امروزه آموزش و پرورش با توجه به رسالت خود یکی از سازمان‌های پیجیده و بزرگ اجتماعی در هر کشوری بشمار می‌رود که با رشد و توسعه اجتماعی، فرهنگی جامعه رابطه تنگاتنگ دارد. نظر به چنین اهمیتی همگان معتقدند که هر تصمیم و حرکتی در این حوزه باید با دقت و مطالعات جدی صورت پذیرد. وزیر آموزش و پرورش با ابلاغ بخشنامه تعارض منافع منع مداخله کارکنان دولت در معاملات دولتی قدمی بزرگ در جهت اصلاح ساختار این نظام برداشت. مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه در این مصاحبه با محمد ایمان‌زاده فعال صنفی و معاون هنرستان شهید رجایی گفتگو کرده تا نظر وی در ارتباط با الزامات و موانع این بخشنامه و رویکرد تشکل‌های صنفی معلمان به آن را جویا شود.
- آقای ایمان زاده از ارزیابی اولیه شما در ارتباط با بخشنامه وزیر، شروع می‌کنیم. نظرتان راجع به این بخشنامه چیست؟
به نظرم این موضوع خیلی مهم است که شرایطی فراهم شود تا افرادی که ذینفع در بخش عمومی بوده یا تصمیم گیرنده هستند، منافع خود یا نزدیکان خود را در بخش خصوصی مورد توجه قرار ندهند. این یکی از مشکلات و معضلاتی است که قطعا در مملکت ما وجود دارد. البته نمی‌توان با اطمینان گفت این مشکلات در کشورهای دیگر وجود ندارد. اما این موضوع در ایران خیلی گسترده است. به زعم بنده این بخشنامه خوب است. از دوستان وزارتخانه نیز سوال کردم و آنها گفتند که وزیر چنین بخشنامه ای را در ارتباط با تعارض منافع، ارائه داده است. منتهی قبل از آن باید در جامعه الزاماتی برقرار شود که چند مورد آن را در ادامه ذکر می‌کنم. مثلا قبلا در ارتباط با کتب درسی یا در بحث کنکور تا حدودی تلاش شد با این مقوله مقابله شود. اما مقابله کردن، دشوار است. چون ذینفعان مجموعه‌هایی هستند، یعنی اینگونه نیست که به راحتی بشود، این مسائل را حل نمود. لذا بایستی به شکل جدی پیگیری می‌شد که متاسفانه نشد.
- یعنی از قبل از این بخشنامه، آقای حاجی میرزایی قصد داشت با این موضوع مقابله کند؟
بله. ایشان قصد داشتند در ارتباط با بحث کنکور مجدانه مقابله کنند و در این رابطه انتقاداتی نیز به صدا و سیما داشتند. همچنین، ارتباطاتی با افرادی که آنجا هستند، دارند و شاید برخی اوقات این ارتباطات هم خیلی مثبت نبوده و نیست. مخالفان همواره شرایطی ایجاد می‌کنند تا منافع خود را تأمین نمایند.
- این چه شرایطی است؟ آیا مثلا رانت خاصی دارند؟
البته ایشان به این قضیه وارد نمی‌شدند، اما به طور کلی زمانیکه با هم صحبت می‌کردیم این مسائل را مطرح می‌نموند که افرادی در درون آموزش و پرورش با صداوسیما در ارتباط هستند. آنها شرایطی را فراهم می‌نمایند تا در دانش‌آموز احساس نیاز شدیدی به این کتاب‌ها یا کلاس‌ها به وجود آید بطوریکه آنها احساس کنند تنها از این طریق میتوانند با فضای ایجاد شده نیاز خود را برطرف کرده یا تنها این موارد پاسخگوی نیاز آن‌هاست.
در جریان این موضوع هستم که بعضی از دوستانی که در وزارتخانه و یا در اداره کل مشغول به کار هستند، دارای مدارس غیردولتی بوده و از آن منتفع می‌شوند؛ هرچند درست است که موضوع آموزشی است، اما آموزشی از نوع تجاری! فرد قصد کسب سود و سرمایه‌گذاری دارد. من می‌دانم افرادی که قوانین را وضع می‌کنند، آن را به گونه‌ای تنظیم می‌نمایند که منافع آن شامل حال خودشان شود.
اگر یک قدم مثبت برداشته شود و بتواند تاثیری نیز داشته باشد، خوب است. اما قبل از همه باید بسترهای آن فراهم شود. این حقیقت وجود دارد که افرادی در میان نمایندگان مجلس هستند که وقتی شرایط و بسترها فراهم شود به دنبال تأمین منافع خود باشند. با این‌حال، من معتقد هستم که این منافع باید درگیر منافع عمومی شود. یعنی اینطور نباشد که تنها منافع خود را ببینیم. من بر این باور هستم که منافع آن عده‌ای که تأمین می‌شود همان‌ها به این مساله دامن می‌زنند.
- چقدر فکر می‌کنید که تعارض منافعی که وزیر در بخشنامه به آنها اشاره کرده بود می‌تواند در آن مسیر حرکت نماید و به نتیجه برسد؟
قطعا وزیر و یا هرکس دیگری که صاحب قدرت باشد، براساس میزان توانمندی خود بسترها و زمینه‌هایی پیش روی خود می‌بیند و قطعاً با وی مقابله و مخالفت می‌شود؛ چراکه، عده‌ای منافعی در دست دارند. مثلاً فرد از مجلس استفاده می‌کند و از طریق ارتباطات خود با نمایندگان سنگ اندازی می‌نماید.
