“تهیدستان” یا “حاشیهنشینان”
«حاشیهنشینی» از جمله واژههایی است که برای اشاره به فرودستان ساکن در مناطق پیرامونی شهرها و گاه در معناهای گستردهتر از این به کار میرود. بنا بر نظر بیات(۱۳۹۱) این واژه به سنت جامعهشناسان مکتب شیکاگو بازمیگردد که گرایش دارند تا با دادن ویژگیهای خاصی که تهیدستان را از جریان اصلی زندگی شهری جدا میسازد، به ذاتی ساختن این مفهوم بپردازند. واژه تهیدستان شهری در مقایسه با حاشیهنشینان یا فرودستان شهری، تا حد زیادی جنبههای اجتماعی-اقتصادی و حتی سیاسی چنین پدیدهای را نشان میدهد. جنبش تهیدستان شهری را از منظرهای مختلف میتوان مورد بحث و تحلیل قرار داد که یکی از آنها، منظر سیاسی است. رویکرد سیاسی به تهیدستان اغلب در پی پاسخ به این سؤال است که تهیدستان در چه مقاطع و لحظاتی از زندگی روزمره خود میتوانند کنش سیاسی داشته باشند؟ خودسوزی «بوعزیزی»، دستفروش جوان تونسی منجر به چنان جنبشی شد که به برکناری «بنعلی»، رئیسجمهور تونس انجامید. پس از این حادثه، تهیدستان بودند که همراه با طبقه متوسط، فضای عمومی را تسخیر کردند. بیتردید نباید در مورد اثرات خودسوزی «بوعزیزی» در انقلاب تونس اغراق کرد؛ آن جنبش حاصل اعتراض نسبت به شرایط اقتصادی در تونس بود و «بوعزیزی»، تنها محرک اولیه بود. اما این حادثه نشان داد چگونه مطالبات تهیدستان میتواند بهعنوان یکی از عناصر گفتمان انقلابی، نقش مهمی در تحولات اجتماعی ایفا کند.
جنبش اجتماعی تهیدستان شهری در مقایسه با دیگر جنبشهای اجتماعی، مختصاتی خاص و متفاوت دارد. تهیدستان امکاناتی بسیار محدود برای طرح مطالباتشان و پیگیری منافعشان دارند. آنها روزنامه، انجمن و حزب ندارند تا بهواسطه آن به وضع موجود که هستی و بقای خود و خانوادهشان را در معرض تهدید قرار داده اعتراض کنند. در شرایط کنونی آیا امکانی که بهواسطه آن تهیدستان شهری خود را ذیل هویت «تهیدستان شهری» تعریف و منافعشان را پیگیری کنند، سراغ دارید؟ جنبش تهیدستان فاقد یک ساختار سازمانیافته است و به همین دلیل، کنشهای اعتراضی آن تصادفی و غیرقابلپیشبینی اما مداوم و پیوسته است. شورشهای شهری ابتدای انقلاب که به تسخیر و تصاحب بسیاری از مجتمعهای ساختمانی در مهرومومهای انقلاب ۵۷ منجر شد یکی از نمونههای بارز کنش اعتراضی و جنبش تهیدستان است. بررسی آن حوادث تا حدی چگونگی پیوند خوردن جنبش تهیدستان با تحولات سیاسی را روشن میکند. اگرچه باید بر این نکته مهم نیز تأکید کرد که ترکیب جمعیتی تهیدستان۴۰ سال پس از انقلاب ۵۷ با آن روز، دستخوش تحولات اساسی شده و تهیدستان ایران ادوار متعددی را پشت سر گذاردهاند. بااینوجود، بر اساس شواهد متعدد در تاریخ جنبشهای اجتماعی، تهیدستان شهری نسبت به شرایط سیاسی دورانی واکنش نشان میدهند. شناخت این سازوکار در تبیین آنچه در ایران امروز میگذرد، از اهمیت فراوان برای دولت و ملت برخوردار است.
***
در هفتهای که گذشت، اخبار زیر جلب توجه میکند:
- دبیرکل سازمان ملل، گفت: غیرقابل قبول و ناعادلانه است که نیمی از جمعیت جهان هنوز به خدمات ضروری سلامت دسترسی ندارند و هر ساله ۱۰۰ میلیون نفر به دلیل هزینه مراقبتهای سلامت دچار فقر شدید میشوند.
- پیروز حناچی، شهردار تهران با اشاره به حاشیهنشینی، گفت: اگر هدف ما افزایش قیمت مسکن در شهر باشد، شهرها را به حاشیه هدایت میکند. رشد سکونتگاهی در تهران دو درصد است، در حالی که در حاشیههای شهر ۱۸ درصد شده است.
