شفافیت بودجه

شناسه‌گذاری؛ ملاحظات و راهبردها (بخش اول)

همان‌طور که برای بسیاری از مفاهیم فیزیکی و انتزاعی در دنیای واقعی یک معرف مانند اسم وجود دارد، در استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی نیز ضروری‌ست تا هویت موجودیت‌های مختلف با استفاده از یک معرف مشخص شده تا در ارجاعات بعدی به آن موجودیت از همان معرف استفاده شود. اما به‌منظور بناگذاری شناسه‌ای جدید لازم است تا هنگام انتخاب و راه‌اندازی سیستم شناسه‌گذاری، الزامات مرتبط با نیازهای ما از شناسه‌گذاری مورد توجه قرار گرفته و رعایت شوند. مقدمه‌ای از شناسه‌گذاری شناسه عبارتی است که هویت یک موجودیت یا گروهی از موجودیت‌ها را مشخص می‌کند. این موجودیت می‌تواند شیئی فیزیکی و یا ... مطالعه بیشتر

مروری بر تغییرات ردیف‌های بودجه‌های سالیانه کشور و آسیب‌های آن

در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ تعداد ردیف‌های بودجه به‌شدت کاهش‌یافته است. با توجه به این‌که در دولت محمود احمدی‌نژاد نیز این تجربه صورت گرفته است و در طول سال‌ها نیز کاهش یا عدم کاهش ردیف‌های بودجه از موضوعات موردبحث برخی کارشناسان و سیاست‌گذاران بوده است، در این یادداشت تلاش شده است تغییرات اخیر در این زمینه با جزئیات بیشتری بررسی‌شده و به برخی از جنبه‌های مثبت و منفی آن اشاره شود. یکی از جداولی که در سندهای لایحه و قانون بودجه سنواتی منتشر می‌شود جدول اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌های اجرایی است که معمولاً ذیل جدول شماره ۷ ارائه می‌شود. در این ... مطالعه بیشتر

استاندارد GLEIF و اهمیت شناسه‌گذاری سازمانی در بودجه

بودجه هر کشور مطابق با شرایط مختص به خود دارای طبقه‌بندی‌های متفاوتی است. طبقه‌بندی سازمانی در کنار طبقه‌بندی‌های اقتصادی، درآمدی و جغرافیایی یکی از طبقه‌بندی‌های حائز اهمیت است. چرا که به‌موجب آن به هر سازمان یک شناسه یکتا اختصاص می‌یابد تا دنبال کردن فعالیت‌های بودجه‌ای آن سازمان میسر باشد. گلیف استانداردی بین‌المللی برای شناسه گذاری موجودیت‌های حقوقی است که شناسه گذاری اجزاء دولت عمومی را نیز شامل می‌شود. در ابتدای این یادداشت اهمیت وجود شناسه یکتای سازمانی موردبحث قرارگرفته و سپس به استاندارد گلیف به‌عنوان یکی از استانداردهای شناسه‌گذاری و تجارب چند کشور در استفاده از شناسه سازمانی در فهرست ... مطالعه بیشتر
اقتصاد سیاسی مجلس

مجلس و اقتصاد سیاسی بودجه

  مجلس یکی از نهادهای تأثیرگذار و شاید به لحاظ اختیارات قانونی از مهمترین نهادهای تأثیرگذار بر انضباط مالی و شفافیت بودجه است. مجلس هم به لحاظ قوانین متعددی که در این زمینه تصویب کرده و خلاءهای قانونی که همچنان در مورد آنها اقدامی نکرده است و هم به لحاظ تصمیماتی که در فرآیند تصویب و نظارت بر بودجه دارد، نقش مهمی در مدیریت مالیه عمومی کشور ایفا می‌کند و بی‌گمان در کاستی‌های اساسی و نیز پیشرفت‌های تدریجی در این زمینه سهم بزرگی دارد. اکوایران با همکاری مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی، در این قسمت از مجموعه برنامه‌های ... مطالعه بیشتر
شفافیت بودجه ایران- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

