مخرج مشترک مبارزه با فساد: اراده سیاسی

جانگ یاهونگ و سیسیلیا لاونا راهبردهای مبارزه با فساد در کشورهای مختلف را بررسی کرده و نقاط ضعف و قوت هر یک از آنها را برای تشریح می‌کنند. فساد مانع بزرگی برای رشد و توسعه پایدار اقتصادی کشورها به شمار می‌‌آید. از این رو تلاش در جهت کاهش و کنترل آن به عنوان یکی از دغدغه های اصلی دولت مردان در تمام اقتصادها به شمار می‌‌آید. ایران در مراحل آغازین مقابله با پدیده فساد بوده و همچنان نیاز است از تجارب جهانی و انطباق آن با شرایط داخلی و نوآوری در مبارزه با فساد استفاده کند. در این کتاب، تجارب جهانی در مبارزه با فساد دولت‌ها در برخی کشورهای در حال توسعه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

راضیه شیخ رضایی

کارشناس ارشد جامعه شناسی

کارشناس پژوهشی- حمایتگری مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

این کتاب در دوازده فصل نوشته شده است که تقریبا هر فصل آن یک مقاله از تجربیات کشورهای مختلف است. فصل اول، درباره فساد و راهبردهای مبارزه با فساد دولت است. در این فصل ابتدا مفهوم فساد و اشکال مختلف فساد دولتی عنوان می‌شود و سپس راهبردهای مبارزه با فساد دولت‌ها تشریح می‌شود که در این مورد به پاسخگویی سیاسی، قوه قضاییه مستقل، جامعه مدنی و افزایش رقابت اقتصادی می‌پردازد.

فصل دوم اقدام‌های ضد فساد در هند را بیان می‌کند که اقدامات متعدد و برخی ابتکاری داشتند ولی محور اقدامات آنان، تثبیت قوانین ضد فساد، حق دسترسی به اطلاعات، حسابرسی‌های اجتماعی یا گزارش‌های مردمی، کارت‌های گزارش شهروندی و بررسی مخارج دولتی و تحلیل بودجه بوده است.

فصل سوم به تجربه کشور چین اختصاص دارد که استراتژی کلیدی‌شان حمایت از افشاگران فساد بوده است. همچنین بررسی‌های پرونده افشاگری در دولت، آکادمیک، بانکداری، بهداشت و درمان و انتشار آن در وب سایت افشاگری غیر دولتی و اعمال شدیدترین مجازات‌ها علیه مفاسد از جمله روش‌های ضد فساد چین بوده است.

فصل چهارم نیز در ادامه فصل قبلی درباره چین است اما به طور اختصاصی درباره پروژه‌های بزرگ ساختمانی است زیرا پروژه‌های ساختمانی به طور ذاتی مستعد فساد هستند و چون در چین این پروژه‌ها توسط دولت کنترل، راه اندازی و بودجه‌بندی می‌شود، بسیار محل فساد است. در تحقیق‌های انجام شده فساد در مراحل تملک زمین، تخریب ساختمان و جابه جایی ساکنان، عقد قرار داد با پیمانکاران، خرید مواد اولیه، پرداخت و تامین پروژه و بازرسی کیفیت اتفاق می‌افتد. از آنجایی که ساخت و ساز تاثیر زیادی بر رفاه مردم دارد و زندگی‌شان را به خطر می‌اندازد، مبارزه با فساد در این حوزه اهمیت بسیاری دارد.

فصل پنجم به تجربه کشور نپال اختصاص دارد زیرا نپال کشوری است که۶۰ سال تاریخ مبارزه دارد و ۲۴ قانون ضد فساد و بیش از ۱۲ نهاد ضد فساد دولتی را دارد اما در مبارزه با فساد با شکست مواجه شده است و نشان داده‌اند که بین افزایش فساد و افزایش قوانین و نهادهای ضد فساد نوعی همبستگی مثبت وجود دارد. درس‌هایی از تجربه این کشور نشان داده است که بدون تعهد سیاسی لازم امکان مبارزه ای واقعی وجود ندارد.

