ضربه فساد به دموکراسی

کتاب شامل مجموعه مقالاتی است که مباحث آن به تشریح و تبیین فساد سیاسی در دو سطح (رهیافت) اختصاص یافته است. رهیافت نخست در سطح کلان معروف به نظریه کارکردگرایی ساختی است که بیشتر درصدد تحلیل نقش ساختارهای کلان جامعه و کیفیت کارکردهای آن‌ها در بروز فساد سیاسی است. رهیافت دوم در سطح خرد و در قالب نظریه عقلانیت فردی مطرح شده است که معطوف به ویژگی‌های رفتاری و هنجاری کارگزاران حکومتی و غیر حکومتی مرتبط با آن‌هاست. در رهیافت نخست، فساد سیاسی افزایش یابنده معلول عقب‌ماندگی و عدم توسعه یافتگی نظام سیاسی و اقتصادی است و در رهیافت دوم، فساد سیاسی به منزله نتیجه محاسبات عقلانیت هزینه‌ها و سودهای کارگزاران حکومتی تلقی می‌گردد. 

راضیه شیخ رضایی

کارشناس ارشد جامعه شناسی

کارشناس پژوهشی- حمایتگری مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه

تاکید این کتاب بر فساد سیاسی است و عمدتا به حوزه عمومی فعالیت بازیگران سیاسی توجه شده است. در این کتاب کوشیده شده است تا دانشوران فعال در چند گرایش یا حوزه مختلف علوم اجتماعی را که هر کدام از منظر تحلیلی متفاوتی به مسئله فساد سیاسی پرداخته‌اند، گرد‌هم آورد. همچنین این کتاب از علوم سیاسی، فلسفه، اقتصاد، جامعه شناسی و حقوق دیدگاه‌هایی خاص بدست می‌دهد؛ روش‌شناسی‌های به کارگرفته شده شامل رهیافت‌های مقایسه‌ای، تئوری بازی‌ها با تمرکز بر مباحث گروهی و مطالعات موردی است.

 این کتاب مجموعه مقالاتی از نویسندگان مختلف است که در دوازده فصل ساختاریافته است و هر فصل یک مقاله است. فصل اول تحت عنوان «فساد سیاسی؛ مسائل و دورنماها» نوشته پل هیوود است که به معمای تعریف فساد، علل فساد، فراگردهای فساد سیاسی و نتایج فساد سیاسی می‌پردازد.

فصل دوم با عنوان «تعریف فساد سیاسی» نوشته مارک فیلیپ به مسئله رابطه فساد و سیاست، چیستی سیاست سالم و رویکردهای اخلاقی به سیاست پرداخته شده است. 

فصل سوم با عنوان «شبکه های فساد، امنیت، سوداگری و مبادله اجتماعی غیرقانونی» نوشته ژان کارتیه- برسون، درباره تئوری شبکه‌های اجتماعی فساد است. در این فصل به تعریف شبکه اجتماعی- اقتصادی فساد، عدم تجانس ارزش‌ها و عقلانیت ابزاری رفتار در شبکه‌های فساد و مرزهای اختلاط در شبکه فساد پرداخته می‌شود.

فصل چهارم، بیکچری و دوفای چرخه‌های فساد را بررسی می‌کنند. در این مقاله، فساد به مثابه پدیده ادواری تحلیل شده است و نوع مدل تحلیلی، مدل مبادله رشوه در ازای واگذاری قراردادهای عمومی است.

فصل پنجم، آدس و دی تلا اقتصاد فساد را براساس تئوری‌های فساد و تئوری‌های مربوط به اثرات فساد سازماندهی کرده‌اند. آنان همچنین هزینه‌های فساد، علل فساد و تئوری‌های مبارزه و مهار را بررسی کرده‌اند.

فصل ششم درباره اثرات نابهنجار فساد سیاسی است که دلاپو و ونوچی به مطالعه موردی ایتالیا پرداختند. نویسندگان در نتیجه گیری مقاله خود می‌نویسند؛ اشاعه فساد و ارتشاء بین شرکت‌های خصوصی و کارگزاران دولتی به ناکارآمدی مدیریت عمومی در ایتالیا می‌انجامد، همچنین هزینه‌های نهایی متورم، کار با کیفیت ضعیف، مزدور پروری، حمایت سیاسی از جرائم سازمان یافته و … از دیگر اثرات فساد است که نهایتا به ریشه‌های دموکراسی ضربه می زند.

فصل هفتم، اولیور تجربه خودتنظیمی اعضای پارلمان انگلستان در مبارزه با فساد را بررسی می‌کند.

فصل هشتم پیترسون به اتحادیه اروپا پرداخته است که چه طور در قالب حاکمیت مشترک و تجارب فساد و تقلب را در اتحادیه تجربه کرده‌اند و همچنان مسئله تقلب یکی از آشکارترین ناکامی‌های نظام حکومتی انحادیه اروپا باقی مانده است.

فصل نهم تحت عنوان، «گذار به بازار فساد در روسیه پس از سوسیالیسم» است که وارس به تجربه خصوصی سازی در دوران گذار روسیه می‌پردازد که چه طور با گذار به بازار و گسترش مالکیت، فساد و جرائم مال اندوزی و معافیت مالیاتی رخ داد.

فصل دهم درباره شیوه برخورد شهروندان با مقامات پسا کمونیست با مطالعه موردی اوکراین و چک است. فصل یازدهم سینگ، به فساد سیاسی و دولت نهرو، خانم گاندی و پسرانش و فساد سیاسی بعد از حکومت نهرو- گاندی در هند پرداخته است.

فصل دوازدهم، هوچکوافت مقاله‌ای تحت عنوان سیاست‌های حمایتی: ارزیابی تاثیر رانت ها، فساد و پیروگرایی در توسعه جهان سوم نوشته است که با بررسی سه پارادایم رانت، فساد (ارتشاء) و حامی پروری یک چارچوب نظری را پرورانده است.

منبع:

• هیوود، پل(۱۳۸۱) فساد سیاسی، ترجمه محمد طاهری، میرقاسم بنی‌هاشمی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی. چاپ دوم: ۱۳۹۷٫

مطالب مرتبط:

ابتکارات حقوقی علیه فساد تفاوت پلیس علف‌خوار و گوشتخوار مخرج مشترک مبارزه با فساد: اراده سیاسی فقر، پشت در فساد  چگونه پولشویی می‌کنند؟  فساد پلیس