توسعه به مثابه توانمندسازی حکومت: شواهد، تحلیل، عمل

با استقبال کم‌نظیر پژوهشگران و سیاست‌گذاران از کتاب «توانمندسازی حکومت: شواهد، تحلیل، عمل» مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی با همکاری نشر روزنه اقدام به انتشار چاپ دوم این کتاب با عنوان «توسعه به مثابه توانمندسازی حکومت: شواهد، تحلیل، عمل» کرده است. این کتاب به دنبال تشریح آن است که مشکل اصلی عقب‌ماندگی و توسعه نیافتگی تعداد زیادی از کشورهای جهان به عدم اجرا یا اجرای نامناسب و انحراف سیاست‌ها، برنامه‌ها و پروژه‌های مصوب می‌گردد. به زبان ساده کتاب ادعا می‌کند بیشتر از آنکه سیاست‌های انتخابی دولت‌ها در توسعه آنها تاثیر داشته باشد، توانایی آنان در اجرای سیاست‌ها اهمیت دارد.

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

با استقبال کم‌نظیر پژوهشگران و سیاست‌گذاران از کتاب «توانمندسازی حکومت: شواهد، تحلیل، عمل» مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی با همکاری نشر روزنه اقدام به انتشار چاپ دوم این کتاب با عنوان «توسعه به مثابه توانمندسازی حکومت: شواهد، تحلیل، عمل» کرده است.

کتاب توانمندسازی حکومت: شواهد، تحلیل، عمل (Building State Capability: evidence, analysis, action) توسط سه نفر از متخصصان توسعه در دانشگاه هاروارد و در طرحی با عنوان «توانمندسازی حکومت» نوشته شده است. مت اندروز، لنت پریچت و مایکل وولکاک نویسندگان این کتاب هستند. سه استاد برجسته مدرسه حکمرانی کندی دانشگاه هاروارد و کارشناسان بانک جهانی که می‌خواهند ثابت کنند مشکل اصلی عقب‌ماندگی و توسعه نیافتگی تعداد زیادی از کشورهای جهان به عدم اجرا یا اجرای نامناسب و انحراف سیاست‌ها، برنامه‌ها و پروژه‌های مصوب می‌گردد. به زبان ساده کتاب ادعا می‌کند بیشتر از آنکه سیاست‌های انتخابی دولت‌ها در توسعه آنها تاثیر داشته باشد، توانایی آنان در اجرای سیاست‌ها اهمیت دارد. این کتاب را جعفر خیرخواهان و مسعود درودی ترجمه کرده‌اند.

در گل گیر کردن توانمندی حکومت

فصل اول کتاب به عنوان مقدمه به دنبال توصیفی از وضعیت کشورهای درحال توسعه است. این فصل به وضوح نشان می‌دهد که توانمندی اجرایی بسیاری از کشورهای درحال توسعه بسیار ضعیف است. این فصل از چند مثال و یک رتبه‌بندی بین‌کشوری برای توضیح این موضوع استفاده می‌کند.

برای مثال با آنکه سیاست‌ها و رویه‌های نامه‌رسانی بین‌المللی کاملا یکسان است، اما با طیف وسیعی از عملکردها یعنی شکست قطعی تا موفقیت کامل مواجه هستیم. در یک پژوهش برای ۱۵۷ کشور نامه‌های پستی با ادرس اشتباه ارسال شده است. بر اساس رویه‌های رسمی این نامه‌ها باید ظرف ۳۰ روز برگشت داده شود، پژوهش این معیار را تا ۹۰ روز افزایش داده و سطح توانمندی اجرایی حکومت‌ها در فرایند ساده نامه‌رسانی را بررسی کرده‌اند. بر اساس نتایج ۲۵ کشور هیچ یک از نامه‌های اشتباه را در ظرف ۹۰ روز برگشت نداده‌اند و تنها دو کشور جمهوری چک و السالوادور هر ده نامه را در ظرف ۹۰ روز برگشت داده‌اند. جدول زیر میزان برگشت نامه‌های اشتباه بر حسب درآمد کشورها را نشان می‌دهد:

