راهکارهای مدیریت تعارض منافع در بخش مسکن

مدیریت و پیشگیری از موقعیت‌های تعارض منافع یکی از راهکارهای اصلی کاهش فساد در سیستم‌های اداری است. به طور کلی تعارض منافع هنگامی ایجاد می‌شود که منافع شخصی و وظایف عمومی یک فرد هم‌پوشانی داشته باشند و این موقعیت ایجاد شده منجر به فقدان استقلال و بی‌طرفی فرد شود. لذا وضع قوانین و دستورالعمل‌هایی برای مدیریت و رفع این موقعیت‌ها، مورد توجه نظام اجرایی همه کشورهای دنیا قرار گرفته است . مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه با توجه به اهمیت تجارب جهانی در تدوین، اصلاح و نحوه اجرای قوانین برای جلوگیری از تعارض منافع در بخش مسکن، به معرفی راه‌حل‌های ارائه شده برای مدیریت تعارض منافع در وزارت مسکن و توسعه شهری ایالات متحده امریکا پرداخته است.

محمد ملکی

یکی از مهمترین سیاستهای اداره بازرسی عمومی وزارت مسکن ایالات متحده برای کاهش جرایم اداری و بهبود کارایی در حوزه مسکن مدیریت تعارض منافع در دستگاههای تابعه این وزارت خانه است. مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه در راستای مدیریت تعارض منافع متن پیشرو که نحوه مدیریت تعارض منافع وزارت مسکن و توسعه شهری ایالات متحده را نشان می‌دهد ترجمه و تلخیص کرده است. همانطور که در متن گزارش آمده است، این اداره طی اطلاعیه‌ای مهمترین موقعیت های تعارض منافع و راهکارهای اجتناب یا مدیریت تعارض منافع را به کارمندان و مدیران این دستگاه ها  ابلاغ کرده است. بنا به تعریف ارائه شده در این اطلاعیه تعارض منافع هنگامی ایجاد می‌شود که مدیران یا کارمندان در جایگاهی قرار بگیرند که خود، خویشان و یا شرکای تجاریشان از بودجه یا قراردادهای دولتی به طور مستقیم یا غیر مستقیم سود ببرند. این نهاد متداولترین موقعیتهای تعارض منافعی را که برای کارمندان و مدیران  حوزه مسکن ایجاد می‌شود عبارت می‌داند از:

• نمایندگان(مثلا شورای شهر) در رای گیری برای تخصیص بودجه، به سازمانی رای بدهند که خود یا خویشانشان عضو هیئت مدیره یا کارمند آن سازمان باشند.
• انعقاد قرارداد با شرکتهایی که خود یا خویشاوندانشان مالک یا شاغل در آن سازمان باشند.
• دیر اطلاع دادن موقعیت تعارض منافع به وزارت مسکن و توسعه شهری یا شرح ناقص آن.
• کارمندانی که مسئول انعقاد قرارداد و یا واگذاری بودجه هستند، خویشاوند پیمانکاران  باشند.

راهکارهای مدیریت تعارض منافع

اداره بازرسی وزارت مسکن و توسعه شهری امریکا تاکید میکند وجود تعارض منافع به معنای انجام عمل غیرقانونی نیست، اما اگر به درستی بررسی و رسیدگی نشود، در نهایت میتواند به نقض قوانین منجر شود. این اداره با چنین رویکردی به تعارض منافع راهکارهایی برای مدیریت تعارض منافع در بخش مسکن ارائه میدهد که در ادامه به تشریح آن‌ها می‌پردازیم:

