دکترای جامعه شناسی
کارشناس پژوهشی- حمایتگری مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه
جعبه ابزار «مدیریت تعارض منافع در عرصه عمومی» توسط سازمان OECD (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی) تهیه شده و آن‌طور که در پیش درآمد آن نیز آمده است، هدف از فراهم کردن آن «تهیه مجموعه‌ای از راه‌حل‌های عملی برای ایجاد و تکمیل شیوه‌های مدیریت تعارض منافع مطابق با راهنماهای سازمان OECD برای مدیریت تعارض منافع در خدمات عمومی است.» این جعبه ابزار با همکاری کشورهای عضو و غیرعضو سازمان تهیه شده است.
در مقدمه جعبه ابزار اشاره می‌شود که شهروندان، جامعه مدنی و رهبران تجاری هر روز بیش از پیش از دولت‌ها انتظار ایجاد یکپارچگی در خدمات و موسسات عمومی را دارند و توجه به تعارض منافع در عرصه عمومی از همین رو اهمیت دارد زیرا اگر به موقع تشخیص داده نشده و کنترل نگردد، باعث برهم ریختن یکپارچگی بنیادی تصمیمات، مقامات و دولت‌ها خواهد شد. در اینجا منظور از یکپارچگی «استفاده درست و مناسب از منابع، بودجه، دارایی‌ها و قدرت‌ها برای اهداف رسمی‌ای است که این موارد جهت استفاده برای آن هدف‌ها درنظر گرفته شده‌اند. بدین معنا مفاهیم متضاد «یکپارچگی» ، «فساد» و «سوء استفاده» هستند.» در ادامه به این موضوع اشاره شده که تعارض منافع هم موضوعی سرراست و ساده است و هم پیچیده و بغرنج زیرا با وجود ساده بودن تعریف این مفهوم ایجاد چارچوب‌هایی برای کنترل این موقعیت‌ها امری پیچیده و دشوار است. «رفع یک تعارض منافع خاص نیازمند ایجاد موارد مرتبط، به کار بردن قواعد و سیاست مرتبط و تشخیص میان موقعیتهای تعارض منافع «واقعی» ، «آشکار» ، «بالفعل» و «بالقوه» است. این کار نیازمند مهارت و درک موضوعات بسیاری است که در این مسأله دخیلند.»
تعارض منافع در عرصه عمومی صرفا با ممنوع کردن هر نوع منفعت شخصی مقامات رسمی در فعالیت‌های شغلی‌شان برطرف نمی‌شود بلکه نیاز دارد که مقامات خود مسئولیت تشخیص و رفع چنین موقعیتهایی را بپذیرند، نهادهای عمومی چارچوب‌های عملی برای این موضوع ایجاد کنند، معیارهای انطباق قابل اجرا تدارک ببینند و نظام‌های مدیریتی موثر مستقر سازند. همچنین در مقدمه به این مسأله اشاره شده است که در این جعبه ابزار فرض بر آن است که تعارض منافع به معنای فساد نیست بلکه به صورت بالقوه امکان شکل‌گیری فساد را ایجاد می‌کند. تعارض منافع باید به درستی تشخیص داده شده و به گونه‌ای موثر مدیریت شود تا کاملا رفع شود وگرنه می‌تواند به فساد، سوء استفاده از نهادهای عمومی، رفتار اشتباه، از بین بردن اعتماد، یا رفتار غیرقانونی بینجامد. از همه مهم‌تر ممکن است اعتماد عمومی به یکپارچگی نهادهای عمومی را دچار آسیب‌های جدی نماید.
جعبه ابزار «مدیریت تعارض منافع در عرصه عمومی» بر «اعمال افراد که می‌تواند یکپارچگی همه نهادها را به خطر بیندازد یا تقویت کند، تمرکز دارد. در جایی که تمرکز بر نظام‌هاست این جعبه ابزار کاربران را ترغیب می‌کند که ابزارهای ویژهای را به عنوان بخشی از «نظام یکپارچگی» در نظر بگیرند که دولتی قابل اعتماد شکل داده و مدیریت عمومی را تقویت می‌نماید. برخی ابزارها ممکن است برای بیش از یک هدف به کار روند و یکپارچگی فردی و سیستمی هر دو را حمایت کنند. این جعبه ابزار با هدف ارائه نمونه‌های عمومی در مورد ایده‌های عملی و ابزارهایی برای سیاست‌گذاران و مدیران جهت ایجاد، تطبیق و به کارگیری آن‌ها به صورت مناسب در حوزه سیاسی و مدیریتی شان تهیه شده است.»
انواع ابزارهای مدیریتی که در این جعبه ابزار آمده عبارتند از: مفاهیم کلیدی، ابزار شفافیت/ مسئولیت پذیری، نظام یا فرایند مدیریت پایه، ابزار تعلیم و شکل‌دهی، ابزار تقویتی
منبع:
Managing Conflict of Interest in the Public Sector: A Toolkit, OECD,2005.
سلام
این کتاب توسط اندیشکده شفافیت برای ایران ترجمه و منتشر شده.