معرفی کتاب: شفافیت در هزینه‌های انتخاباتی و نقش آن در کاهش فساد (با تأکید بر نظام انتخابات در ایران)

شفافیت در مخارج انتخاباتی


نظام انتخاباتی ایران به نحوی است که کاندیداها این امکان را دارند تا هزینه‌های مالی بسیاری را برای تبلیغات در نظر بگیرند اما به گفته حسین قمری و سجاد اعظم‌پور، نویسندگان کتاب «شفافیت در هزینه‌های انتخاباتی و نقش آن در کاهش فساد» اساساً وجود نابرابری مالی بین نامزدهای مختلف یکی از نقاط آسیب‌پذیر در نظام انتخاباتی ایران محسوب می‌شود و لازم است که افکار عمومی نسبت به ابعاد و پیامدهای آن آگاه شوند. در ایران کمتر مخارج انتخاباتی مورد توجه افکار عمومی بوده است، چنانکه تاکنون نیز برای کاندیداها مسئله‌ای نبوده است اما امروزه حق مردم است تا با پرسشگری از این وضعیت، مقامات را به سوی تدوین یک راهکار و راه‌حل سوق دهند.

تاریخ انتشار : ۱۱ خرداد ۰۰

حسین قمری و سجاد اعظم‌پور در مقدمه کتاب نوشته‌اند: انتخابات پاک ضرورتی آشکار در حقوق انتخاباتی را مطرح می‌کند. پیدایی این مفهوم همزمان با اوج گیری و افزایش بی‌رویه هزینه‌ها و مخارج انتخاباتی در تمامی کشورها بوده است. اگرچه وجود پول لازمه انجام یک رقابت سیاسی حداقلی است اما نفوذ بی‌رویه آن در رقابت‌های سیاسی، انتخابات را که باید مجرای موثق انتقال قدرت سیاسی در حکومت دمکراتیک باشد، به ورطه فساد کشانده و ضمن حیف‌ومیل مبالغ هنگفت و نجومی پول، سلامت آن را دستخوش تخدیش می‌کند.

تلاش تمام نظام‌های حقوقی آن است که نفوذ پول در سیاست و هزینه‌ها و مخارج انتخاباتی و نتیجتاً فساد سیاسی را به حداقل ممکن برسانند. در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با اینکه در مورد انتخابات سابقه روشنی کسب شده اما در مورد کنترل میزان مخارج تبلیغات انتخاباتی اقدامی صورت نگرفته است. ازآنجایی‌که انتخابات کشور ما از حضور احزاب سازمان یافته و برنامه محور محروم بوده و تکیه اصلی انتخابات بیشتر بر نامزدها است، موضوع کنترل میزان مخارج تبلیغات انتخاباتی احزاب در کشور ما مورد اقبال قرار نگرفته است.

نظام انتخاباتی کشور ما تاکنون ابتکاراتی برای جلوگیری از تزاید هزینه‌ها و مخارج رقابت‌های انتخاباتی وضع نکرده است. عدم اقبال به این موضوع موجب افزایش بی‌حدوحصر هزینه‌های انتخاباتی و بروز سوءاستفاده‌های مالی در تبلیغات انتخاباتی شده است. چندین عوامل زمینه‌های این نوع سوءاستفاده‌ای مالی را فراهم کرده‌اند: عامل اول خلأهای قانونی است که در قوانین انتخاباتی کشور به چشم می‌خورند. مسئله تأمین مالی احزاب و نامزدها در انتخابات و ایجاد محدودیت بر مخارج تبلیغات انتخاباتی در هیچ‌یک از قوانین انتخاباتی کشور مقرر نشده است. عامل دوم، فقدان احزاب سیاسی نهادینه است. نبود احزاب سازمان‌یافته، ورود نامزدهای مستقل در مبارزات انتخاباتی را دامن زده که خود، عدم شفافیت در هزینه‌ها، توسل به کمک‌های مالی متمولان و عدم پاسخگویی نامزدها در قبال مخارج و هزینه‌های انتخاباتی را موجب می‌شود. عدم پیش‌بینی یارانه دولتی برای احزاب در انتخابات و فقدان نظارت و بازرسی مالی از حساب‌های احزاب سیاسی و نامزدها از عوامل دیگر این معضل محسوب می‌شوند.

کتاب حاضر، پژوهشی است که در آن سعی گردیده راهکارها و پیشنهادهایی جهت شفافیت در هزینه‌های مالی کاندیداها نظیر تدوین قوانین خاص یا اصلاح قوانین موجود، پیش‌بینی شورای نظارت بر هزینه‌های انتخابات، پیش‌بینی یارانه دولتی برای احزاب قانونی یا کاندیداها، تعیین ذی‌حساب مالی متعهد و… مطرح شود.

این کتاب دارای سه فصل است که هر فصل چندین مبحث و گفتار دارد. فصل اول کلیات است که به تعاریف و تاریخچه و اهمیت انتخابات، اصول حاکم بر انتخابات ایران، کارکردهای ویژه انتخابات ایران و… پرداخته شده است.

فصل دوم درباره موضوع فساد در رقابت‌های انتخاباتی است. در این فصل انواع و علل فساد در نظام انتخاباتی بررسی شده است و در آخر سازوکارهای تضمین سلامت انتخابات در ایران و مدیریت نظارت بر انتخابات مورد توجه قرار گرفته است.

فصل سوم به شفافیت هزینه‌های مالی و تأثیر آن در انتخابات اختصاص دارد. در این فصل مبانی شفافیت در نظام حقوقی ایران بررسی شده است و سپس ریشه‌های اصل شفافیت در هزینه‌های مالی انتخابات در حقوق ایران و سایر کشورها شناسایی شده است. انواع نظارت‌های در حوزه حقوق عمومی و نظارت خاص بر انتخابات و انواع منابع هزینه‌های مالی انتخاباتی در ایران تشریح شده است. در آخرین مبحث این فصل پیشنهادهایی برای شفافیت هزینه‌های انتخابات ارائه شده است که از جمله آنان: تدوین قوانین خاص یا اصلاح قوانین موجود، پیش‌بینی منابع تأمین مالی و اعمال محدودیت بر آن، پیش‌بینی شورای نظارت بر هزینه‌های انتخابات، پیش‌بینی یارانه دولتی برای احزاب قانونی یا کاندیدها، نظارت بر هزینه‌های انتخاباتی از طریق قانون نظارت بر رفتار نمایندگان و در آخر تعیین ذی‌حساب مالی متعهد و قسم‌خورده دولتی است.

 

پانوشت:

  • قمری، حسین؛ اعظم‌پور، سجاد (۱۳۹۶) شفافیت در هزینه‌های انتخاباتی و نقش آن در کاهش فساد (با تأکید بر نظام انتخابات در ایران)، تهران: علم استادان.

لینک کوتاه https://iran-bssc.ir/?p=16896

۱ دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *