکمیتی با آن مواجهه هستند که خصلت انباشتی داشته، و البته با فروکش کردن درآمدهای نفتی و فشار تحریم ها، این ناکارآمدی‌ها بیشتر از قبل خودش را نشان می‌دهد. به عنوان مثال در ماه‌های اخیر مسئله ناکارآمدی در بحران نرخ ارز و نظام بانکی و تورم فزاینده و گسترش روز افزون فقر و…، خود را کاملاً نمایان ساخته است. بحث این است که چگونه می‌شود ... مطالعه بیشتر

از تشکل‌زدایی به تشکل‌زایی

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۷-۰۸-۰۶

تقویت و نیرومندسازی جامعه‌ی مدنی‌ترجیع‌بند گفتار بسیاری از مصلحان اجتماعی و سیاسی در دهه‌های گذشته بوده است. مباحث نظری زیادی حول ضرورت جامعه‌ی مدنی تولید و ارائه شده است؛ اما بخشی از این مباحث جنبه‌ی اقتباس از مباحثات نظری کشورهای توسعه‌یافته را داشته و بخشی نیز در مدار کلیات نظری باقی مانده است. برای تکوین جامعه‌ی مدنی نیازمند توجه به ظرفیت‌ها و امکانات موجود در جامعه‌ی ایران هستیم. اصناف و نظام استاد ـ شاگردی پیشینه‌ای دراز در تاریخ ایران داشته است. در دوران جدید نیز بخشی از توفیق مشروطیت به سبب مشارکت همه‌جانبه‌ی اصناف، انجمن‌های محلی ـ اجتماعی و تشکل‌های ... مطالعه بیشتر

حکمرانی شبکه‌ای: حاکمیت تنظیم‌گر و تسهیل‌گر

محمد ملکی۱۳۹۷-۰۸-۰۶

در حقیقت حکمرانی شبکه‌ای یک چارچوب تحلیلی برای درک و تنظیم رابطه میان بازیگران برای مواجهه با مسائل چند وجهی و پیچیده در فرایند سیاستگذاری و اداره امور عمومی است. در حکمرانی شبکه ای، نقش حاکمیت تبدیل می‌شود به نقش «تنظیم‌کننده و تسهیل‌کننده» و نه کنترل کننده و دستور دهنده. دولت باید بتواند در شبکه ارتباطی بازیگران مختلف دولتی و خصوصی تنظیم‌گر و تسهیل‌گر خوبی باشد. از ویژگی‌های حکمرانی شبکه‌ای آن است که از یک طرف دیگر فرایند اداره کردن به شکل بالا به پایین و سلسله مراتبی امکان پذیر نیست و از طرف دیگر بازیگران (نهادهای مختلف جامعه) به ... مطالعه بیشتر

 نهادهایِ مردمی همچون نهادهایِ‌ سیاست­گذار

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۷-۰۸-۰۶

کره جنوبی پیش از بحران طرح‌های زیادی در زمینه حمایت و رفاه اجتماعی داشت و در مقایسه با دیگر کشورهای بحران‌زده، از نظام حمایت اجتماعی قوی‌تری برخوردار بود، اما باز هم نظام موجود کفاف شدت و گستردگی تبعات بحران را نمی‌داد و لازم بود دولت جدید با توجه به شرایط ویژه پیش‌آمده، خصوصاً برای کنترل فقر و بهبود معیشت مردم، آن‌ها را اصلاح و تقویت کند. اصلاحات دولت جدید کره در این زمینه حول سه محور اتفاق افتاد؛ نخست، حول اشتغال، دوم، حول مستمری ملی برای تأمین حمایتِ درآمدی و سوم، حول بیمه سلامت ملی برای کاهش اثرات سوء بحران ... مطالعه بیشتر

تجربه‌ای از غلبه بر فقر سیاسی

مراد ثقفی۱۳۹۷-۰۸-۰۶

کتاب ابداع امر اجتماعی به حوزه تاریخ اندیشه تعلق دارد. اندیشه‌ای ناظر بر تلاش برای تعریف یک ملت که تا پیش از این، ملت بودنش را فقط از خلال امر سیاسی از نوع انقلابی و منازعاتیِ آن تجربه کرده بود. تجربه‌ای که در همان سال‌های آغازینِ مطرح شدنش –یعنی در فاصله بین انقلاب فرانسه در سال ۱۷۸۹که نظام مشروطه سلطنتی را جایگزین سلطنت استبدادی کرد، و سال ۱۷۹۵ که رسماً دوران معروف به «ترور» و دادگاه‌های صحرایی‌اش پایان یافت-، به مرگ بیش از دو میلیون نفر از جمعیت ۱۵ میلیونی فرانسه در صحنه‌های انقلابی، انتقام‌گیری‌های کور، جنگ‌های انقلابی و شهری ... مطالعه بیشتر