نکته مهم‌تر اما رتبه‌بندی بین کشوری این کتاب از میزان توانمندی کشورها است که بر اساس ۱۱ شاخص احصا شده است. نتایج این رتبه بندی نشان می‌دهد تنها هشت کشور از ۱۰۲ کشور درحال توسعه قابلیت حکومت قوی دارند. از طرف دیگر ۱۷ کشور از میان ۱۰۲ کشور «حکومت شکننده» یا اساسا شکست خورده هستند. این ۱۷ کشور، نیم میلیارد از جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند. نکته مهم‌تر آن است که این کشورها چه زمانی می‌توانند به قابلیت قوی حکومت دست یابند. بر اساس محاسبات ۷۰ کشوری که رشد منفی دارند (با ادامه وضعیت) هیچگاه قابلیت اجرایی پیدا نخواهند کرد، اما این رقم برای کشورهای که رشد مثبت دارند هم بسیار طولانی است. مثلا بنگلادش را نرخ رشد سالانه ۰۱۳/۰ به ۲۴۴ سال زمان نیاز دارد تا به میزان قابلیت قوی حکومت برسد.

تمام این اعداد و ارقام و مباحث کتاب نشان می‌دهد که کشورهای در حال توسعه توجه چندانی به بعد چهارم توسعه یعنی ظرفیت‌های اجرایی ندارند و همین بی‌توجهی موجب شکست بسیاری از پروژه‌های توسعه‌ای آنها می‌شود.

انطباق مداوم مسئله محور

نویسندگان کتاب توانمندسازی حکومت راهکار مواجهه با «در گل گیر کردن» دولت‌ها را استفاده از رویکرد انطباق مداوم مسئله‌محور می‌داند. این رویکرد به موضوعات مهمی همچون توجه به بافت جامعه، مسئله‌محور بودن راه‌کارها، عدم تقلید از کشورهای دیگر، نگاه به مسائل از دریچه «ظرفیت اجرایی»، نحوه رهبری و تیم‌سازی و بسیاری مسائل دیگر می‌پردازد.

این کتاب از دو بخش و ده فصل تشکیل شده است، بخش اول شامل پنج فصل به طرح مسئله و توجه به توانمندسازی حکومت می‌پردازد و بخش دوم کتاب با عنوان «راهبردی برای عمل: مسئله-محوری تکرار شونده انطباق‌پذیر» به شیوه مقابله با دام قابلیت می‌پردازد.

مثال‌های فراوان نویسندگان کتاب از کشورهای مختلف در حال توسعه، تلاش‌ها، شکست‌ها و موفقیت‌های آنها یکی از جذاب‌ترین بخش‌های مطالعه این کتاب است. علاوه بر این خوانندگان کتاب از محتوا و راهکارهای آن می‌توانند در سطوح مختلفی استفاده کنند. از توانمندسازی اجرایی یک سازمان در شهرستانی کوچک تا توسعه ظرفیت‌های اجرایی وزارت‌خانه‌ها و برنامه‌های ملی!

بازخوانی یک تجربه داخلی

کتاب توسعه به مثابه توانمندسازی حکومت علاوه بر مقدمه احمد میدری، اقتصاددان و معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، یک بازخوانی از تجربه اصلاح قانون مدنی بر اساس رویکرد انطباق مداوم مسئله‌محور نیز دارد. سخنرانان سلسله نشست‌های مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت و جامعه اذعان داشته‌اند، این بازخوانی تاثیر به سزایی در بهتر فهمیده شدن مباحث کتاب و همچنین درک آن بر اساس یک تجربی بومی داشته است.

این بازخوانی شامل سرفصل‌های شکل‌گیری و تکوین مسئله، ورود معاونت رفاه به مسئله کودکان فاقد هویت، رویکرد انطباق تکرار شونده مسئله محور، مدیریت اختیارات و غیره است.

جعبه ابزار و دوره تصویری

کتاب توسعه به مثابه توانمندسازی حکومت به همراه خود یک سی‌دی شامل دوره آموزشی نویسندگان کتاب و جعبه ابزار آن است. نویسندگان کتاب مباحث مربوط به کتاب را در حدود ۵۰ قسمت ۳ تا ۷ دقیقه‌ای توضیح داده‌اند و مخاطبان را برای پیشبرد تمرین خود بر اساس جعبه ابزار انطباق مداوم مسئله‌محور راهنمایی می‌کنند.

مطالب مرتبط:

سند امنیت قضایی؛ جای خالی مدیریت تعارض منافع رهبری عمومی در شرایط بحران: ظرفیت های محدود رهبری عمومی در شرایط بحران- ۳ دی‌وی‌دی‌های دوره آموزشی انطباق مداوم مسئله محور منتشر شد انتشار کتابچه جعبه‌ابزار انطباق مداوم مسئله محور انتشار کتاب «توانمندسازی حکومت؛ شواهد، تحلیل، عمل»