تولیــد علــم و معرفــت مهم‌ترین کار ویژه دانشــگاه اســت. ازاین‌رو از اســتادان و دانشــجویان انتظــار می‌رود تمرکــز اصلی‌شان بــر فعالیت‌هایی باشـد کـه بـه تحقـق ایـن کارکـرد کمـک کنـد. سـایر فعالیت‌های کنشـگران دانشـگاهی بایـد بـه نحـوی در راسـتای تحقـق کارکـرد مذکـور باشـد؛ امـا خـوب میدانیـم کـه انسـان موجـودی چند ساحتی اسـت و نمی‌تواند خـود را به‌طور کامـل بـه فعالیـت در یـک عرصه خـاص محـدود کنـد. در خصــوص دانشــجویان بایــد نیــرو و انــرژی جوانــی و آرمان‌گرایی آن‌ها را هــم بــه چند ساحتی بــودن انســان افــزود تــا شــاهد جنب‌وجوش و شــور و حرارت دانشــجویان باشــیم.
دانشـجو به‌حکم آرمان‌گرا بودنـش نمی‌تواند مدافـع وضـع موجـود باشـد. او بـرای تحقـق یـک چشم‌انداز آرمانـی تـا آنجـا کـه می‌تواند وضـع موجـود را بـه چالـش می‌کشد و بـرای رسـیدن بـه یـک آینـدە بهتـر تلاش می‌کند. در کشـوری ماننـد ایـران کـه آثـار حوزه سیاسـت در همه‌جا دیـده می‌شود و مسـئول تمـام خوشبختی‌ها و بدبختی‌ها شـمرده می‌شود، درگیـری دانشـجویان بـا عرصه سیاسـت امـری محتمـل و ضـروری بـه نظـر می‌رسد و همیـن امـر سـبب روی آوردن دانشـجویان بـه فعالیت‌ها و تشکل‌هایی می‌شود کـه سیاسـت را مـورد هـدف قـرار می‌دهند.
زمانـی کـه نـام فعالیـت دانشـجویی بـه میـان می‌آید، ارتبـاط بـا جامعـه در همه شـئونش جـزء جدایی‌ناپذیر آن شـناخته می‌شود؛ فعالیتـی کـه در برهه‌های قبـل و بعـد از انقلاب بسـته بـه بسـتر سیاسـی، اجتماعـی، فرهنگـی و اقتصـادی، اشـکال و رویکردهـای متفاوتـی داشـته اسـت. بـه همیـن دلیـل، نمی‌توان رونـدی یکسـان در هریـک از دوره‌های زمانـی بـرای فعالیت‌های دانشـجویی در نظـر گرفـت. اولیـن زمینه‌های فعالیـت دانشـجویی به‌صورت جمعـی و در محیـط دانشـگاه را می‌توان بـه ابتـدای تأسـیس دانشـگاه نسـبت داد. هرچنـد کـه در ابتـدا ایـن فعالیـت، بـروز و ظهور زیادی نداشت و به دلیل فضای سرکوب، سریعاً بـا واکنش سـخت مواجـه شـد.
امــا تجربه فعالیت‌های دانشــجویی به‌ویژه در ۴۰ ســال اخیــر نشــان داده اســت کــه درگیــری و به‌اصطلاح سرشــاخ شــدن حاکمیت با دانشـجویانی کـه فعالیـت سیاسـی را محـور اصلـی فعالیـت خـود قـرار داده‌اند امـری اجتناب‌ناپذیر اسـت و اگر خـوب مدیریـت شـود، می‌تواند بـرای هـر دو طـرف منافعـی داشـته باشد
دانشگاه‌ها ســه نســل آموزشــی، پژوهشــی و کاربــردی را پشــت ســر گذاشته‌اند و اینــک از نســلی از دانشــگاه صحبــت می‌شود کــه قــرار اســت مسـئولیت اجتماعـی داشـته باشـد و در قبـال جامعه پیرامـون خـود ایفـای مسـئولیت کنـد. ضـرورت ایـن امـر ریشـه در ناکارآمدی رویکردهای قبلـی یـا اشـباع شـدن جامعـه از نتایـج آن رویکردهاسـت.
رویکرد آموزشی و پژوهشـی نهایتاً منجر به تربیـت خیـل عظیـم فارغ‌التحصیلان شـد. ناتوانـی خروجی‌های دو رویکـرد نخسـت بـرای یافتـن شـغلی متناسـب بـا آموزش‌ها و پژوهش‌هایی کـه در دانشـگاه آموختـه بودنـد، دانشـگاه را بـه سـمت کاربردی کردن آمـوزش و پژوهـش کشـاند، امـا همیـن هـم کافـی نبـود زیـرا گویـی میـان دانشـگاه و محیـط پیرامـون آن دیـواری نامرئـی ترسیم‌شده بـود و امـکان دریافـت نیازهـای واقعـی جامعـه و برطـرف کـردن آن‌ها وجـود نداشـت.
