سیاستگذاری رفاهی امروزه به بخش جدایی‌ناپذیر تمام دولت‌های مدرن بدل شده است. تنظیم‌گری و ایفای نقش فعال در حوزه بیمه‌های اجتماعی، بازنشستگی و مستمری، حمایت خوراکی، تامین حداقل معیشت، نظام‌های یارانه‌ای، آموزش، بهداشت و سلامت، مسکن و … بخش جدایی‌ناپذیر کارکردهای دولت مدرن قلمداد می‌شود. این سیاست‌ها با قبض و بسط متفاوت و وابسته به گرایش‌های اقتصادی دولت‌ها، بافت اجتماعی و ساخت سیاسی هر کشور اعمال می‌شود. آشنایی با ابعاد مختلف این سیاست‌ها و نمونه‌های عملی سیاستگذاری رفاهی ضرورتی انکارناپذیر برای تدوین سیاست‌های رفاهی در ایران نیز هست. در همین راستا استخراج برخی از نمونه‌های سیاستگذاری موفق در کشورهای مختلف بر اساس سفارش معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دستور کار مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی قرار داشته است. مجموعه کلیپ‌های «مطالعه تطبیقی نظام‌های رفاهی کشورهای جهان» در این راستا طراحی و منتشر می‌شوند.
ده‌ها میلیون نفر در طول ۱۵ سال گذشته از فقر نجات یافته‌اند. ما نگاهی به تلاش های برزیل برای کاهش نابرابری، مثال‌هایی که دیگر کشورها می‌توانند دنبال کنند و چالش‌های پیش رو خواهیم انداخت.
برنامه بولسا فامیلیا یا کمک‌هزینه خانواده در برزیل بزرگ‌ترین برنامه رفاه اجتماعی در سطح جهان است و یک الگو محسوب می‌شود. این برنامه به خانواده‌های نیازمند پول پرداخت می‌کند و با هدف کاهش نابرابری در کشوری با اختلاف درآمدی شدید طراحی شده است.
- خبرنگار ما پائولو کابْرال برای ارائه اطلاعات بیشتر درباره این برنامه مبتکرانه در شمال شرق برزیل در سالوادور، در ایالت باهیا حضور دارد. پائولو! شمال شرق برزیل فقیرترین منطقه در برزیل و جایی است که به شدت به این برنامه نیاز دارد. درباره تغییراتی که برنامه در این منطقه به ارمغان آورده، چه چیزهایی می‌توانی به ما بگویی؟
خب، این برنامه تغییرات زیادی را در این منطقه که همانطور که گفتید فقیرترین منطقه در برزیل است، ایجاد کرده است. این منطقه برخی از زیباترین و خیره‌کننده‌ترین سواحل جهان را دارد، اما در عین حال با مشکلات اجتماعی بسیار زیادی روبه‌رو است. این منطقه در قلب شمال‌شرق برزیل، خشکسالی عظیمی را در مرکز خود از سر گذرانده است.
همانطور که می‌دانید من از اواسط دهه ۹۰ به دفعات به این منطقه سفر کرده‌ام. بولسا فامیلیا به عنوان یک برنامه کمک‌هزینه خانواده تحولات قابل ملاحظه‌ای را برای این منطقه به ارمغان آورده است و اکنون ما اینجا به شمال شرق برزیل، شهر سالوادور مرکز ایالت باهیا، و همچنین به شهر کوچک دیگری که ۱۰۰ کیلومتر از اینجا دورتر است و تِرانووا نام دارد آمده‌ایم تا ببینیم افراد چه نسبتی با برنامه کمک‌هزینه خانواده دارند و این برنامه چه تأثیراتی به همراه دارد.
حدود سه چهارم از جمعیت ۱۳۰۰۰ نفری شهر ترانووا در شمال شرق برزیل که یکی از فقیرترین مناطق کشور است، در برنامه بولسا فامیلیا – برنامه رفاه اجتماعی که بودجه آن را دولت فدرال تأمین می‌کند –شرکت دارند. این برنامه از سال ۲۰۰۳ یک کمک‌هزینه ماهانه به خانواده‌های زیر خط فقر پرداخت می‌کند. جِرِنی تِلیز ماهانه حدودا ۱۰۰ دلار آمریکا برای خود و دخترانش دریافت می‌کنند.
اینجا در تِرانووا هیج شغلی وجود ندارد. اگر افراد به شهرهای بزرگ‌تر مثل سالوادور مرکز باهایا بروند، می‌توانند کاری پیدا کنند، اما اینجا نه. بنابراین من برای خریدن غذا برای خانواده‌ام و همچنین برای تهیه دارو در مواقع بیماری به پول نیاز داشتم. غیر از کارکنان دولتی و برخی افراد جوان‌تر که در سه کارخانه موجود در شهر کار می‌کنند، باقی افراد برای ادامه زندگی به برنامه بولسا فامیلیا متکی هستند. اگر این برنامه متوقف شود، نمی‌دانم که چه اتفاقی برای ما خواهد افتاد.