حساب واحد خزانه دغدغه ­ای در گیر و دار «جنگ خزانه»

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۷-۰۸-۰۶

آقای میدری شما اهمیت حساب واحد خزانه را در چه می­ دانید؟ احمد میدری:  یکی از مهمترین نهادهای اقتصادی و یکی از ریشه دار ترین مسائل اقتصاد ایران که به آن توجه نشده است و مورد غفلت بوده موضوع خزانه­داری کشور است. برای اصلاح خزانه ­داری چه در دوران قاجار و مشروطه و چه رضا شاه از خارج مستشار آورده ­ایم. زیرا متفکران و سیاسیون آن دوره می­دانستند نقش مالیه عمومی تا چه اندازه تعیین­ کننده است. احتمالا متفکران آن روز شناخت بیشتری نسبت به کشورهای غربی داشتند و اهمیت و نقش چنین موضوعاتی را در موفقیت غرب می­دانستند. مشهور ... مطالعه بیشتر

حساب واحد خزانه در فراز و فرود قوانین

سعید هراسانی۱۳۹۷-۰۸-۰۶

به علل مختلف از جمله امکان نظارت برخط، بودجه ­ریزی عملیاتی و شفاف، جلوگیری از کسر بودجه، رسوب منابع در حساب­های بانکی و شکل ­گیری رانت همه درآمدهای عمومی باید به یک حساب واریز شود و از همان حساب تخصیص داد. این اصل از آنچنان اهمیتی برخوردار بوده است که در  قانون اساسی مشروطه و جمهوری اسلامی آمده است. در این مقاله به سیر قوانین و مقررات مدیریت حساب­های دولتی می­ پردازیم. در بررسی سیر تاریخی قوانین و مقررات دقت در چند نکته حائز اهمیت است: به علل مختلف از جمله امکان نظارت برخط، بودجه‌ریزی عملیاتی و شفاف، جلوگیری از ... مطالعه بیشتر

در ستایش بروکراسی نه این گونه که هست

نیما نامداری۱۳۹۷-۰۸-۰۶

دیوان‌سالاری دولتی در ایران قدمتی صد و پنجاه ساله دارد. البته در ادوار پیشین، ایران دیوان‌سالاری دولتی داشته اما با فروپاشی صفویه عملا این دیوان‌سالاری مضمحل شد و شکلی از اداره‌ی قبیله‌ای بر کشور حاکم شد. یعنی ارتش متمرکز و تمام وقت از بین رفت و طوایف و قبایل جایگزین آن شدند. تیول‌داری هم جایگزین  نظام مالیاتی شد و سیاست‌گذاری اقتصادی هم طبعا بلاموضوع شد و حکمرانی محلی به زمین‌داری تقلیل یافت. از اوائل دوره ناصرالدین شاه بود که مجددا نهادهایی ایجاد شدند. به خصوص دیوان استیفا و قشون که دو پایه کلیدی دیوان‌سالاری جدید ایران بود. در دوره پهلوی ... مطالعه بیشتر

بوروکراسی نارسانا

سید احسان خاندوزی۱۳۹۷-۰۸-۰۶

سال ۱۳۹۰ که درآمد دلار نفت سقوط کرد، پرده‌پوشی موقتا خاتمه یافت و عیوب پیشین آشکار شد. با شروع تحریم ها، دود وابستگی و شکنندگی اقتصاد ایران که سال‌ها از آن غفلت شده بود، به چشم رفاه خانوارهای ایرانی رفت و البته به چشم تولیدکنندگان و کارگران. تازه معلوم شد که چقدر در سیاست‌گذاری باکیفیت ضعیف‌ایم و چقدر در اجرای همان سیاست‌ها، ناکارا و غیراثربخش. امید داشتیم که همزمان با مذاکرات برجام، به فوریت برای علاج ‌ام‌الامراض یعنی بخش عمومی کم کیفیت، چاره‌اندیشی شود اما باز هم چشم‌ها منتظر صدور بیشتر نفت و گردش بیشتر تجارت و دلار بود. دولت ... مطالعه بیشتر