شفافیت بودجه ایران

شفافیت بودجه یکی از ارکان کلیدی اصلاحات نهادی و ساختاری بودجه کشور است. متأسفانه تابه‌حال تصویری روشن از عملکرد دولت در این بخش در دسترس نبوده است. اندیشکده سیاست‌گذاری اقتصادی تهران با همکاری سایر مراکز پژوهشی، با استفاده از پیمایش «بودجه باز» مبادرت به‌اندازه گیری شفافیت بودجه ایران کرده است. بر اساس مطالعات اندیشکده سیاست‌گذاری اقتصادی تهران (نادری،۱۳۹۹)، میزان شفافیت بودجه ایران بر اساس روش‌شناسی سازمان بین‌المللی همکاری‌های بودجه‌ای (IBP) در سال ۲۰۱۷ در گروه «اطلاعات حداقلی» قرار می‌گیرد. امتیاز ایران ۲۹ و رتبه ۸۴ را از میان ۱۱۷ کشور دارد، درحالی‌که سطح مناسب امتیاز شفافیت بودجه از ۶۱ تا ... مطالعه بیشتر
شفافیت بودجه شرکت‌های دولتی

شفافیت بودجه شرکت های دولتی یک گام به پیش

بودجه شرکت‌های دولتی سه چهارم بودجه کشور است و بررسی دقیق این بودجه همواره یکی از دغدغه‌های نمایندگان مجلس بوده است. در فصل بررسی بودجه‌های سنواتی هیچ گاه مجلس فرصت کافی برای بررسی این قسمت از بودجه ارسالی دولت را نداشته است اما در قانون بودجه ۱۳۹۸ مجلس دولت را ملزم کرد که بودجه شرکت‌های دولتی در سال ۱۳۹۹ را پیش از ارسال لایحه بودجه ۹۹ به مجلس ارسال کند. دیوان محاسبات کشور از سوی مجلس مأموریت یافت این بودجه را بررسی و گزارش آن را تقدیم مجلس کند. به امید تکرار هر ساله این گزارش و شفافیت هر چه ... مطالعه بیشتر
ارائه‌ لایحه بودجه

حساب کشی از شرکت های دولتی قبل از بودجه

امسال برای اولین‌بار قرار است بودجه شرکت‌های دولتی، بانک ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت قبل از ارائه‌ لایحه بودجه به مجلس( ۱۵ آبان ماه) ارائه گردد. ماجرا از این قرار است که همواره در سال‌های گذشته شفافیت بودجه شرکت‌های دولتی و نهادهایی که به نحوی از بودجه عمومی استفاده می‌کنند مورد بحث و انتقاد بود و با این وجود از زمان ارائه‌ لایحه بودجه تا تصویب آن فرصت چندانی برای بررسی دقیق بودجه شرکت‌های دولتی در اختیار نمایندگان نبود. از این‌رو در قانون بودجه ۱۳۹۸ (جز هفت بند ط تبصره ۲ ) مقرر شد دولت بودجه شرکت‌های دولتی ... مطالعه بیشتر

بودجه به شرط لیست حقوق

براساس تبصره ۲۱ قانون بودجه سال ۱۳۹۸: الف‌ـ به‌منظور ایجاد انضباط مالی، هماهنگی و پرداخت به‌موقع حقوق کارکنان، کلیه دستگاه‌های اجرائی موضوع ماده (۲۹) قانون برنامه ششم توسعه موظف‌اند از ابتدای سال ۱۳۹۸ اطلاعات مربوط به هرگونه پرداخت از محل منابع عمومی و اختصاصی را مطابق ضوابط زیر در اختیار خزانه‌داری کل کشور قرار دهند: ۱ـ اطلاعات مربوط به هرگونه پرداخت به کلیه اشخاص حقیقی شامل رسمی، پیمانی، قراردادی تمام‌وقت و پاره‌وقت، در هر قالبی مانند حقوق و مزایا، کارانه، اضافه‌کاری، انواع فوق‌العاده، حق عائله‌مندی و اولاد و همچنین هرگونه پاداش، به تفکیک شناسه ملی ۲ـ اطلاعات مربوط به سایر ... مطالعه بیشتر
توانمندسازی حاکمیت و جامعه: شفافیت بودجه