حـال نوبـت دانشـگاه اجتماعـی اسـت. هـدف دانشـگاه به‌مثابه یـک نهـاد اجتماعـی، آمـوزش، پژوهـش، به‌کارگیری دانـش و توسعه فعالانه اقتصادی- نقــش آن، خلــق اهــداف راهبــردی و ایفــای نقــش موتــور محــرک در جامعــه و اقتصــاد محلــی اســت.
کشــور ایــران بــا بیــش از ۴ میلیــون دانشــجو بــا انبوهــی از مشکلات اجتماعــی روبه‌روست. اســتفاده از ایــن ظرفیــت بــرای حــل بخشــی از ایــن مشکلات، می‌تواند موجـب پدیـد آمـدن رویکـرد جدیـدی در فعالیت‌های دانشـجویی شـود. اگرچـه حرکـت در ایـن مسـیر مدت‌هاست در کنـار فعالیت‌های سیاســی دانشــجویان آغازشده اســت امــا بــه نظــر می‌رسد نه‌تنها کافــی نبــوده بلکــه تاکنون مبتنــی بــر یــک رویکــرد علمــی هــم نبـوده اسـت.
با عنایت به مطالب بالا، این پژوهش در نظر دارد به این سؤال کلیدی پاسخ دهد که: چگونــه می‌توان از پتانســیل و نیــروی عظیــم دانشــجویی در راســتای رفــع فقــر و محرومیــت و برقــراری عدالــت اجتماعــی اســتفاده کــرد و به‌عبارت‌دیگر بــه بازآفرینــی نقــش دانشــجویان درزمینه فعالیت‌های اجتماعــی دســت زد؟
هـدف نهایـی پژوهـش ایـن اسـت تـا بـا روشـن شـدن ابعـاد موضوع، زمینه‌های جلـب مشـارکت دانشـجویان در انجـام فعالیت‌های عام‌المنفعه، خیریـه، مشـارکتی و عدالت‌خواهانه فراهـم شـود. بدیهـی اسـت بـا تحقـق چنیـن هدفـی، ضـرورت عمـل دانشـگاه بـه مسـئولیت اجتماعـی خـود و نیـز آشـنایی دانشـگاهیان بـا مشکلات مـردم و حضـور در متـن جامعـه به‌عنوان ابـزاری بـرای تحکیـم روابـط اجتماعـی اعضـای جامعـه نیـز محقـق خواهـد شـد، رابطـه دانشـگاه و جامعـه هـم بهبـود خواهـد یافـت و گامـی مؤثـر در کاربـردی کـردن علـوم انسـانی نیـز صـورت خواهـد گرفـت.
این پژوهش با هدف شناخت زمینه‌های رشد و توسعه فعالیت‌های اجتماعی دانشجویان، موانع رشد و راهکارهای توسعه این گونه فعالیت‌ها با استفاده از روش کیفی و تکنیک مصاحبه نیمه ساختاریافته در میان ۳۱ نفر از مصاحبه‌شوندگان شامل ۵ مسئول در حوزه دانشجویی، ۵ نفر از پژوهشگران و صاحب‌نظران این حوزه، و ۲۱ نفر از دانشجویان و فعالان تشکل‌های اجتماعی سراسر کشور، اجرا شده است. پس از انجام مصاحبه‌ها و پیاده‌سازی آن‌ها نسبت به استخراج و مقوله‌بندی پاسخ‌ها اقدام و متناسب با اهداف پژوهش و محورها و پرسش‌های تحقیق نسبت به تجزیه‌وتحلیل اطلاعات مبادرت شده است.
از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: به اعتقاد پاسخگویان، زمینه‌های نرم‌افزاری با ۴۰ درصد، مهم‌ترین زمینه‌های رشد و توسعه فعالیت‌های اجتماعی هستند. بیش از ۹۰ درصد از پاسخگویان به وجود موانع مختلف اداری در مسیر فعالیت‌های اجتماعی باور دارند. بیش از ۸۰ درصد از پاسخگویان باور دارند که حاکمیت به شیوه‌ها و دلایل گوناگون در مسیر فعالیت‌های اجتماعی، مانع ایجاد می‌کند. ازنظر پاسخگویان، ۴۳ درصد موانع موجود بر سر راه فعالیت‌های اجتماعی، عمدتاً ساختاری و مدیریتی است و مهم‌ترین پیامد فعالیت‌های اجتماعی افزایش مهارت و توانمندی دانشجویان (۳۸ درصد)، تقویت مؤلفه‌های درونی دانشگاه (۶۹ درصد)، تقویت حاکمیت (۸۳ درصد)، و تقویت جنبه‌های مثبت جامعه (۷۸ درصد) است. مهم‌ترین راهکار ارائه‌شده در زمینه‌های ساختاری و مدیریتی (۵۵ درصد) است، و نهایتاً اینکه فقط ۵۰ درصد پاسخگویان معتقدند فعالیت‌های اجتماعی در آینده تقویت خواهد شد.