فصل ششم به معرفی وضعیت زمینه سیاسی و اقتصادی کره جنوبی پرداخته و اینکه سیاست‌های ضد فساد چگونه با نیروهای محرکه مختلف و با اهداف متفاوت تنظیم شده و بسط یافته است. کره جنوبی پس از سال‌ها شکست در مبارزه با فساد توانست با دستور مقام نخست وزیر، اراده مبارزه با فساد را شکل دهد.

فصل هفتم درباره تجربه کشور سنگاپور است که می‌تواند یک الگوی موفق برای کشورهای در حال توسعه باشد زیرا سنگاپور کشوری با حداقل فساد در جهان است و این یک معجزه سیاسی در جهان شناخته می‌شود. سیاست مبارزه با فساد سنگاپور با محوریت اراده سیاسی، شایسته سالاری، ایجاد اداره بررسی و تحقیقات رویه‌های فساد، عدم تسامح سیاسی و قانونی و اصلاحات اداری بوده است.

فصل هشتم درباره مبارزه با فساد در کشورهای اروپای شرقی و مرکزی است که استراتژی اصلی‌شان، تمرکز بر شفافیت و پاسخگویی و اظهارنامه مقام‌های دولتی بوده است. از سوی دیگر این کشورها به واسطه فشار اتحادیه اروپا سریعتر اقدامات ضد فساد را انجام دادند.

فصل نهم مختص به کراواسی است که انجمن متشکل از دادستان‌های متخصص با عنوان «دیوان مهار فساد و جرائم سازمان دهی شده» (یوسکوک)  توانست از سال ۲۰۰۵ با اقداماتی اصلاحی، افشای فساد و اختلاس تبدیل به یک مدل بین‌المللی در مبارزه با فساد شود.

فصل دهم درباره تجربه شورای همکاری خلیج فارس (بحرین، کویت، قطر، عربستان و امارات) است زیرا آنها دریافته‌اند که بدون وجود استراتژی و ابزارهای ضدفساد در تشکیلات دولتی، ثروت حاصل از نفت نمی‌تواند رونق اقتصادی بلند مدتی را در حالت پایدار برایشان داشته باشد. در این شورا، قطر و امارات پیشگام در مهار فساد بودند.

فصل یازدهم بررسی پیمان نامه سازمان همکاری و توسعه اقتصادی برای مبارزه با رشوه خواری مقام های دولتی خارجی در معاملات و تجارت بین‌المللی با تاکید بر پیمان نامه‌های آمریکا، استرالیا و انگلستان است.

فصل دوازدهم یک نتیجه‌گیری از اقدام‌های انجام شده در سراسر جهان است. استراتژی ضد فساد در سنگاپور و کره جنوبی با یک کمپین سیاسی شروع شد و این موارد اجرایی شد: اجرای قوانین و مقررات سخت گیرانه برای مقابله با فساد؛ نهادهای قدرتمند برای مبارزه با فساد مثل اداره بازرسی و تحقیقات فساد در سنگاپور که تنها به نخست وزیر گزارش می‌دهد؛ دولت الکترونیک و مشارکت شهروندان در مبارزه با فساد مثل خطوط تلفن ویژه برای گزارش فساد در کره؛ اراده سیاسی قوی برای تلاش‌های ضد فساد مثل قطر و امارات؛ فشار خارجی مثل کشورهای اروپای مرکزی و شرقی. در انتهای کتاب چنین نتیجه‌گیری شده که مبارزه با فساد اقدام‌های بلند مدت می‌طلبد که شاهد رشد تدریجی اثر بخشی‌شان بود.

منبع:

• یاهونگ، جانگ؛ لاونا، سیسیلیا (۱۳۹۵) راهبردهای مبارزه با فساد دولت‌ها: چشم‌اندازی از فرهنگ‌های مختلف، مترجم ابوالفضل عباسی، تهران: موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد. ‏‏

مطالب مرتبط:

فقر زیر سایه فساد کشور قربانی فساد عامل عقب ماندگی مسلمانان کلاه‌برداری بانک‌ها و موسسات مالی نورافکن روی دارایی مسئولان دشواری کاهش فساد و آثار آن بر رفاه اجتماعی