دکترای تاریخ ایران اسلامی و پژوهشگر مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه
تعارض منافع یکی از مسائل اساسی حال حاضر نظام حکمرانی ایران به شمار می‌رود. این مسئله یکی از عوامل مهم زمینه‌ساز فساد تلقی می‌شود، به همین علت سیاست‌گذاران راه‌هایی را جهت مدیریت آن طراحی و اجرا کرده‌اند. جشنواره شهید رجایی یکی از این برنامه‌ها است که هدف اصلی آن در سطح کلان ارزیابی و رتبه‌بندی دستگاه‌های اجرایی است. برپایه این برنامه، مدیریت تعارض منافع از جمله مولفه‌هایی است که در رتبه‌بندی دستگاه‌ها اثرگذاری قابل‌توجهی دارد. لذا، دستگاه‌ها به‌منظور دستیابی به رتبه و جایگاه بالا در میان سازمان‌های دیگر باید اقدامات مهمی در راستای مدیریت تعارض منافع صورت دهند. در این گزارش به بررسی چگونگی مدیریت تعارض از طریق این جشنواره در دستگاه‌های اجرایی پرداخته شده است.
معرفی جشنواره شهید رجایی
آیین‌نامه ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی کشور در سال ۱۳۸۱ به تصویب رسید. برپایه آن، جشنواره شهید رجایی موظف شد تا دستگاه‌های برتر کشور را از‌لحاظ عملکردی معرفی کند. این جشنواره به‌صورت سالیانه برگزار می‌شود و تاکنون ۱۹ دوره آن به اجرا درآمده است. ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی طبق مفاد فصل ۱۱ قانون مدیریت خدمات کشوری و آیین‌نامه اجرایی مواد ۸۱ و ۸۲ قانون مدیریت خدمات کشوری انجام می‌شود.
دستگاه‌های مورد ارزیابی در جشنواره شهید رجایی
دستگاه‌هایی که در این جشنواره مورد ارزیابی قرار می‌گیرند وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مستقل زیر نظر ریاست‌جمهوری و تمامی سازمان‌ها و شرکت‌های تابع آنها در سطح ملی و استانی هستند. در این ارزیابی، دستگاه‌های اجرایی به شش گروه زیربنایی و توسعه زیرساخت؛ تولیدی؛ اقتصادی و مالی؛ فرهنگی، علمی و آموزشی؛ سلامت و رفاه اجتماعی؛ عمومی، قضایی و امنیتی دسته‌بندی می‌شوند.
شاخص‌های عمومی و اختصاصی ارزیابی دستگاه‌های اجرایی
دستگاه‌های برگزیده باید حداقل سطح خوب را در مجموع امتیاز شاخص‌های عمومی و اختصاصی کسب کنند. شاخص‌های عمومی ملی بر سه محور رضایتمندی مردم، بهره‌وری و تعالی و عدالت مبتنی است. شاخص‌های اختصاصی مربوط به تکالیف و اختیارات ویژه دستگاه‌ها است و عملکرد هر دستگاهی مطابق با وظایف محوله آن سنجیده می‌شود.
اجراکنندگان ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی و رتبه‌بندی آنها
وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مستقل تحت نظر ریاست‌جمهوری موظف به تشکیل ستاد جشنواره در سطح دستگاه هستند. اعضای ستاد شامل عالی‌ترین مقام دستگاه، اعضای شورای راهبری توسعه مدیریت و رؤسای سازمان‌ها، موسسات و شرکت‌های وابسته هستند. واحدهای استانی نیز باید ستادهای مربوطه را تشکیل دهند. دفاتر مدیریت عملکرد دستگاه‌های اجرایی به عنوان دبیرخانه ستاد مکلفند که به ارزیابی عملکرد واحدهای اجرایی ملی و استانی و رتبه‌بندی آنها براساس نتایج این ارزیابی اقدام کنند. گزارش مستخرج از این رتبه‌بندی برای تصویب به ستاد دستگاه‌های متبوع ارسال می‌شود. در نهایت، اسامی برگزیدگان توسط ستادها همراه با مستندات آن به دبیرخانه ستاد ملی جشنواره فرستاده می‌شوند.
راه‌های مدیریت تعارض منافع در دستگاه‌های اجرایی در جشنواره شهید رجایی
در جشنواره شهید رجایی تلاش شده است تا تعارض منافع دستگاه‌های اجرایی پایش و میزان مدیریت آن توسط دستگاه‌ها ارزیابی گردد. به‌طوری که بخش مهمی از ارزیابی و رتبه‌بندی دستگاه‌های اجرایی مرتبط با چگونگی مدیریت تعارض منافع است. در این جشنواره چهار شاخص شفافیت، دولت الکترونیک، ساختار سازمانی و برنامه‌های مبارزه با فساد به منظور سنجش مدیریت تعارض منافع در دستگاه‌های اجرایی به کار گرفته می‌شود. البته معیارهای تخصصی مربوط به تعارض منافع در این جشنواره بسیار محدودتر است. با اینحال، شاخص‌های مورد بحث در این یادداشت زیربنایی عمومی‌تر برای ارزیابی هستند.