خلاصه‌ای از نتایج
در این گزارش مدیریتی سعی می‌شود مهم‌ترین نکات هر بخش/ سؤال به‌صورت کوتاه‌تر و خلاصه‌شده‌تری ارائه شود. ذکر این نکته لازم است که گاهی پاسخ‌ها به‌رغم تفاوت‌های اندک آماری، ازنظر محتوایی فاقد برتری مشخصی نسبت به همدیگر هستند. به همین دلیل سعی شده است یافته‌های مهم در کنار هم قرار داده شوند تا امکان مقایسه و نتیجه‌گیری از آن‌ها آسان‌تر و منطقی‌تر باشد. برخلاف یافته‌های حاصل از پژوهش‌های کمی، امکان استفاده از داده‌ها به شیوه‌های گوناگون وجود ندارد و ما چاره‌ای نداریم جز اینکه یافته‌ها را به‌گونه‌ای در کنار هم گزارش کنیم که امکان بهتری برای شناخت موضوع موردمطالعه فراهم کنند. با این مقدمه کوتاه، مهم‌ترین یافته‌ها را به‌طور خلاصه بیان می‌کنیم:
نمودار شماره ۱: توزیع پاسخگویان برحسب نظر آن‌ها درباره فعالیتی که دانشجویان باید به آن بپردازند
اطلاعات و یافته‌های مربوط به جهت‌گیری فعالیت‌های دانشجویی حاکی از آن است ۲۹ درصد از مصاحبه‌شوندگان معتقدند کارکرد اصلی دانشگاه و درنتیجه وظیفه نخست دانشجویان پرداختن به امور علمی و درسی است و بدون نفی سایر فعالیت‌ها اعتقاد دارند که دانشجویان باید در وهله اول به امور درسی خود رسیدگی کنند و چنانچه فرصتی باقی ماند، به سایر امور فوق برنامه (برحسب علایق خود) بپردازند. ۲۹ درصد دیگر کسانی هستند که معتقدند دانشجویان باید این اختیار را داشته باشند و یا این زمینه برایشان به نحوی فراهم باشد که در همه زمینه‌ها به‌طور یکسانی ورود داشته باشند. از نظر این دسته از افراد، فراهم بودن شرایط، و آزاد بودن افراد در انتخاب حوزه فعالیتشان، بر هر نوع فعالیتی برتری دارد.
نمودار شماره ۲: توزیع پاسخگویان برحسب نظر آن‌ها درباره وضعیت فعلی فعالیت‌های دانشجویی
اطلاعات و یافته‌های مربوط به وضع موجود نشان می‌دهد که ۱۲ نفر (۴۰ درصد) معتقدند، دانشجویان در حال حاضر بیش‌تر به فعالیت‌های علمی گرایش دارند یا فعالیت‌های علمی را به‌عنوان اولویت نخست خود موردتوجه قرار می‌دهند. گروهی دیگر شامل ۷ نفر (۲۳ درصد) که اغلب دانشجو هستند، مهم‌ترین مشغله فعلی دانشجویان را فعالیت‌های اجتماعی می‌دانند. گروهی ۵ نفره (۱۷ درصد) از پاسخگویان معتقدند مهم‌ترین فعالیت فعلی دانشجویان در عرصه فعالیت‌های سیاسی است. این تعداد پاسخ که به ظاهر کم به نظر می‌رسند در حالی بیان شده است که تعداد قابل توجهی از پاسخگویان معتقدند فضای مناسبی برای فعالیت سیاسی فراهم نیست و دانشجویان به دلایل متعددی از سیاست دل‌زده شده‌اند.
نمودار شماره ۳: توزیع پاسخگویان برحسب نظر آن‌ها درباره زمینه‌های لازم برای انجام فعالیت‌های اجتماعی
از مجموع ۷۴ پاسخ ارائه‌شده پیرامون زمینه‌های رشد و توسعه فعالیت‌های اجتماعی دانشجویان، ۳۰ پاسخ یا ۴۰ درصد از آن‌ها شامل زمینه‌های نرم‌افزاری از قبیل اعتمادسازی، امنیت، امید، و انگیزه دادن، حمایت، توجه، همراهی، شاد بودن برنامه‌ها، تشویق و ترغیب دانشجویان است، ۲۷ مورد یا ۳۶ درصد به زمینه‌های ساختاری و مدیریتی شامل اصلاح قوانین و مقررات، سازمان‌دهی، تخصیص بودجه و امکانات، بسترسازی، امتیازبخشی اختصاص دارد، ۱۴ مورد یا ۱۹ درصد به زمینه‌های آموزشی و فرهنگی شامل آموزش، فرهنگ‌سازی، استعدادیابی، نظریه‌پردازی، تشریح اثربخشی، توانمندسازی، برجسته‌سازی، الگوسازی، و تبلیغات ارتباط دارد و ۳ مورد یا ۴ درصد مربوط به شرایط کلی جامعه است.
** برای مطالعه متن کامل گزارش «موانع و الزامات فعالیت‌های اجتماعی دانشجویان در حوزه خیریه و رفاهی» در کلیک کنید.
لینک کوتاه https://iran-bssc.ir/?p=18012
بدون دیدگاه