دومین نشست توانمندسازی حاکمیت و جامعه: شفافیت بودجه

دومین نشست هم‌اندیشی و اقدام مشترک سازمان‌های مردم‌نهاد و موسسات تحقیقاتی فعال در حوزه‌ی شفافیت و مبارزه با فساد با حضور دو تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، یکی از اعضای شورای شهر تهران و نمایندگان رسانه‌های جمعی روز دوشنبه ۲۰ اسفند به میزبانی موسسه‌ی مردم‌نهاد دیده‌بان شفافیت و عدالت برگزار شد. این نشست، بررسی نتایج حاصل از پیگیری برای شفاف‌سازی بیشتر لایحه‌ی بودجه ۱۳۹۸ و هم‌اندیشی در مورد سازوکارها و موضوعات همکاری جمعی نهادها و شخصیت‌های حاضر در دستور کار خود داشت. در ابتدای نشست توضیحاتی در مورد هدف از ... مطالعه بیشتر

شفافیت، نقطه کانونی در اصلاح بودجه

آیا ضرورتی برای اصلاح نظام بودجه‌ریزی کشور وجود دارد و اینکه این ضرورت به واسطه تحریم‌ها علیه ایران نمود بیرونی پیدا کرده یا باید از سال‌ها پیش کشور در راستای اصلاح نظام بودجه قدم برمی‌داشت؟ در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که نظام بودجه‌ریزی چند نقش مهم در کشور دارد؛ اول اینکه قانونی برای اداره امور مالی کشور است. دوم، ابزاری برای پاسخگوی سیاستمداران به مردم در قبال مسوولیت‌های‌شان است و سوم‌، نتیجه عملکرد بروکراسی اداری و دولتی کشور است. با توجه به نقش‌های اساسی بودجه‌، اصلاح آن یک ضرورت است که شک و شبهه‌ای برای آن وجود ... مطالعه بیشتر
برنامه و بودجه

بودجۀ بی‌قانونی

برای شروع گفتگو، خوب است بدانیم در تهیه سند بودجه به عنوان یکی از اسناد منعکس کننده رابطه دولت وملت، به چه میزان به اسناد بالادستی و قوانین موضوع های که به این رابطه می پردازند توجه می شود؟ آیا اصول چنین رابط های در اسناد و سیاست های کلی، به درستی تدوین شده است؟ این رابطه از چه منطقی پیروی می کند؟ توکلی: بنابر فرض، بودجه یک مقطع یک ساله از یک برنامه پنج ساله است. برنامه های دولت باید در لباس ارقام، در بودجه نمایان شود. وقتی دولتی، پنج یا ده درصد از بودجه سالانه خودش را به ... مطالعه بیشتر
عدم موازنه قدرت

محمدجواد روح : مسئله اصلی در بحث شفافیت عدم موازنه قدرت است

محمدجواد روح سردبیر هفته‌نامه صدا در نشست مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه با موضوع «شفافیت بودجه» ـ به میزبانی موسسه دیده بان شفافیت و عدالت ـ (۲۰ اسفند ۱۳۹۷) گفت: مسئله کلانی که درباره شفافیت و مبارزه با فساد مطرح است عدم موازنه قدرت در نهادهای داخلی قدرت و نیز بین جامعه و حاکمیت است. مثلا پرونده املاک نجومی و بی‌نتیجه ماندن آن نشان می‌دهد که شوک‌های پی‌درپی رسانه‌ها در حوزه مفاسد و عدم‌شفافیت و شکل گرفتن پرونده‌هایی در قوه قضاییه بیشتر از آنکه نتیجه مثبت داشته باشد به قبح‌شکنی مسئله و واکنش معکوس جامعه منجر شده است. سه روند ... مطالعه بیشتر
تبصره های بودجه