- رئیس کمیته امداد امام خمینی (ره) گفت: بر اساس پژوهشی که در سال ۹۶ از سوی کمیته امداد در ۳۲ شهرستان در خصوص فقر خوراکی و پوشاکی آغاز شده است، به اعداد تکان دهندهای رسیدهایم.
- رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان تهران با بیان اینکه ۷۸ میلیون نفر یارانهبگیر در کشور وجود دارد، گفت: ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار خانوار در استان تهران ساکن هستند که از این تعداد، ۴ میلیون خانوار یارانه میگیرند.
- بنا به گفته فاطمه ذوالقدر، عضو کمیسیون زنان مجلس شورای اسلامی و اعلام معاونت زنان ریاست جمهوری، تعداد زنان سرپرست خانوار به بیشاز سه میلیون و۶۰۰ هزار نفر میرسد.
- مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی اعلام کرد حدود ۲۳ تا ۴۰ درصد از جمعیت ایران در سال ۹۷ زیر خطر فقر بودند. همچنین، شاخص خط فقر در سال ۹۷، درآمد ماهانه ۵۵ درصد خانوارها کمتر از ۳ میلیون و۴۰۰ هزار تومان بوده است.
- رئیس بنیاد علوی، گفت: برای حدود ۱۴ هزار و۱۰۰ نفر از خانوارهای دارای بیش از دو معلول فاقد مسکن، بنیاد مستضعفان تفاهمنامهای را منعقد کرده است که بر این اساس،۵۰ درصد هزینه ساخت مسکن این گروه را متقبل شده است.
- رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران اعلام کرد: براساس گزارشهای اقتصادی، در پنج سال آینده رشد چهار درصدی برای اقتصاد ایران پیشبینی شده است.
- مدیرکل امور بینالملل معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری با استناد به آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد درخصوص شکاف جنسیتی، بیان کرد: امسال ۱۵۳ کشور در این گزارش مورد بررسی قرار گرفتند که در این میان ایران در رتبه ۱۴۸ قرار گرفته است.
- ابوالفضل ابوترابی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی، گفت: اخیراً جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تدوین طرحی با قید دو فوریت به دنبال شفافیت مالی نمایندگان هستند.
- وزیر امور اقتصاد و دارایی با اشاره به اینکه از نظر قوانین و مقررات جایگاه خوبی در مبارزه با فساد داریم، از افتتاح سامانهای برای اعلام فساد از طریق مردم در روزهای آتی خبر داد.
- مدیرکل نظارت بر سرویسهای ارتباطی و فناوری اطلاعات سازمان تنظیم مقررات رادیویی کشور از وجود ۶/۱ میلیون شاکی در پرونده خدمات ارزش افزوده در سطح کشور خبر داد.
- محمدباقر الفت، معاون اجتماعی قوه قضاییه با تأکید بر همکاری قضایی با سازمان امور مالیاتی کشور، از راهاندازی مجتمع تخصصی رسیدگی به جرایم مالیاتی در آینده نزدیک خبر داد.
- به گزارش خبرگزاری فارس، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران گفت: طبق نظرسنجی انجام شده، ۵۰ درصد مردم رضایت کم و خیلی کم از شهرداری تهران داشتند.
- یک کارشناس اقتصادی گفت: در قانون بودجه ۱۳۹۶، تبصرهای بهنام تبصره ۱۹ وجود داشت که بیان میکرد اطلاعات همه مناقصهها و مزایدهها باید بهطور شفاف در اختیار مردم قرار گیرد اما در قانون بودجه ۹۷، ۹۸ و ۹۹ این تبصره وجود ندارد.
- معاون وزیر اقتصاد گفت: کانالهایی در شبکههای اجتماعی فعال هستند که کار خرید و فروش مجوزها از۱۰۰ میلیون تا چندین میلیارد تومان را انجام میدهند.
- معاون شهردار تهران گفت: جایگاه ایران در رابطه با شاخص ادراک فساد اداری از بین۱۸۰ کشور مورد مطالعه، رتبه ۱۳۸ بوده که نسبت به سال ۲۰۱۷، ۸ پله سقوط داشته و امتیاز ایران نیز از ۳۰ به ۲۸ کاهش یافته است.
- اتحادیه جنبش عدالتخواه دانشجویی طی نامهای به نمایندگان مجلس، خواستار پخش زنده تلویزیونی و اینترنتی جلسات کمیسیون تلفیق بودجه و انتشار مشروح مذاکرات این جلسات شد.
بخش اول:«مبارزه با فقر، تبعیض و نابرابری»
فصل اول:اخبار برگزیده هفته
فقر شدید سالانه ۱۰۰ میلیون انسان به دلیل هزینههای مراقبتهای سلامت
خبرگزاری ایرنا-۲۱ آذرماهِ ۱۳۹۸
آنتوتیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد
رشد ۱۸ درصدی حاشیهنشینی در تهران
رویداد۲۴-۲۳ آذرماهِ ۱۳۹۸
پیروز حناچی، شهردار تهران.
