حاشیهنشینها و تله فضایی فقر
گاه تصور میشود مسئولیت اسکان جمعیت ۱۸ تا ۲۰ میلیونی در مناطق حاشیهای شهرها و بافتهای فرسوده، بر عهده خود آنها است و این وضعیت، محصول انتخاب طبیعی آنها و حاصل فرهنگ این گروه اجتماعی(فرهنگ فقر) است. درحالیکه فقر، مقولهای سیاسی-اقتصادی است و حاصل سازوکار نظامها و نهادهای حاکم بر جامعه است. تبلور فضایی این سازوکار، محروم ماندن کمدرآمدها از داشتن سرپناه و مسکن است. اقتصادسیاسی به ما میآموزد تا در تحلیل چرایی فقر و بهویژه نابرابری، بر نقش منافع تأکید کرده و کارکرد نهادهای حاضر در قدرت را واکاوی کنیم؛ زیرا همواره تلاش گروههایی در قدرت برای حفظ و تداوم منافع، موجب میشود گروههای دیگر از دستیابی به امکانات و منافع اقتصادی موجود در جامعه محروم شوند. البته این امر نافی نقش سیاستهای ناهمگون، غیرکارشناسی شده، سلیقهای و نامرتبط با موازین علمی و ساختارهای جامعه، در توزیع گسترده فقر و نابرابری و بازتولید اسکان غیررسمی نیست.
در گزارش دومین اجلاس اسکان بشر(استامبول، ۱۹۹۶)، فقر مسکن برای افراد و خانوارهایی تعریف شد که فاقد سرپناهی برخوردار از ایمنی و امنیت، سلامت زیرساختها(مانند آب لولهکشی، تأسیسات، بهداشت و فاضلاب و تخلیه زباله) هستند. «تله فضایی» مسکن به دو صورت تولید میشود. یکی کیفیت درونی و دیگری کیفیت بیرونی. منظور از کیفیت بیرونی، مکان جغرافیایی مسکن است. قرار داشتن مسکن در فضای اسکان غیررسمی و مناطق روستایی، بهمنزله افتادن در «تله فضایی» است. اسکان غیررسمی که در اثر بهحساب نیامدن کمدرآمدها در برنامههای شهری و مسکن بهوجود آمده، حاصل برنامهریزی خودبهخودی کمدرآمدها برای تأمین مسکن نیست. هم از لحاظ درونی و هم بیرونی، آنها در تله فضایی فقر افتادهاند. از لحاظ درونی، مسکن با مصالح ساختمانی و تجهیزات نامناسب و سطح زیربنایی ناکافی، ساخته میشود زیرا توان مالی برای تأمین مصالح کافی و مناسب و ایمن وجود ندارد. از لحاظ بیرونی نیز ناتوانی در پرداخت هزینه زمین، حاشیهنشینان را وادار میکند بهسوی مناطقی روند که زمین با حداقل هزینه را به دست آورند. در این مناطق آنها از کمترین دسترسی به خدمات پایه محروم میشوند. این جداسازی فضایی بین طبقات، کمدرآمدها را از همنشینی با اقشار دیگر و ارتقاء مدنی حاصل از آن محروم میکند. بدین ترتیب بهجز تضاد سنتی شهر و روستا، که نوعی تله فضایی برای روستا به وجود میآورد، موجب به وجود آمدن یک تله فضایی بزرگتر در اسکان غیررسمی نیز میشود.
بهطورکلی، اقتصاد کلان کشور و روند تورمی آن باعث شده تا فقط بخش کوچکی از خانوارها-عمدتاً گروههای با درآمد متوسط به بالا- قادر به ورود به بازار مسکن باشند. به عبارت دیگر، فاصله بین نیاز و تقاضای مؤثر مسکن زیاد بوده و سبب میگردد گروههای با درآمد متوسط وکم، از دسترسی به مسکن مناسب محروم شوند.