احمد توکلی: برخی تبصره های بودجه خلاف روح دموکراسی است

دکتر احمد توکلی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رییس هیئت مدیره موسسه دیدبان شفافیت و عدالت در نشست مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه با موضوع «شفافیت بودجه» ـ به میزبانی موسسه دیده بان شفافیت و عدالت ـ (۲۰ اسفند ۱۳۹۷) گفت: در خصوص تخصیص اعتبار برای حوزه‌های انتخابیه نمایندگان مجلس در بودجه ما در زمان نمایندگی مخالفت‌های بسیار کردیم و با تلاش فراوان توانستیم جلوی تصویب تبصره را بگیریم. این تبصره خلط مسئولیت می‌کند و آغاز یک انحراف بزرگ است و حتی مخالف با اصل ۶۰ قانون اساسی است و ضد دموکراسی محسوب می‌شود. مطالب مرتبط: محمدحسین خانی: لزوم ... مطالعه بیشتر
طراحی سامانه پایش شفافیت بودجه

محمدحسین خانی: لزوم طراحی سامانه پایش شفافیت بودجه

محمدحسین خانی نماینده اندیشکده شفافیت برای ایران در نشست مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه با موضوع «شفافیت بودجه» ـ به میزبانی موسسه دیده بان شفافیت و عدالت ـ (۲۰ اسفند ۱۳۹۷) گفت: نزدیک به صد کشور در جهان تجربه نمایش داده‌های چرخه کامل از شروع کار دولت برای تدوین لایحه بودجه تا هزینه آن در قالب یک تارنمای ساده را دارند که نتایج بسیار خوبی از آن گرفته‌اند. این اتفاق باید در ایران بیفتد و لازمه آن همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در این زمینه است. بعد از این رصد و پایش است که می‌توانیم بگوییم ریشه اشتباه کجاست. مطالب مرتبط: ... مطالعه بیشتر
دولت الکترونیک و شفافیت

مرتضایی: دولت الکترونیک نقش کلیدی در شفاف‌سازی دارد

مرتضایی، نماینده مرکز غیردولتی توسعه فراگیر سلامت اداری و مبارزه با فساد در نشست مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه با موضوع «شفافیت بودجه» ـ به میزبانی موسسه دیده بان شفافیت و عدالت ـ (۲۰ اسفند ۱۳۹۷) گفت: مباحث ساختار داده‌ها، فرایندها، عملکرد، مسئولیت‌ها، شاخص‌ها و پایش از جمله الزامات شفافیت بودجه است که باید در کشور به آن‌ها بپردازیم. از طرف دیگر ساده‌سازی و سواد بودجه‌ای در سطح شهروندان، سازمان‌ها و غیره مهم‌ترین نقش را در بحث شفافیت بودجه دارد. علاوه بر این دولت الکترونیک نیز مسئله‌ای است که باید به آن توجه شود چرا که از ارکان مهم شفافیت ... مطالعه بیشتر
نقشه راه شفاف‌سازی بودجه

میثم پیله‌فروش: بدون نقشه راه، شفاف‌سازی موردی راه به جایی نمی‌برد

میثم پیله‌فروش عضو هیئت مدیره موسسه دیده‌بان شفافیت و عدالت در نشست مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه با موضوع «شفافیت بودجه» ـ به میزبانی موسسه دیده بان شفافیت و عدالت ـ (۲۰ اسفند ۱۳۹۷) گفت: اگر نقشه راه برای شفاف‌سازی بودجه نباشد ممکن است آشفتگی را بیشتر شود و کارآمدی مصوبات به خطر بیفتد. خطوط اصلی این نقشه راه وجود دارد مثلا نشان دادن کسری بودجه غیرنفتی، خیلی از نمایندگان مجلس از وجود کسری بودجه غیرنفتی اطلاع ندارند. یا تغییر قانون انتخابات مجلس به سمت بلندمدت کردن افق تصمیم‌گیری، بودجه یکپارچه و غیره. نقش سازمان‌های غیردولتی در این خصوص ایجاد ... مطالعه بیشتر
کمیسیون ضدفساد