• آموزش کارمندان و مدیران: پر واضح است که بسیاری از کارمندان و مدیران از مصادیق تعارض منافع آگاهی کافی ندارند و لذا ناخواسته در چنین موقعیت هایی قرار گیرند. از این رو وزارت مسکن ایالات متحده به عنوان راهکار اولیه مدیریت تعارض منافع سازمانها و شرکتهای تابعه خود را ملزم میکند که دوره های الزامی آموزش قوانین تعارض منافع برای مقامات حکومتی و سازمانی و اعضای هیئت مدیره، مدیران و کارمندان خود برگزار کنند.
• خوداظهاری موقعیت های تعارض منافع : مهمترین راهکار مدیریت تعارض منافع در وزارت مسکن ایالات متحده خوداظهاری کارمندان و مدیران در مورد موقعیت تعارض منافع است. البته این خوداظهاری صرفا در صورتی پذیرفته میشود که رسمی و مکتوب باشد و رویه قانونی را طی کند.
• نظارت: اداره کل بازرسی وزارت مسکن امریکا افزایش آگاهی کارمندان، تشویق به افشا بدون ترس از مجازات، بحث و گفتگو  در ارتباط با موارد مشکوک به تعارض منافع، درخواست راهنمایی و به طور کلی فراگیر شدن فرهنگ صداقت و شفافیت در سازمان را راهکار اولیه تضمین اجرای قوانین تعارض منافع  می‌داند. اما تاکید میکند که بهترین روش اجرای قوانین، نظارت است، بنابراین در هر سازمان فردی که با  مدیران اصلی شرکت‌ها و  کسب‌وکارهای مرتبط با حوزه مسکن و ساخت و ساز  آشنایی دارد؛ تعیین می‌شود تا با شناسایی آن‌ها مانع از ایجاد تعارض منافع شود.
• آگاهی از عواقب نقض قوانین تعارض منافع: هرچند اداره بازرسی ایالات متحده هدف اصلی از مدیریت تعارض منافع را اطمینان حاصل کردن از تطابق تصمیمات با معیارهای مناسب، دلایل قانونی، و بدون سوگیری و بی‌انصافی است، اما هشدار میدهد که نقض قوانین تعارض منافع در مواردی که مرتبط با مسائل مالی و تخصیص بودجه است میتواند پیامدهای جدی نظیر بازپراخت وجوه دولتی، اخراج یا حتی محاکمه را در پی داشته باشد.
• درخواست موارد استثناء: وزارت مسکن و توسعه شهری ایالات متحده امریکا به صورت موردی و بر حسب شرایط، برای موقعیت‌های تعارض منافعی که مرتبط با خرید نباشند استثناء قائل می‌شود. فرد باید یک نامه درخواست استثناء که شامل افشای عمومی این موقعیت تعارض منافع و نظر یک وکیل مبنی بر اینکه این استثناء موجب نقض قوانین ایالتی یا محلی نمی‌شود، به وزارت مسکن و توسعه شهری ارسال کند. تطابق این استثناء با قوانین به عهده وزارت مسکن است.

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه شناسایی گره گاههای تعارض منافع در بخش مسکن ایران را نیز در دستور کار خود قرار داد است که برای مطالعه در این زمینه می‌توانید به گزارشهای ماده ۱۰۰ شهرداری، انتخاب وظیفه یا درآمد؟ و  تراکم‌فروشی؛ شاهرگ درآمدی شهرداری‌ها مراجعه کنید.

این متن برگرفته از ۷ Keys to Handling Conflicts of Interest” ”  است که در سایت  اداره کل بازرسی وزارت مسکن و توسعه شهری ایالات متحده آمریکا منتشر شده است. برای مطالعه و دریافت گزارش کامل “ مدیریت تعارض منافع در وزارت مسکن و توسعه شهری ایالات متحده امریکا”  از مجموعه تجارب جهانی مدیریت تعارض منافع کلیک کنید.

مطالب مرتبط:

مدیریت تعارض منافع در مدارس قدرت نفوذ پیمانکاران و ذی‌نفعان در مدیریت پسماند خشک تعارض منافع جان صنعت بازیافت را می‌گیرد راهنمای اصول اخلاقی و تعارض منافع در موسسات حفاظت محیط زیست ایالات متحده مدیریت تعارض منافع در تعاملات دانشگاه و صنعت کدهای رفتاری برای مدیریت تعارض منافع