پیش از انقلاب تحت تأثیر مکتب نوسازی و استراتژی توسعه از بالا که همواره معتقد به قطبی شدن توسعه و موجه نمودن بیعدالتی در فضا بهمنزله موتور توسعه بودهاند، اصولاً شاهد برنامهای مدون برای اقشار کمدرآمد نبودیم. مسلم فرض کردن نظریه فرهنگ فقر در حوزه شهری نیز باعث عدم توجه به اقشار کمدرآمد که اغلب مهاجران روستایی بودهاند، گردید. پس از انقلاب به علت افزایش بُعد خانوار و مهاجرت گسترده به شهرها و بروز جنگ تحمیلی و شهرگرا بودن یارانهها و …، شاهد افزایش ضریب جینی هستیم. نگاههای بازارمحور و رویکردهای نئولیبرالی از دهه دوم انقلاب وضعیت موجود را بسیار تشدید کرد. نگاه سادهانگارانهای که میاندیشید با واگذاری همهچیز به بازار، نابرابری بهخودیخود حل خواهد شد، عدم شفافیت در توزیع منابع مالی و قدرت در کنار عدم پاسخگویی در حوزه عمومی به این مقوله دامن زده است. علاوه بر اینها، تدوین و اجرای برنامههای اقتصادی بدون توجه به سیاستهای اجتماعی، موجب تداوم مسئله فقر و ماندگاری آن بهویژه در حوزه مسکن شده که بحران کنونی اسکان غیررسمی را بیش از همیشه بهوجود آورده است.
***
در هفتهای که گذشت، اخبار زیر جلب توجه میکند:
- با اجرای طرح تجمیع مدارس روستایی، کلاسهای درس برخی روستاییان تعطیل شده و حالا چند سالی است که دانش آموزان مجبورند یا ترک تحصیل کرده و یا کیلومترها دورتر به مدرسه دیگری در روستاهای اطراف یا شهرستانها بروند.
- وبسایت سازمان ملل متحد با انتشار اطلاعیهای، مهمترین مشکلات معلولان را نابرابریها در حوزه حملونقل، شغل و استخدام، تحصیلات، آموزش، مشارکت سیاسی و اجتماعی دانست.
- رئیس کانون شوراهای اسلامی کار خراسان رضوی گفت: خواسته جامعه کارگری این است که دستمزد آنها به واقعیات کنونی جامعه نزدیک شود زیرا رشد تورم باعث افزایش اختلاف طبقاتی کارگران با سایر اقشار جامعه شده است.
- جدیدترین گزارش توسعه انسانی سازمان ملل ضریب جینی ۱۵۲کشور جهان از جمله ایران را اعلام کرده است. سازمان ملل در گزارش توسعه انسانی ۲۰۱۹ متوسط ضریب جینی ایران بین سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ را ۴۰ اعلام کرده است.
- به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، جهاننیوز نوشت: حسین انصاریراد، فعال اصلاحطلب و رئیس کمیسیون اصل نود مجلس ششم مدعی شده است: «نزدیک به پنجاه درصد مردم ایران زیر خط فقر زندگی میکنند».
- رئیس سازمان برنامهوبودجه با بیان اینکه روز دهم هر ماه، مبلغ حمایت معیشتی دولت و هر ماه نیز یارانهها و حقوق کارکنان دولت را پرداخت میکنیم، گفت: جمع این ارقام حدود ۳۶ تا ۳۷ هزار میلیارد تومان در ماه خواهد شد.
- طبق اعلام قبلی ستاد شناسایی مشمولان بسته حمایت معیشتی دولت مستقر در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، روز چهارشنبه،۲۰ آذرماه پایان مهلت مراجعه به سایت «بسته معیشتی» به نشانی Hemayat.mcls.gov.ir خواهد بود.
- نماینده کارگران در شورای عالی کار، در گفتوگو با «اعتماد» پیشبینی میکند که ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار کارگر به دلیل تخلف کارفرما از پرداخت حق بیمه، از بیمه تأمین اجتماعی محروم مانده باشند.
- بر اساس گزارش بانک جهانی، نرخ فقر شدید در دو دهه اخیر در دنیا ۲۰ درصد کاهش یافته است. میزان مرگومیر کودکان نیز از ۱۴ درصد به ۷ درصد رسیده است.
- عضو شورای بنیاد ملی نخبگان، درباره عملکرد هیئت امنای مساجد، گفت: مردم باید هیئت امنا را خودشان انتخاب کرده و بر عملکرد آنها نیز نظارت داشته باشند. وی افزود: دخل و خرج مساجد نیز باید شفاف باشد.