آمار تکاندهنده از فقر خوراکی و پوشاک در ۳۲ شهرستان
خبرگزاری ایسنا-۲۴ آذرماهِ ۱۳۹۸
سید مرتضی بختیاری، رئیس کمیته امداد امام خمینی (ره)
نیمی از تهرانیها جزء ۳ دهک بالای درآمدی هستند
خبرگزاری فارس-۲۴ آذرماهِ ۱۳۹۸
نعمتالله ترکی، رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان تهران
تخصیص سه هزار میلیارد ریال به بیمه زنان سرپرست خانوار
خبرگزاری ایسنا-۲۴ آذرماهِ ۱۳۹۸
فاطمه ذوالقدر، عضو کمیسیون زنان مجلس شورای اسلامی
ایرانیها در یک سال گذشته چقدر فقیرتر شدهاند؟
همشهری آنلاین-۲۵ آذرماهِ ۱۳۹۸
تحویل مسکن به خانوارهای دارای بیش از دو فرزند معلول در سال ۹۹
روزنامه ایران سپید-۲۵ آذرماهِ ۱۳۹۸
محسن منصوری، رئیس بنیاد علوی
پیشبینی رشد اقتصادی ۴ درصدی در پنج سال آینده
خبرگزاری ایرنا-۲۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی
رتبه ۱۴۸ ایران در حوزه شکاف جنسیتی از میان ۱۵۳ کشور
خبرگزاری ایسنا-۲۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
لیلا فلاحتی، مدیرکل امور بینالملل معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری
فصل دوم: سایر اخبار هفته
چوب حراج به اموال عمومی؟
اقتصادآنلاین-۲۱ آذرماهِ ۱۳۹۸
مرضیه امیری، روزنامهنگار
فائو درباره وضعیت سوءتغذیه در منطقه آسیا و اقیانوسیه هشدار داد
فصل تجارت-۲۱ آذرماهِ ۱۳۹۸
وزیر نیرو خبر داد: احتمال افزایش ۷ درصدی قیمت آب و برق
روزنامه شرق-۲۱ آذرماهِ ۱۳۹۸
لیلا مرگن، روزنامهنگار
۴۶۴ دانشآموز بازمانده از تحصیل در کردستان جذب شدند
خبرگزاری ایرنا-۲۲ آذرماهِ ۱۳۹۸
صدیقه عبداللهی، معاون آموزش ابتدایی آموزشوپرورش کردستان
بیشترین افراد فاقد بیمه در کدام استان زندگی میکنند؟
تابناک-۲۳ آذرماهِ ۱۳۹۸
ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت
آزمون کارشناسی ارشد و سهمیههای کنکور
خبرگزاری ایسنا-۲۳ آذرماهِ ۱۳۹۸
توجه به معلولان روی کاغذ
روزنامه تعادل-۲۳ آذرماهِ ۱۳۹۸
تبلیغ انتخاباتی با دستمزد کارگران
روزنامه شرق-۲۴ آذرماهِ ۱۳۹۸
علی ساری، نماینده مجلس شورای اسلامی
از هر ۱۴۵ دانشآموز یک نفر در خطر اعتیاد است
خبرگزاری ایرنا-۲۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
نادر منصور کیایی، مدیرکل دفتر آسیبهای اجتماعی وزارت آموزشوپرورش
گزارشی از زندگی بومیان و کارگران مهاجر در منطقه آزاد: مطرودان کیش
عصر ایران-۲۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
مرضیه امیری، روزنامهنگار
سهم رفاه اجتماعی در بودجه ۹۹
اقتصادآنلاین-۲۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
بخش دوم: «شفافیت و مقابله با فساد»
فصل اول: اخبار برگزیده هفته
طرح دوفوریتی نمایندگان مجلس برای شفافیت مالی کاندیداهای انتخابات
دسته بندی: شفافیت در حوزه مجلس و نمایندگان
خبرگزاری تسنیم-۲۱ آذرماهِ ۱۳۹۸
راهاندازی سامانه اعلام فساد در روزهای آینده
دسته بندی: شفافیت در حوزه وزارتخانه و سازمانهای تابعه
تیتر شهر-۲۱ آذرماهِ ۱۳۹۸
فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی
پرونده خدمات ارزش افزوده، ۶/۱ میلیون شاکی در کشور دارد
دسته بندی: شفافیت در حوزه اطلاعات و فضای مجازی
خبرگزاری ایسنا-۲۳ آذرماهِ ۱۳۹۸
سید محمد امامی، مدیرکل فناوری اطلاعات سازمان تنظیم مقررات رادیویی
مجتمع تخصصی رسیدگی به جرایم مالیاتی تأسیس میشود
دسته بندی: شفافیت در حوزه بازرگانی و امور مالیاتی
خبرگزاری مهر-۲۴ آذرماهِ ۱۳۹۸