در حال حاضر حدود سیزده میلیون نفر در برنامه بولسا فامیلیا شرکت دارند که یک مستمری ماهانه، به طور متوسط به مبلغ ۱۱۹ رئال معادل ۴۳ دلار آمریکا دریافت می‌نمایند. بررسی‌های دولتی نشان می‌دهند که این برنامه به کاهش حدودا ۱۵ درصدی فقر و کاهش حدودا ۲۵ درصدی فقر شدید در برزیل کمک کرده است. این برنامه نقش اساسی و کلیدی در کاهش فقر در برزیل داشته است. اگر چه به گفته این پژوهشگر آمارها و ارقام نشان می‌دهند که در طول ۳ سال اخیر برخی از این دستاوردها از بین رفته‌اند
بعد از سال ۲۰۱۶ انتقال وجه نقد برای برنامه بولسا فامیلیا متوقف شده بود. تورْک می‌گوید خانواده‌ها برای دریافت کمک‌هزینه بایستی شرایط مشخصی را برآورده سازند: کودکان آن‌ها باید در مدارس محلی ثبت نام شوند، واکسینه شده و برای چکاپ‌های منظم توسط پزشکان ویزیت شوند. پیمایشی اخیر نشان داده است که در اجتماعاتی که مشارکتی بالا در این برنامه داشته‌اند، مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های عفونی مانند بیماری سل کمتر بوده است.
تعهد خانواده‌ها نسبت به مراجعه به پزشک برای ویزیت فرزندانشان باعث می‌شود که کل خانواده به خدمات سلامت نزدیک‌تر باشند. بنابراین پزشکان می‌توانند در صورت وجود بیماری سل آن را زودتر تشخیص داده و درمان را آغاز کنند. در برخی موارد ذی‌نفعان این برنامه زمانی که قادر به کسب درآمد شده‌اند، از دریافت خدمات این برنامه انصراف داده‌اند.
زمانی که تصمیم گرفتیم کسب‌وکار خود را داشته باشیم، خانواده من تصمیم گرفتند از دریافت کمک‌هزینه انصراف دهند. ما فکر می‌کردیم که دریافت پولی که دیگر واقعا به آن نیازی نداریم، درحالی‌که کسان دیگری هستند که واقعا به این منابع نیاز دارند، منصفانه نیست.
برنامه بولسا فامیلیا در برزیل ثابت کرده است که برنامه‌ای کارآمد برای رهاکردن مردم از فقر است. اما هدف بزرگ‌تر این است که با دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی، نسل بعدی نیاز چندانی به این کمک‌ها نداشته باشند.
- پائولو! برزیل در حال عبور از یک دوره کاهش رشد اقتصادی است و رئیس جمهور که سال گذشته انتخاب شد چندان طرفدار این برنامه نبود. این عوامل چه تأثیری بر برنامه بولسا فامیلیا داشته‌اند؟
خب این درست است که بولسونارو طرفدار پروپاقرص این برنامه نبود، اما در برزیل، این چیزی نیست که او بتواند به صورت علنی اعلام کند، چرا که در این صورت با مشکلات سیاسی جدی روبه‌رو شده و آرای خود را از دست خواهد داد. بولسا فامیلیا زاییده فکر حزب چپ‌گرای کارگر یا رئیس جمهور قبلی لولا داسیلوا است. اما کاهش رشد اقتصادی به دلیل محدودیت های بودجه به واقع بر بولسا فامیلیا تأثیر گذاشته و مردم دیگر در حال ورود به برنامه بولسا فامیلیا نیستند.
ترجمه: دفتر حمایتی و توانمندسازی معاونت رفاه اجتماعی وزارت تکاور
مطالب مرتبط:
سیاستگذاری اقتصادی دولت رفاه
آشنایی با نظام سلامت و بهداشت در چین – قسمت سوم: خدمات درمانی و بیمارستانی
آشنایی با نظام سلامت و بهداشت در چین – قسمت دوم: هزینه‌های بهداشت و درمان
آموزش فنی‌وحرفه‌ای یا «وِت» در اروپا با تمرکز بر اتریش
کارآموزی در اتریش: سیستم دوگانه فنی و حرفه‌ای
آموزش فنی‌وحرفه‌ای یا «وِت» در اروپا با تمرکز بر آلمان
بدون دیدگاه