- دبیر شورایعالی مناطق آزاد اظهار داشت: با همکاری مناطق آزاد کشور، فاز نخست پنجره واحد خدمات الکترونیک مناطق آزاد همزمان با دههی فجر انقلاب رونمایی خواهد شد.
- وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی عنوان کرد: در حسابهای ملی، حجم فعالیتهای اقتصادی و سهم ارزش افزوده اقتصاد ایران در حوزه تعاون نیز دقیق نیست. بنابراین لازم است که یک مرکز ثبت اطلاعات حوزه تعاونیها تشکیل شود.
- حجت الاسلام محسن غرویان در گفتوگویی، سرکشی به حسابهای بانکی را یکی از عادیترین راههای تشخیص افراد توانگر دانست و تأکید کرد: این شیوه بهطور جدی در راستای شکلگیری عدالت اجتماعی است.
- رئیس کمیته شفافیت شورای شهر تهران گفت: با راهاندازی درگاه واحد انتشار آگهیهای معاملات، متقاضیان شرکت در مزایدهها و مناقصهها، علاوه بر اینکه از آگهیها با خبر میشوند، اسناد مزایده و مناقصه را نیز دریافت میکنند.
- رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل، گفت: ثبت کالا در سامانه جامع انبارها از سوی افراد حقیقی و حقوقی ضروری بوده و با متخلفان برخورد قانونی میشود.
- رئیس اتاق بازرگانی تهران گفت: وجود شرکتهای خصولتی عامل فساد است و بودجه شرکتهای دولتی دو برابر بودجه عمومی است و میزان مالیات پرداختی آنها شاید یک ششم بنگاههای بخش خصوصی است.
- به گزارش اقتصادآنلاین، امسال برای اولینبار برخی جزئیات بودجه شرکتهای دولتی به مجلس ارائه شد.
- وزیر امور اقتصادی و دارایی اظهار کرد: ما برای اینکه جلوی فرار مالیاتی را بگیریم باید از فناوری نوین استفاده کرده و مالیات هوشمند دریافت کنیم و بهترین نتایج را داشته باشیم و این رویکرد به زودی آغاز میشود.
- به گزارش خبرگزاری فارس، آمار کتابهایی که به صورت غیرقانونی در ایران چاپ میشوند، سالانه بیش از ۵ میلیون نسخه کتاب است.
بخش اول: «مبارزه با فقر، تبعیض و نابرابری»
فصل اول: اخبار برگزیده هفته
ترک تحصیل بیصدای کودکان روستایی
روزنامه همشهری-۱۴ آذرماهِ ۱۳۹۸
فهیمه طباطبایی، خبرنگار
نابرابری در همه وجوه زندگی معلولان جهان وجود دارد
خبرگزاری ایلنا-۱۵ آذرماهِ ۱۳۹۸
دولت برای سال ۹۹ عقبافتادگی دستمزدکارگران را جبران کند
خبرگزاری تسنیم-۱۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
احسان سهرابی، رئیس کانون شوراهای اسلامی کار خراسان رضوی
ضریب جینی ایران ۴۰ شد
خبرگزاری تسنیم-۱۸ آذرماهِ ۱۳۹۸
انصاریراد: ۵۰ درصد مردم زیر خط فقرند
روزنامه فرهیختگان-۱۸ آذرماهِ ۱۳۹۸
حسین انصاریراد، فعال اصلاحطلب
حقوق بگیر کمتر از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان، معاف از مالیات
تابناک-۱۸ آذرماهِ ۱۳۹۸
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامهوبودجه
چهارشنبه ۲۰ آذرماه؛ پایان مهلت ثبتنام در سایت بسته معیشتی
خبرگزاری ایسنا-۱۹ آذرماهِ ۱۳۹۸
سه میلیون و ۵۰۰ هزار کارگر؛ محروم از آسایش بازنشستگی
روزنامه اعتماد-۱۹ آذرماهِ ۱۳۹۸
علی خدایی، نماینده کارگران در شورای عالی کار
تحولات فقر در جهان اعلام شد
خبرگزاری ایرنا-۲۰ آذرماهِ ۱۳۹۸
فصل دوم: سایر اخبار هفته
فقر و تخریب محیط زیست، مهمترین تهدیدهای زندگی شهری است