قابلیت‌سازی سازمان‌های حکومتی برای اجرای سیاست‌های توسعه‌ای

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه۱۳۹۷-۰۸-۰۶

نویسندگان: جعفر خیرخواهان و مسعود درودی پرسش اساسی این است که چگونه این قابلیت‌ها را ایجاد کنیم و ارتقا بدهیم بدون آنکه در «دام‌های قابلیت»[۱] گرفتار شویم. منظور از دام قابلیت یعنی سازمان‌های حکومتی بیش از آن‌که نتایج و دستاوردهای ملموسی و مفیدی برای جامعه داشته باشند، ادای موفقیت و پیشرفت را درآورده‌اند و فقط در ظاهر خود را شبیه کشورهای توسعه یافته کرده‌اند که به این پدیده «تقلید ظاهری»[۲] گفته می‌شود. در مقابل فشار جامعه و جو افکار عمومی نیز این انتظار را از حکومت دارد که مسائل بسیار پیچیده، پرزحمت و اختلافی و زمان‌بر را بتواند خیلی سریع ... مطالعه بیشتر

در جستجوی راه توانمندسازی جامعه ایران

کمال رضوی۱۳۹۷-۰۸-۰۶

طی قریب به سه دهه‌ی گذشته، توسعه‌ی اقتصادی و سیاسی در دولت‌های سازندگی و اصلاحات در صدر اولویت‌ها قرار گرفت، اما به‌رغم توفیق‌های نسبی، ظرفیت‌های اجرایی حاکمیت همچنان ضعیف مانده و اقتدار دولت به نفع توسعه‌ی نهادهای شبه‌دولتی محدود شد. امروز تردیدی نیست که مجموعه تحولات به گونه‌ای رقم خورده که هم حاکمیت به لحاظ ظرفیت اجرایی و با شاخص‌هایی نظیر طراحی و اجرای موفق خط‌مشی، پاسخگویی، کارآمدی و شفافیت وضعیت مطلوبی ندارد و هم جامعه فاقد امکان و ابزار موثر برای مشارکت اجتماعی و تحرک بخشیدن به حاکمیت برای عبور از وضعیت پیچیده‌ی جاری است. «توانمندسازی جامعه و حاکمیت» ... مطالعه بیشتر

در اهمیت نظریه توانمندسازی حاکمیت و جامعه

محمد ملکی۱۳۹۷-۰۸-۰۶

موضوع توانمندسازی حاکمیت و جامعه از دو منظر مورد علاقه من است نخست به عنوان یک پژوهشگر اقتصادی و دوم به عنوان سیاست گذار رفاه اجتماعی. از منظر نخست نظریه توانمندسازی حاکمیت و جامعه بخش کاربردی نظریه اقتصاد نهادگراست. اقتصاددانان نهادگرا کیفیت نهادها از جمله کیفیت حکومت، کیفیت جامعه و کیفیت بازار را عامل تعیین کننده وضعیت کوتاه‌مدت و بلندمدت اقتصادی می‌دانند. نظریه توانمندسازی حاکمیت چارچوبی است برای بهبود کیفیت نهادها بویژه دو نهاد مهم حاکمیت و جامعه. این نظریه راهکاری ارائه می‌دهد که چگونه می‌توان ظرفیت‌های حاکمیت و جامعه را بهبود بخشید.  ایجاد شبکه‌های اصلاحی توصیه اصلی نظریه توانمندسازی ... مطالعه بیشتر

ائتلاف جناح‌ها برای پیشبرد اصلاحات اداری

محمد حسین نعیمی پور۱۳۹۷-۰۸-۰۶

آقای شکوری برخی نظریات بیان می‌کنند که بدون فشار جامعه یا همان فشار از پایین دولت دست به اصلاحات اداری نمی‌زند. فوکویاما در کتاب نظم و زوال سیاسی اصلاح بروکراسی را بر دموکراسی مقدم می‌داند، چرا که در غیر این صورت دموکراسی تبدیل به حامی‌پروری می‌شود. همچنین برخی صاحب‌نظران معتقدند نمی‌توان از دولت انتظار داشت خودش را اصلاح کند چرا که خود دولت هم به دلیل منافعی که در بدنه آن شکل گرفته است و هم به دلیل ناکارآمدی کلی دولت‌های در حال توسعه، بخشی از مسئله است. شاهدش هم این است که بخش مهمی از برنامه‌های توسعه شبیه به ... مطالعه بیشتر