کارشناس ارشد جامعه شناسی
کارشناس پژوهشی- حمایتگری مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه
مسئله فقر در ایران موضوع پژوهش و تألیف و ترجمه کتاب‌های متعددی بوده است، اما این دستاوردهای پژوهشی و تألیفی در قالب یک کتابشناسی مدون نشده‌اند. تدوین کتابشناسی فقر می‌تواند بضاعت واقعی پژوهشی و نظری مطالعات فقر در ایران را مشخص کند.
در ایران اغلب، روشنفکران به تحلیل‌های کلان و نظری حول فقر پرداخته و با در پیش گرفتن رویکرد انتقادی، از تحلیل انضمامی و مشخص درباره ابعاد مختلف فقر (مانند فقر آموزشی، سلامت، استانداردهای زندگی، مسکن و…) پرهیز کرده‌اند. پژوهشگران و دانشگاهیان نیز کمتر کوشیده‌اند تا مطالعات خود را معطوف به عرصه سیاستگذاری و اجرا کنند.
برای شناخت و آشنایی منابع به زبان فارسی اعم از تألیفی و ترجمه‌ای، کلیدواژه فقر در سایت کتابخانه ملی در دو فیلد موضوع و عنوان در کتاب‌های فیپا جستجو شد و تمامی کتاب‌های مرتبط با فقر که قدیمی‌ترین آن‌ها مربوط به سال ۱۳۲۴ تا سال ۱۳۹۸ فهرست شدند.
در کتابخانه ملی بیش از ۲۵۰ کتاب با موضوع و عنوان فقر رکورد است که برخی از آنان به‌طور مشخص بی‌ارتباط با فقر اقتصادی و اجتماعی است و از سوی دیگر با بررسی تک‌به‌تک آن‌ها و حتی مطالعه کتاب‌ها، فهرست کتابشناسی فقر به ۱۹۱ کتاب رسید.
برای تهیه کتابشناسی توصیفی فقر در ایران به کتابخانه‌های ملی، مجلس شورای اسلامی، کتابخانه دانشگاه‌های تهران و علامه طباطبایی مراجعه شد اما تعدادی از کتاب‌ها در دسترس و در کتابخانه‌های عمومی نبود، به‌خصوص کتاب‌هایی که محل نشر آن‌ها شهرستان‌ها بوده، این کتابشناسی را با محدودیت مواجه کرد. در واقع، از فهرست ۱۹۱ کتاب، چکیده ۱۷۱ کتاب نوشته شده است.
فصول این کتابشناسی بر اساس تقسیم‌بندی شش‌گانه موضوعی صورت گرفته است که شامل:
- راهکارهای کاهش فقر
- مفهوم‌شناسی فقر
- آثار و پیامدهای اجتماعی فرهنگی سیاسی فقر
- عوامل بروز و تشدید فقر
- سنجش فقر
- گروه‌های در معرض فقر.
چکیده و معرفی هر کتاب در فصول به ترتیب سال انتشار از قدیم به جدید تنظیم شده است. در انتها نیز فهرست کتابشناسی۱۹۱ عنوان کتاب، به ترتیب حروف الفبای نویسنده فهرست شده است.
کتابشناسی توصیفی فقر در ایران ابتدا به ساکن به ما نشان می‌دهد که بضاعت ما در تحلیل فقر اندک است. کتاب‌های کیفی معدودی به زبان فارسی نوشته شده که خصلت تحلیلی جدی داشته و پدیده فقر در ایران را با رویکردی فرا گیر و جامع و در عین حال معطوف به عرصه سیاستگذاری مورد تحلیل قرار دهد. آثار جدی‌تر اغلب ترجمه‌ای هستند و نه تألیفی.
اما همین بضاعت اندک را نیز باید شناخت و برای تکمیل و توسعه و پیوند دادن آن به حوزه سیاستگذاری و اجرا کوشش کرد. تدوین کتابشناسی توصیفی مطالعات فقر از این جهت واجد اهمیت است. به‌عنوان یکی از مأموریت‌های معاونت رفاه اجتماعی در انجام مطالعات رفاه، این کتابشناسی مبنایی برای پژوهشگران حوزه فقر فراهم میآورد و افزون بر این، یک گام اولیه برای استخراج توصیه‌های سیاستی از دل این مجموعه مطالعات است.
برای مطالعه چکیده توصیفی کتاب‌های فقر می‌توانید به پایگاه دانش فقرپژوهشی مراجعه فرمایید.
نام پژوهشگران: راضیه شیخ‌رضایی، زهره نجفی، سعید هراسانی، فاطمه نصیری، مونا امیری، فهیمه بهرامی
دیدگاهتان را بنویسید