خبرگزاری ایسنا-۱۴ آذرماهِ ۱۳۹۸
اعتراضات اخیر و وضعیت شغلی
شفقنا-۱۴ آذرماهِ ۱۳۹۸
عباس عبدی، پژوهشگر
حذف سرانه درمان هفت دهک میانی و کمدرآمد، میخی بر تابوت عدالت است
خبرگزاری ایلنا-۱۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
بازماندگی از تحصیل در ایران
خبرگزاری ایرنا-۱۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
مخالفتِ معلمان با گرانی بنزین
خبرگزاری ایلنا-۱۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
با تورم موجود درآمد حقوق بگیران باید ۵/۳ میلیون تومان باشد
خبرگزاری ایلنا-۱۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
علیاکبر نیکواقبال، استاد اقتصاد دانشگاه تهران
دولت در نشستی فوقالعاده با اقتصاددانان برای معیشت مردم چارهاندیشی کند
خبرگزاری فارس-۱۸ آذرماهِ ۱۳۹۸
فاطمه آلیا، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی
جزئیات مغفول طرح رتبهبندی معلمان
خبرگزاری ایسنا-۱۸ آذرماهِ ۱۳۹۸
گزارش سازمان ملل درباره نابرابریهای جدید ناشی از تغییرات آبوهوایی
همشهریآنلاین-۱۹ آذرماهِ ۱۳۹۸
تنها ۵/۱۸ درصد از اعتبار مورد نیاز معلولان در بودجه دیده شد
خبرگزاری ایلنا-۱۹ آذرماهِ ۱۳۹۸
فقر و بیکاری؛ ۲ بال تخریبگر و بحرانزای کشور
خبرگزاری ایسنا-۲۰ آذرماهِ ۱۳۹۸
علی اوسط هاشمی، معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
خیرین بیش از ۷۰ هزار میلیارد ریال در حوزه درمان کمک کردهاند
خبرگزاری ایرنا-۲۰ آذرماهِ ۱۳۹۸
حسینعلی شهریاری، رئیس مجمع خیرین سلامت کشور
بخش دوم: «شفافیت و مقابله با فساد»
فصل اول: اخبار برگزیده هفته
دخل و خرج مساجد بایستی شفاف باشد
دسته بندی: سایر
خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی-۱۴ آذرماهِ ۱۳۹۸
میثم لطیفی، رئیس دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع)
پنجره واحد خدماتی و اطلاعرسانی مناطق آزاد به بهرهبرداری میرسد
دسته بندی: شفافیت در حوزه اطلاعات و فضای مجازی
پایگاه خبری مناطق آزاد-۱۴ آذرماهِ ۱۳۹۸
مرتضی بانک، دبیر شورایعالی مناطق آزاد
مرکز ثبت اطلاعات حوزه تعاونیها تشکیل شود
دسته بندی: شفافیت در حوزه وزارتخانه و سازمانهای تابعه
خبرگزاری ایلنا-۱۵ آذرماهِ ۱۳۹۸
محمد شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
دفاع غرویان از سرکشی به حسابهای بانکی
دسته بندی: شفافیت در حوزه نظام پولی، مالی و بانکی
روزنامه فرهیختگان-۱۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
محسن غرویان، پژوهشگر
انتشار آگهی معاملات شهرداری در سایت شفافیت
دسته بندی: شفافیت در حوزه مدیریت شهری
خبرگزاری ایسنا-۱۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
بهاره آروین، رئیس کمیته شفافیت شورای شهر تهران
رییس صنعت، معدن و تجارت اردبیل: ثبت کالا در سامانه جامع انبارها ضروری است
دسته بندی: شفافیت در حوزه اطلاعات و فضای مجازی
خبرگزاری ایرنا-۱۸ آذرماهِ ۱۳۹۸
رامین صادقی، رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل
شرکتهای دولتی یک ششم خصوصیها مالیات میدهند
دسته بندی: شفافیت در حوزه بازرگانی و امور مالیاتی