اگر قوه‌ی قضاییه برروی این موضوع پافشاری نماید به مرور زمان با وجود تمامی مشکلات و سختی‌های موجود پیشرفت‌های مثبتی حاصل می‌شود در کنار این قضیه شفافیت نیز بسیار مهم است زیرا می‌تواند اعتماد مردم را افزایش دهد.
اما اگر بسترها فراهم نشود موفقیت‌های حاصل شده ناچیز است و به نظر من نباید به آنها قناعت کرد. من معتقدم بخشنامه‌ای که وزیر مطرح کرده‌است خوب است زیرا به فرهنگ و آموزش و پرورش بها داده‌است و می‌تواند افکار عمومی را به این جهت هدایت کند. هرچند در ابتدا به نتیجه رسیدن سخت است اما اگر این اصلاحات ادامه یابد و از آن حمایت شود به مرور ثمر می‌دهد.
- آقای ایمان زاده چه گروه‌هایی در آموزش و پرورش میتوانند ذینفع این بخشنامه باشند و از وزیر حمایت کنند؟
تشکل‌های صنفی معلمان میتوانند حمایت‌کننده باشند.
- یعنی آنها از این بخشنامه نفع مثبت می‌برند؟
تشکل‌های صنفی معلمان میتوانند حمایت کنند اما نفعی ندارند بلکه بیشتر منافع مردم مهم است. تشکل‌ها میتوانند حمایت کنند، معلم‌ها میتوانند تاثیرگذار باشند. تشکل‌ها چون با معلمان در ارتباط هستند میتوانند نظر مردم را جلب کنند اگر در جریان امور قرار بگیرند و معلمان را توجیه نمایند، در آن صورت حمایت‌هایشان می‌تواند موثر واقع شود. یا مسئولین و افراد صاحب فکر و نظر که در حال حاضر در کشور ما کم هم نیستند، میتوانند برروی نظرات معلم‌ها اثرگذار باشند. در این زمینه اگر تلاش‌هایی صورت بگیرد، می‌توان مجموعه‌ها را راه‌اندازی کرد. همچنین اگر تشکل‌ها همکاری کنند میتوانند بسترهای بیشتری را فراهم نمایند و میدان را بازتر کنند.
- از آنجایی که شما در مدرسه مشغول به کار هستید، آیا در مدارس مصادیق دیگری از تعارض منافع را مشاهده نموده‌اید؟
در مدارس معمولاً چیزی به این شکل وجود ندارد. من در هنرستان مشغول به کار هستم. در اینجا کتاب‌های کمک درسی کمتر استفاده می‌شود و اکثر کتاب‌ها فنی است. اما در سایر مدارس کتاب‌های خاصی معرفی می‌شود تا دانش آموزان خریداری کنند. در هنرستان این موضوع ضعیف‌تر از مدارس غیردولتی است.
به مدیر مدارس این پیشنهاد مطرح می‌شود که با معرفی دانش آموزان به مدارس غیردولتی درصدی دریافت کنند. این‌ها بحث‌های اقتصادی است که وجود دارد و علت آن تأمین بودجه است. در بحث کتب درسی نیازهای کاذب ایجاد می‌کنیم و دانش آموزان و والدین آنها را تحت فشار قرار دهیم تا آن کتب کمک درسی را تهیه نمایند. این مسائل در ده سال گذشته وجود نداشت و من نگران گسترش آن در فضای جامعه هستم.
- در همان حدی هم که صورت بگیرد، آیا به نظر شما مثبت است؟
بله. اگر این موضوع استارت بخورد و از افراد مختلفی استفاده شود، مفید است. به عبارت دیگر با اجرایی شدن بخشنامه و فراهم آوردن بسترهای مناسب و همچنین استفاده از کمک صاحب نظر می‌توان امید داشت تا اصلاحاتی صورت پذیرد. من از این حرکت حمایت می‌کنم و به نظرم هرچقدر در این زمینه، آگاهی‌بخشی صورت گیرد و افراد بیشتر در جریان اطلاعات درست قرار گیرند، زمینه‌های حرکت سازنده فراهم می‌شود و این در دراز مدت تأثیر خود را گذاشته و به صورت فرهنگ در می‌آید. حتی اگر ده درصد به موفقیت برسد، باز هم قابل قبول است تا اینکه اصلاً انجام نشود.
پانوشت:
** مصاحبه « ایمان‌زاده: لزوم حمایت‌گری تشکل‌های صنفی معلمان» در تاریخ تیرماه ۱۳۹۹ صورت گرفته است که در گزارش کارشناسی «موانع و راهکارهای مدیریت تعارض منافع در آموزش‌وپرورش در گفت‌وگو با صاحب‌نظران» منتشر شده است.
لینک کوتاه https://iran-bssc.ir/?p=18321
مطالب مرتبط:
بهلولی: دشواری‌های مقابله با گروه‌های ذینفوذ درگیر تعارض منافع
نعیمی: اهرم‌های اجرایی بخشنامه تعارض منافع وزیر آموزش‌وپرورش
فاطمه مقدسی: تعارض منافع و اختلال در بازتوزیع منافع جمعی
کامران رحیمی: مطالبه‌گری بدنه آموزش‌وپرورش، شرط ضروری مدیریت تعارض منافع
عبدالله انصاری: گام بعدی؛ گردآوری نظام اطلاعاتی و اصلاح مقررات
خصوصی‌سازی مدارس در بستر تعارض منافع
بدون دیدگاه