مصادیق تعارض منافع در آموزش‌ و پرورش: بخش دوم

با توجه به اهمیت آموزش همگانی در جامعه، کارآمد سازی سیستم آموزش همگانی و تحقق عدالت آموزشی امری ضروری در هر جامعه است. از جمله مهم‌ترین راهبردهای کشورهای توسعه‌یافته برای این امر، شناسایی مصادیق تعارض منافع در سیستم آموزش‌وپرورش و رفع یا مدیریت آن است. در کشور ما با ابلاغ بخشنامه مدیریت تعارض منافع در وزارت آموزش‌وپرورش و سازمان‌های تابع توسط وزیر آموزش‌وپرورش مورد توجه جدی قرار گرفته است. از آنجا که مدارس خصوصی و مراکز خصوصی کنکور اولین مصادیق تعارض منافع در آموزش‌وپرورش‌اند که به ذهن عموم جامعه متبادر می‌شود، در اینفوگرافی‌هایی با موضوع مصادیق تعارض منافع در آموزش‌وپرورش سعی شده است با نگاهی جامع‌تر به این وزارتخانه، موقعیت‌های مختلف تعارض منافع در آموزش‌وپرورش را توضیح داده شوند.

محمد ملکی

وزارت آموزش‌وپرورش و سازمان‌های تابعه آن همانند سایر دستگاه‌های دولتی با موقعیت‌های تعارض منافع متعددی مواجه هستند که موجب شده، از اهداف و وظایف ماهوی خود فاصله بگیرند. از جمله موقعیت‌های شایعی که بسیاری از خانواده و دانش‌آموزان با آن مواجه شده‌اند موقعیت مشاوران مراکز خصوصی کنکور است. مدارس در ازای دریافت مبلغی به مراکز کنکور خصوصی مجوز می‌دهند در مدارسشان کلاس‌های مشاوره کنکور برگزار کنند. از آنجا که حضور در این کلاس‌ها رایگان است، بسیاری از دانش‌آموزان در آن شرکت می‌کنند؛ اما مشاوران مراکز خصوصی از این کلاس‌ها برای جذب دانش آموزان به مراکز خصوصی کنکور خود استفاده می‌کنند. موقعیت تعارض منافع دیگری که پیرامون رابطه مدارس و مراکز خصوصی کنکور (یا سایر آموزش‌ها) شکل می‌گیرد، فروش اطلاعات دانش آموزان به این مراکز است. برخی مسئولین مدارس با دریافت مبلغی، اطلاعات شخصی و آموزشی دانش‌آموزان خود را در اختیار مراکز خصوصی آموزش قرار می‌دهند، سپس این مراکز با خانواده‌های دانش‌آموزان تماس گرفته و با استفاده از اطلاعات تحصیلی که از فرزند آن‌ها دارند، آن‌ها را مجاب و ترغیب به ثبت‌نام فرزندشان در مرکز آموزشی خصوصی خود می‌کنند.

اما برخی از موقعیت‌های تعارض منافع در آموزش‌وپرورش که بخشنامه وزیر آموزش­ و پرورش آن را در برنمی‌گیرد، اجاره یا فروش مدارس دولتی و امکانات آن‌ها است (برای مطالعه بیشتر در مورد این بخشنامه کلیک کنید). پرواضح است که وظیفه بنیادین آموزش‌وپرورش تأمین کیفیت آموزش برای تمام دانش‌آموزان به طور رایگان است. اما اجاره مدارس دولتی به مدارس خصوصی موجب کاهش فضای آموزشی رایگان نسبت به سرانه دانش‌آموزان خواهد شد. بنابراین این امر موجب افزایش تعداد دانش‌آموزان در کلاس‌های درس مدارس دولتی و کاهش کیفیت آموزش این مدارس خواهد شد.

از جمله دیگر شرایط تعارض منافع در آموزش‌وپرورش اجاره یا فروش امکانات این وزارتخانه مانند استخر، سالن غذاخوری، اردوگاه و حتی حیاط مدارس) به بخش خصوصی غیر مرتبط با اهداف آموزشی است. به نظر می‌رسد بستر رخ دادن بسیاری از موقعیت‌های تعارض منافع در آموزش‌وپرورش، تلاش این وزارتخانه و مدارس برای تأمین بخشی از هزینه‌هایشان است. همان‌طور که اشاره شد وظیفه اصلی آموزش‌وپرورش ارائه خدمات آموزشی برای تمام دانش‌آموزان است اما هنگامی‌که وظیفه مضاعف تأمین بخشی از هزینه‌ها و یا کسب درآمد، به آموزش‌وپرورش و یا مدارس محول می‌شود، این وظیفه مضاعف، با وظیفه بنیادین آن در تعارض قرار می‌گیرد و بستر وقوع تعارض منافع وظیفه و درآمد و یا تعارض وظایف را فراهم خواهد کرد. به سایر موقعیت‌های تعارض منافع در آموزش‌وپرورش، در اینفوگرافی‌های بخش اول و دوم مصادیق تعارض منافع در آموزش‌وپرورش اشاره شده است.

همچنین برای آشنایی با موقعیت‌های تعارض منافع در آموزش‌وپرورش سایر کشورها و راهبردهای مدیریت آن، می‌توانید تجارب جهانی تعارض منافع در آموزش ­و پرورش و مدیریت تعارض منافع در مدارس، ارزش­ها و راهبردهای نظام آموزشی در استرالیا را مطالعه کنید.

مطالب مرتبط:

ابعاد گسترده تعارض منافع در آموزش و پرورش مصادیق تعارض منافع در آموزش و پرورش- بخش اول موقعیت­های فرضی تعارض منافع در آموزش و پرورش: تجارب جهانی موقعیت‌های تعارض منافع در بخشنامه وزارت آموزش و پرورش ناظر به چه مواردی است؟ تجارب جهانی تعارض منافع در آموزش و پرورش تعارض منافع در بانک مرکزی