محمدباقر الفت، معاون اجتماعی قوه قضاییه
۵۰ درصد مردم از شهرداری تهران رضایت کم و خیلی کم دارند
دسته بندی:شفافیت در حوزه مدیریت شهری
خبرگزاری فارس-۲۵ آذرماهِ ۱۳۹۸
محمدرضا جوادی یگانه، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران
م
حذف بند مرتبط با شفافیت مناقصات دولتی در لایحه بودجه ۹۹
دسته بندی: شفافیت در حوزه دولت
خبرگزاری تسنیم-۲۵ آذرماهِ ۱۳۹۸
شهرام حلاج، کارشناس مسائل اقتصادی
خرید و فروش مجوزهای کسبوکار از ۱۰۰ میلیون تا چند میلیارد
دسته بندی: شفافیت در حوزه سلامت اداری و بوروکراتیک
خبرگزاری مهر-۲۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
محمدعلی دهقان دهنوی، معاون وزیر اقتصاد
سقوط ۸ پلهای ایران در شاخص ادراک فساد اداری
دسته بندی: شفافیت در حوزه مدیریت شهری
خبرگزاری ایلنا-۲۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
حامد مظاهریان، معاون شهردار تهران
درخواست دانشجویان برای پخش زنده جلسات کمیسیون تلفیق بودجه
دسته بندی: شفافیت در حوزه مجلس و نمایندگان
خبرگزاری فارس-۲۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
فصل دوم: سایر اخبار هفته
نشست «فساد، فقر حکمرانی و حکمرانی فقر» برگزار شد
دسته بندی: سایر
خبرگزاری ایلنا-۲۲ آذرماهِ ۱۳۹۸
خروج چوب فساد از چرخ تولید پس از تأکید ۴۲ روزه رئیسی
دسته بندی: شفافیت در حوزه دولت
خبرگزاری فارس-۲۲ آذرماهِ ۱۳۹۸
معافیتهایی که در بودجه ۹۹ پابرجا ماند
دسته بندی:شفافیت در حوزه بازرگانی و امور مالیاتی
خبرگزاری فارس-۲۳ آذرماهِ ۱۳۹۸
ارسال قرارداد ویلموتس به نهادهای نظارتی
دسته بندی: شفافیت در حوزه ورزش
روزنامه دنیای اقتصاد-۲۳ آذرماهِ ۱۳۹۸
سامانه تدارکات الکترونیکی دولت معاملات دستگاههای دولتی را شفاف میکند
دسته بندی: شفافیت در حوزه دولت
خبرگزاری ایسنا-۲۳ آذرماهِ ۱۳۹۸
سید شروین حوائجی، مدیر دفاتر خدمات سامانه تدارکات الکترونیکی دولت در استانها
مناطق آزاد؛ جایی برای فرار از مالیات
دسته بندی: شفافیت در حوزه بازرگانی و امور مالیاتی
مشرقنیوز-۲۴ آذرماهِ ۱۳۹۸
کمال احمدی، روزنامهنگار
آنچه درباره «کنوانسیون مبارزه با فساد» باید بدانید
دسته بندی: سایر
خبرگزاری ایلنا-۲۵ آذرماهِ ۱۳۹۸
اطلاعات مالی شرکتهای دولتی محرمانه نیست
دسته بندی: شفافیت در حوزه دولت
خبرگزاری مهر-۲۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
سمیه رسولی، خبرنگار
۹۰ تشکل دانشجویی راههای مقابله با فساد را بیان کردند
دسته بندی: شفافیت در حوزه املاک و مستغلات
خبرگزاری فارس-۲۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
مؤسسات غیردولتیای که همچنان از دولت بودجه میگیرند
دسته بندی:شفافیت در حوزه نهادهای عمومی غیردولتی
اقتصادآنلاین-۲۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
مهفام سلیمانبیگی، روزنامهنگار
رئیسکمیسیون اصل۹۰ مجلس: از سوتزنها حمایت میکنیم
دسته بندی:شفافیت در حوزه سلامت اداری و بوروکراتیک
خبرگزاری تسنیم- ۲۶ آذرماهِ ۱۳۹۸
داوود محمدی، نماینده مجلس شورای اسلامی
قانون انتشار آزاد اطلاعات و آموزشوپرورش
دسته بندی:شفافیت در حوزه وزارتخانه و سازمانهای تابعه
روزنامه اعتماد-۲۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
علی بهشتینیا، روزنامهنگار
متن کامل گزارش تفحص مجلس از عملکرد استقلال و پرسپولیس
دسته بندی: شفافیت در حوزه ورزش
همشهری آنلاین-۲۷ آذرماهِ ۱۳۹۸
بدون دیدگاه