شاخص شفافیت
شفافیت رویه‌ها و فرایندهای اداری دستگاه‌های اجرایی یکی از مولفه‌های مهم مدیریت تعارض منافع است. به‌منظور ارزیابی آن در جشنواره شهید رجایی، سنجه‌های مختلفی وجود دارد که به این ترتیب هستند: ۱٫ عملکرد دستگاه در سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات؛ ۲٫ اطلاع‌رسانی فرایندهای ارائه خدمت؛ ۳٫ انتشار اطلاعات قابل استفاده برای کسب و کارها؛ ۴٫ بارگذاری به موقع و کامل اطلاعات احکام و قراردادها؛ ۵٫ انتشار فهرست مناقصات و مزایدات؛ ۵٫ ثبت عملکرد کلیه جداول، ردیف، اجزا، و تبصره‌های قانون بودجه در سامانه سنا؛ ۶٫ انتشار فهرست مجوزهای اعطایی توسط دستگاه؛ ۷٫ انتشار اطلاعات تفصیلی هزینه‌کرد سالانه دستگاه؛ ۸٫ انتشار جزئیات مرتبط با قراردادها. از طریق این سنجه‌ها است که می‌توان میزان شفافیت را در دستگاه‌های اجرایی سنجید.
شاخص دولت الکترونیک
دولت الکترونیک به دو طریق می‌تواند به مدیریت تعارض منافع بینجامد؛ با تبدیل شدن فرایندهای دستی به الکترونیک از میزان دخالت کارکنان دولت کاسته می‌شود و وصل شدن تمام پایگاه‌های داده به یکدیگر به امکان مقایسه اطلاعات سامانه‌ها و کشف موقعیت تعارض منافع منجر می‌شود. در این جشنواره، برای سنجش دولت الکترونیک گویه‌هایی مد نظر قرار گرفته است که شامل درج شناسه ملی سند (شمس)؛ میزان الکترونیکی شدن کامل خدمات؛ ابلاغ کارکنان در سامانه پاکنا؛ ارسال ریزداده‌های مورد نیاز راه‌اندازی و اتصال چهار ثبت آماری پایه؛ طراحی سرویس‌های مورد نیاز نظام آمارهای ثبتی مبنا؛ میزان خدمات ارائه‌شده از طریق پنجره ملی خدمات؛ دولت هوشمند است.
شاخص ساختار سازمانی
ساختار سازمانی دستگاه‌های اجرایی از دیگر شاخص‌های اساسی است که در جشنواره شهید رجایی به‌منظور مدیریت تعارض منافع مورد توجه قرار گرفته است. در واقع بدون درنظر ساختار تشکیلاتی دستگاه‌ها، نمی‌توان به هدف مورد نظر دست پیدا کرد. این امر از چشم طراحان جشنواره دور نمانده و با بکارگیری سنجه‌هایی به دنبال ارزیابی این شاخص بوده‌‌اند. از جمله این سنجه‌ها بکارگیری و استخدام بر مبنای آزمون (فضای رقابتی)؛ رعایت شرایط احراز در انتصاب سمت‌های مدیریت حرفه‌ای؛ میزان درآمدهای شناسه‌دار شده دستگاه؛ انحصار افتتاح حساب‌های شرکت‌های دولتی نزد بانک مرکزی؛ تدوین شایستگی‌های اختصاصی مدیریتی به تفکیک معاونت‌ها و واحدهای دستگاه؛ سنجش شایستگی‌های عمومی مدیران و ایجاد بانک اطلاعات دارندگان گواهینامه شایستگی؛ ثبت کامل اطلاعات مشاغل مصوب در سامانه؛ ارزیابی و نظارت بر صلاحیت اعضای هیات‌های رسیدگی هستند.
شاخص برنامه‌های مبارزه با فساد
این جشنواره برنامه‌هایی را جهت کاهش فساد در دستگاه‌ها مطرح نموده و مجریان را مکلف به اجرای آنها کرده است. این شاخص به‌طور مستقیم به دنبال شناسایی موقعیت‌ها و مصادیق تعارض منافع و تدوین برنامه‌های عملیاتی برای مدیریت آن است. سنجه‌های شاخص مذکور مواردی مانند توصیف و مستندسازی دقیق گلوگاه‌های فساد؛ رفع یا اصلاح گلوگاه‌های فساد؛ تدوین برنامه عملیاتی رفع یا اصلاح گلوگاه‌های فساد؛ شناسایی و اولویت‌بندی مصادیق تعارض منافع در سطح دستگاه؛ تدوین برنامه عملیاتی مدیریت مصادیق تعارض منافع دستگاه؛ اثربخشی بازرسی و نظارت بر عملکرد هیات‌ها؛ آسیب‌شناسی و تشخیص علل بروز تخلفات؛ میزان پاسخ به شکایات متقاضیان در مهلت مقرر؛ اجرا و پایش برنامه عملیاتی مدیریت مصادیق تعارض منافع دستگاه؛ ثبت صحیح و کامل صورت‌های مالی و اسناد مثبته مبتنی بر استانداردها و دستورالعمل‌های ذی‌ربط است.
لینک کوتاه https://iran-bssc.ir/?p=24202
بدون دیدگاه