شبکه‌های اصلاحی را می‌توان شبکه‌هایی متشکل از کنشگران جمعی و فردی قلمداد کرد که برای پیگیری یک هدف اصلاحی مانند وضع یک قانون یا سیاست اجتماعی، تغییر یا اصلاح یک قانون یا سیاست اجتماعی و حل مسائل سیاستی مشابه، به‌صورت ائتلاف و همکاری‌های موقت کوتاه‌مدت یا میان‌مدت یا همکاری درازمدت و دائمی شکل‌گرفته و از طریق تشریک‌مساعی و به اشتراک نهادن دانش، ظرفیت‌ها، منابع، مهارت‌ها و تجارب، اهداف مذکور را به شکل نظام‌یافته پی می‌گیرند.
کنشگران جمعی و فردی مذکور اغلب کنشگرانی در جامعه مدنی نظیر سمن‌ها، انجمن‌های حرفه‌ای و مدنی، مؤسسات خیریه، انجمن‌های علمی، انجمن‌های داوطلبانه فعال در حوزه محیط‌زیست، کودکان، زنان و جوانان و … یا کنشگران فردی شاخصی هستند که به‌عنوان فعال مدنی به اقدام و عمل در سطح اجتماعی می‌پردازند.
شبکه‌های اصلاحی از جهاتی اهداف و رویکردی نظیر جنبش‌های اجتماعی جدید دارند؛ با این تفاوت که خصلت سازمان محور، متشکل و غیر سلسله‌مراتبی داشته و به‌جای رویکرد مبارزه‌جویانه یا اعمال فشار رایج در جنبش‌های اجتماعی، روش‌های تعاملی‌تری نسبت به نهادهای رسمی برای تحقق اهداف خود برمی‌گزینند. در ایران، تلاش‌های سازمان‌یافته و متشکل برای ایجاد یا اصلاحات سیاستی، به دهه‌های ۱۳۲۰ به بعد بازمی‌گردد. در برهه بعد از انقلاب اسلامی، از دهه ۱۳۷۰ به‌تدریج شاهد شکل‌گیری و تکوین شبکه‌های اصلاحی هستیم که این تلاش‌ها در دهه ۱۳۹۰ صورت مصرح‌تر و سازمان‌یافته‌تری به خود گرفته است.
هدف و ضرورت پروژه
شناسایی و مستندسازی تجارب برخی از شبکه‌های اصلاحی مذکور که عمدتاً در دهه ۱۳۹۰ شکل‌گرفته‌اند، هدفی بوده که در پروژه پیش رو توسط مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه پی گرفته‌شده و در این راستا چهار نمونه تجربه فعالیت شبکه‌ای معرفی و توصیف‌شده‌اند.
مدون کردن تجارب این شبکه‌های اصلاحی می‌تواند به شناسایی نقاط ضعف و قوت هر یک و بلوغ و تکامل شبکه‌های اصلاحی آتی یاری رساند.
ابعاد پروژه
این پروژه به‌طور مشخص مستندسازی ایجاد و تکوین چهار تجربه شبکه گونه در ایران را پی گرفته است که عبارت‌اند از:
- شبکه ملی مؤسسات نیکوکاری و خیریه که نهادی متشکل از بیش از ۱۵۰ سمن و موسسه خیریه فعال در حوزه‌های مختلف اجتماعی است و از ابتدای دهه ۱۳۹۰ فعالیت خود را پی گرفته است.
- دیده‌بان شفافیت و عدالت: نام موسسه‌ای است که از به هم پیوستن تعدادی از چهره‌های سیاسی اصولگرا که ترجیح داده‌اند فعالیت‌های خود برای تقویت شفافیت و عدالت را در قالب مدنی پی بگیرند شکل‌گرفته است. این موسسه با شماری از نهادهای دیگر نظیر جامعه خبری الف، اندیشکده شفافیت برای ایران، پژوهشکده حکم و سازمان بسیج حقوقدانان در پی تحقق اهداف اصلاحی بوده است.
- حامیان جامعه مدنی (حجم): شبکه‌ای متشکل از جمعی از نمایندگان سازمان‌های جامعه مدنی ایران در جهت تقویت نهادهای مدنی و توسعه فعالیت‌های این سازمان‌ها حرکت می‌کند و خود را «نه در مقابل دولت بلکه همراه، مشاور و کنشگر عرصه سیاست‌گذاری» معرفی می‌نماید.
- ائتلاف انجمن دیده‌بان مدنی یک‌شهر و انجمن دیاران در پیگیری فقر هویتی: مسئله کودکان بدون شناسنامه حاصل از ازدواج زنان ایرانی و اتباع خارجی در دهه ۱۳۹۰ در کانون توجه نهادهای سیاست‌گذار ازجمله معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرارگرفته و همکاری رسانه‌ها و نهادهای فعال در حوزه مدنی با این نهادها درنهایت به اصلاح قانون مدنی انجامید. در این راستا دو انجمن دیده‌بان مدنی یک‌شهر و انجمن دیاران همکاری نزدیک و تنگاتنگی را سامان دادند.
کوشش شده طی گفتگوهایی با فعالان و افراد تأثیرگذار در این تجارب اصلاحی، نحوه شکل‌گیری ائتلاف اجتماعی از افراد و سازمان‌ها برای پیگیری اهداف هر یک پیگیری شود.
خروجی
این پروژه به تدوین گزارشی ۶۴ صفحه‌ای حاوی مصاحبه و یادداشت‌های فعالیت شبکه‌های اصلاحی فوق انجامیده است.
نام پژوهشگر: نجیبه محبی
ناظر: کمال رضوی
دیدگاهتان را بنویسید