علیرضا دیهیم: استفاده سازمان‌های غیردولتی از تجارب بین‌المللی

علیرضا دیهیم، رییس هیئت مدیره جمعیت مردمی پیشگیری و مقابله با فساد در نشست مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه با موضوع «شفافیت بودجه» ـ به میزبانی موسسه دیده بان شفافیت و عدالت ـ (۲۰ اسفند ۱۳۹۷) گفت: یکی از تعهدات کشور در کمیسیون ضدفساد مربوط به بودجه است. سرفصل‌های تعهدات این کنواسیون در بخش بودجه عبارت از اطلاع‌رسانی تمام سرفصل‌های بودجه‌ای به عموم مردم، اطلاع رسانی شرایط گزیش شرکت‌ها و نهادهای انتخاب شده، پذیرش و بررسی شفاف شکایات در زمینه بودجه، تهیه برنامه ریسک و در نهایت ارزیابی برنامه‌های گذشته است. تاکنون ۸۶ کشور دیدگاه‌های خود را در این زمینه ... مطالعه بیشتر
حاکمیت- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

مجتبی امیری: جامعه مدنی باید حاکمیت را ملزم به نوعی خانه‌تکانی کند

مجتبی امیری، رئیس هسته پژوهشی سلامت اداری و مبارزه با فساد دانشگاه تهران در نشست مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه با موضوع «شفافیت بودجه» ـ به میزبانی موسسه دیده بان شفافیت و عدالت ـ (۲۰ اسفند ۱۳۹۷) گفت: متاسفانه تفکر برنامه‌ای در کشور حاکم نیست یعنی مشخص نمی‌شود چه کاری باید انجام شود و در نهایت چه کاری انجام شد. پس مطالبه برنامه‌ای که باید انجام بشود و مشخص کردن دقیق دریافت کنندگان بودجه و الزامات اجرایی شدن برنامه باید از طرف سازمان‌های مردم‌نهاد پیگیری شود. تبدیل شفافیت به مطالبه‌گری عمومی ضرورت دارد. بر این اساس جامعه مدنی باید حاکمیت را ... مطالعه بیشتر
عدم شفافیت

ماهرالنقش: حل نظامند عدم شفافیت، نیازمند ارتباط بودجه با اهداف کلان نظام است

ماهرالنقش از اعضای موسسه دیده‌بان شفافیت و عدالت در نشست مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه با موضوع «شفافیت بودجه» ـ به میزبانی موسسه دیده بان شفافیت و عدالت ـ (۲۰ اسفند ۱۳۹۷) گفت: باید از نگاه سیستمی به مسئله بودجه استفاده کرد. بودجه باید در ارتباط با چشم‌انداز، سیاست‌های کلی، برنامه‌های پنج‌ساله و غیره باشد. حل نظامند مسئله عدم شفافیت نیازمند ارتباط بودجه با اهداف کلان نظام است. بنابراین در اولین گام چشم‌انداز برنامه‌های کلان باید واقع‌بینانه شود، در گام دوم این چشم‌اندازها باید شاخص‌مدار شود، گام سوم آن است که برنامه‌های پنج‌ساله بر اساس شاخص‌ها و چشم‌انداز تدوین شود. ... مطالعه بیشتر
شفافیت و مبارزه با فساد- مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

احمد میدری: ضرورت همکاری مشترک بین فعالین حوزه شفافیت و مبارزه با فساد

احمد میدری معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی در نشست مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه با موضوع «شفافیت بودجه» ـ به میزبانی موسسه دیده بان شفافیت و عدالت ـ (۲۰ اسفند ۱۳۹۷) گفت: هرکدام از سازمان‌های مردم نهاد و فعالین این حوزه در جای خود اقدامات مهم و مثبتی را انجام می‌دهند اما اگر بتوان یک هماهنگی بین این نیروها ایجاد کرد بطور قطع تاثیرگذاری آن بسیار بیشتر خواهد شد. افرادی در رسانه‌ها هستند، در دانشگاه‌ها، در سازمان‌های مردم‌نهاد و در دولت که به دنبال شفافیت و پاسخگویی بیشتر و کاهش فساد درکشور هستند. به نظر من ... مطالعه بیشتر