کارشناس ارشد جامعه شناسی
کارشناس پژوهشی- حمایتگری مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه
هدف نویسندگان از کتاب «فساد آنچه همه باید بدانند»، ارائه درکی از معمای فساد به افراد گرفتار در دام آن و دیگرانی است که احتمالاً از آن می‌ترسند. درک از فساد برای همه ممکن نیست چون ما پرداخت رشوه را می‌بینیم اما وقتی رشوه رواج داشته باشد، این امر منجر به تغییرات زیادی در روش سازمان‌دهی جامعه می‌شود؛ تغییراتی که با وقوعشان به بسیاری از انواع اختلالات سیاسی و اقتصادی که به خیر عمومی آسیب می‌زنند و منجر به فساد بیشتری می‌شوند. در واقع اثرات فساد بدون شک بزرگ‌تر و خیلی بزرگ‌تر از هزینه‌های مستقیم رشوه‌ها و پول‌های اختلاس شده یا تصرف غیرقانونی اموال عمومی است.
برای پاسخ به چگونگی مبارزه با فساد، نویسندگان تلاش کرده‌اند تا به این سؤالات پاسخ دهند که فساد در کجا بیش از همه رایج است؟ چه کسی درگیر فساد است؟ چه نوع فعالیت‌هایی مظنون‌ترین‌اند؟ همچنین نیاز به درک بهتری از فرایندهایی است که فساد را ایجاد می‌کنند: چگونه رقابت متعصبانه (پارتیزانی) فساد را ترویج می‌کند یا کاهش می‌دهد؟ چرا انتخابات فساد را کاهش می‌دهند یا از بین می‌برند؟
کتاب “فساد آنچه همه باید بدانند”، دارای ۹ فصل است. فصل اول به مقدمه اختصاص دارد که در آن به اهمیت مطالعه فساد و چارچوب‌های نظری برای فهم فساد می‌پردازد. چارچوب نظری نویسندگان برای فهم فساد، چیزی است که شلیلینگ «رفتار مشروط» نامید: رفتاری که به آنچه دیگران انجام می‌دهند بستگی دارد. اینکه آیا ما انتخاب کنیم درگیر فساد شویم یا آن را تقبیح کنیم، مشروط به این است که انتظار داریم دیگران چگونه رفتار کنند. در جامعه‌ای که فساد رایج است، تعداد کمی جرئت این را دارند که علیه آن از جانب خودشان حرف بزنند. این رفتارها نیز چندان ربطی به عقیده اشخاص و اصول اخلاقی ندارد. چنانکه در مورد فساد، شواهد نشان می‌دهد که بیشتر افراد رشوه را نمی‌پسندند اما در موقعیت‌هایی که فساد رایج است، افراد اغلب هیچ گزینه‌ای ندارند و باید در آن مشارکت کنند. در اینجا نویسندگان فساد را به‌سان یک تعادل مفهوم‌سازی کرده‌اند. این تعادل در شرایطی که افراد رشوه را نمی‌پذیرند تا شرایطی که همه پذیرای رشوه باشند، متغیر است. در هر دو حالت یک تعادلی در جامعه وجود دارد و به همین خاطر مبارزه با فساد در جوامعی که همه پذیرای پرداخت و دریافت رشوه باشند دشوار است.
فصل دوم به موضوع چگونگی اندازه‌گیری فساد می‌پردازد که چه طور کار دشواری است و نکته جالب‌توجه اینکه فساد وقتی درست انجام می‌شود، ردپایی به‌جا نمی‌گذارد.
در فصل سوم، شواهدی در خصوص رواج فساد در اطراف جهان بر مبنای منابع و روش‌شناسی‌های مختلف، شامل هر چیزی از پژوهش‌هایی از شهروندانی عادی تا مجموعه ویدیویی یک مقام پرویی فاسد بدنام ارائه شده است. در واقع این فصل نشان می‌دهد که فساد یک پدیده جهانی است.
در سال‌هایی این بینش وجود داشت که مبارزه با فساد ممکن است حتی برای رشد اقتصادی ضد مولد باشد ولی در فصل چهارم نشان داده می‌شود که شیوه تفکر تغییر کرده است و این ایده وجود دارد که فساد برای تجارت و رشد اقتصادی بد است و اعتماد شهروندان به نهادهای سیاسی را می‌فرساید. در این فصل پیامدهای فساد در رشد اقتصادی، مقررات کسب‌وکار، در ساخت‌وساز عمومی، نابرابری اقتصادی و … بررسی شده است.
فصل پنجم به این سؤال می‌پردازد که چه کسی درگیر فساد می‌شود و چرا. در این فصل با مطالعه موردی سیاستمداران هندی و دریافت رشوه و سرمایه‌گذاری در بازارهای سهام جاکارتا به این سؤال پرداخته می‌شود که چرا برای تجار سخت است که باهم برای غلبه بر فساد متحد شوند.
فصل ششم به بنیان‌های فرهنگی فساد پرداخته می‌شود اینکه آیا گروه‌های اجتماعی خاص- بر مبنای مذهب، نژاد یا تاریخ در معرض فساد بیشتری هستند. بحث از فرهنگ و هنجارها بسیار به ایده فساد به‌مثابه تعادل نزدیک است و اینکه چرا تغییر و مبارزه با فساد دشوار است.
فصل هفتم به تأثیر نهادهای سیاسی بر فساد می‌پردازد اینکه چه نوع نظام‌هایی فساد کمتر یا بیشتری دارند و این نتیجه از فصل گرفته شد که نهادهای سیاسی فقط وقتی از فساد جلوگیری می‌کنند که همه از قوانین پیروی کنند و این دقیقاً آن چیزی است که در جایی فساد تغذیه می‌کند، غایب است.
تمرکز فصل هشتم بر اهمیت هماهنگی رأی‌دهندگان در تلاقی علیه سیاستمداران فاسد است. اینکه چه طور رأی‌دهندگان به سیاستمداران فاسد رأی می‌دهند و اینکه نبود اطلاعات درباره سیاستمداران، به انتخاب دوباره آنان منجر می‌شود. دراین‌باره تجربه ایتالیا و کمپین دستان پاک باعث شد که پارلمان ایتالیا در مبارزه با فساد موفق شود.
در فصل نهم در باب نوآوری‌های تکنولوژیک مثل رسانه‌های اجتماعی بحث می‌شود. همچنین طرح‌های مختلفی مانند افزایش حقوق‌های دولتی، اعمال قانون و نظارت شدید، مطبوعات آزاد و رهبری کارآمد بررسی شده‌اند که چه طور می‌توانند به کاهش فساد کمک کنند.
منبع:
*فیسمن، ریموند؛ گولدن، میریام (۱۳۹۷) فساد آنچه همه باید بدانند، مترجم محمدرضا فرهادی‌پور با همکاری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، تهران: ترمه.
بدون دیدگاه