خبرگزاری فارس-۱۸ آذرماهِ ۱۳۹۸
مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران
امسال برای اولینبار برخی جزئیات بودجه شرکتهای دولتی به مجلس ارائه شد
دسته بندی: شفافیت در حوزه دولت
اقتصادآنلاین-۱۹ آذرماهِ ۱۳۹۸
فرار مالیاتی مؤسسات آموزشی پردرآمد بررسی میشود
دسته بندی: شفافیت در حوزه وزارتخانه و سازمانهای تابعه
روزنامه کیهان-۱۹ آذرماهِ ۱۳۹۸
فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی
قاچاق سالانه بیش از ۵ میلیون نسخه کتاب در ایران
دسته بندی: شفافیت در حوزه بازرگانی و امور مالیاتی
خبرگزاری فارس-۲۰ آذرماهِ ۱۳۹۸
فصل دوم: سایر اخبار هفته
معافیت سلبریتیها از پرداخت مالیات، خلاف عدالت است
دسته بندی: شفافیت در حوزه بازرگانی و امور مالیاتی
خبرگزاری مهر-۱۵ آذرماهِ ۱۳۹۸
حجتالاسلام ترابی، امام جمعه رباط کریم
شورای نگهبان موضوع شفافسازی هزینهها را از نامزدها مطالبه کند
دسته بندی: شفافیت در حوزه مجلس و نمایندگان
خبرگزاری فارس-۱۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
سرنوشت ۹ هزار تن گندم مفقودی مشخص نشد
دسته بندی: سایر
خبرگزاری مهر-۱۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
دست کوتاه دولت در مالیاتستانی از خانههای خالی
دسته بندی: شفافیت در حوزه املاک و مستغلات
روزنامه اعتماد-۱۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
سازمان امور مالیاتی نسبت به اصلاحات اقدام کرده است
دسته بندی: شفافیت در حوزه بازرگانی و امور مالیاتی
خبرگزاری ایلنا-۱۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
۱۳۸ فقره فرار مالیاتی در استان قزوین شناسایی شد
دسته بندی: شفافیت در حوزه بازرگانی و امور مالیاتی
خبرگزاری مهر-۱۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
مصطفی پورامیدی، مدیرکل امور مالیاتی استان قزوین
رئیسجمهور گزارشی شفاف از گروههای هدف یارانه معیشتی ارائه دهد
دسته بندی: شفافیت در حوزه دولت
خبرگزاری ایلنا-۱۸ آذرماهِ ۱۳۹۸
سید حمیدرضا کاظمی، نماینده مجلس شورای اسلامی
نماینده مجلس: حذف یارانهها زمینه فساد و رانت را از بین میبرد
دسته بندی: شفافیت در حوزه دولت
خبرگزاری ایرنا-۱۸ آذرماهِ ۱۳۹۸
علی ابراهیمی، نماینده مجلس شورای اسلامی
امسال سازمان بازرسی ۴۲۰۰ میلیارد تومان مالیات شناسایی کرد
دسته بندی: شفافیت در حوزه بازرگانی و امور مالیاتی
خبرگزاری مهر-۱۹ آذرماهِ ۱۳۹۸
حسن درویشیان، رئیس سازمان بازرسی کل کشور
کنترل حسابهای بانکی به معنی سرک کشیدن به زندگی خصوصی افراد نیست
دسته بندی: شفافیت در حوزه نظام پولی، مالی و بانکی
خبرگزاری ایسنا- ۱۹ آذرماهِ ۱۳۹۸
احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
مبارزه با فساد سومین اولویت درخواستی شهروندان تهرانی است
دسته بندی: شفافیت در حوزه مدیریت شهری
خبرگزاری فارس-۱۹ آذرماهِ ۱۳۹۸
مجید فراهانی، رئیس کمیته بودجه و نظارت مالی شورای شهر تهران
انتقاد از صدور مجوز تولید ۴۵ برند جدید دخانیات
دسته بندی: شفافیت در حوزه وزارتخانه و سازمانهای تابعه
خبرگزاری ایسنا-۲۰ آذرماهِ ۱۳۹۸
علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت
بدون دیدگاه