در قوانین بالادستی کشور، به‌ویژه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اصل برابری و عدالت و حقوق شهروندی مورد تأکید واقع‌شده است. بااین‌حال در عمل و در فرآیند سیاست‌گذاری و امور اجرایی کشور این اصل کمتر موردتوجه قرار می‌گیرد. همین امر ممکن است به اجرای سیاست‌هایی منجر شود که مخل عدالت و برابری شهروندی هستند. در سطح جهان، برخی از کشورها برای جلوگیری از اثرات تبعیض‌آمیز سیاست‌های خود از طریق «ارزیابی تأثیر برابری» به سنجش تأثیر سیاست‌هایشان بر گروه‌های مختلف جامعه از منظر برابری و عدالت می‌پردازند.
به نظر می‌رسد انجام چنین ارزیابی‌هایی در ایران نیز به انطباق فرآیند سیاست‌گذاری با اصل تساوی و عدالت مؤکد در قانون اساسی و ارتقای برابری و تحقق عدالت اجتماعی در کشور کمک کند. به همین منظور، در این پروژه، با الهام از الگوی بین‌المللی «ارزیابی تأثیر برابری»، «پیوست عدالت» تعریف‌شده، اهمیت اجرای آن را تشریح شده و دستورالعملی جهت راهنمایی نحوه پیاده‌سازی آن ارائه گردیده است.
«پیوست عدالت» چیست و چرا مهم است؟
سازمان‌ها و نهادهای مختلف موظف‌اند به اصل عدالت و حقوق شهروندیِ مصرح در قانون اساسی پایبند باشند و تضمین کنند که سیاست‌ها و عملکردهایشان با اصل مذکور تناقض ندارند. برای رسیدن به این امر مهم، مسئولین آن‌ها باید از طریق ارزیابی تأثیر سیاست‌هایشان اطمینان حاصل کنند که درنتیجه‌ی اجرای یک سیاست، هیچ‌یک از گروه‌های اجتماعی به دلیل قرار گرفتن در یک گروه درآمدی، سن، جنسیت، معلولیت، محل و نوع سکونت، قومیت و مذهبِ خاص، در وضعیت نابرابری قرار نمی‌گیرند و عدالت اجتماعی در مورد آن‌ها رعایت می‌شود. بدین ترتیب تمامی سیاست‌های در حال تدوین، اجرا یا بازنگری باید سند یا گزارشی را همراه خود داشته باشند که حاوی نتایج حاصل از ارزیابی مذکور است؛ این سند «پیوست عدالت» نامیده می‌شود.
در این پروژه، در قالب «دستورالعمل پیوست عدالت» مجموعه‌ای از خطوط راهنمای کلی را ارائه‌شده است که هر سازمان و نهادی می‌تواند در تدوین «پیوست عدالت» متناسب با اهداف و سیاست‌های خود، از آن الهام بگیرد.
نتایج احتمالی تهیه پیوست عدالت کدم‌اند؟
تهیه پیوست عدالت درنهایت ممکن است به یکی از چهار نتیجه احتمالی زیر برسد:
- تأیید سیاست/طرح/عملکرد؛ ۲٫ تعدیل و اصلاح سیاست/طرح/عملکرد؛ ۳٫ حفظ سیاست/طرح/عملکرد و تداوم اجرای آن؛ ۴٫ توقف و حذف سیاست/طرح/عملکرد.
پیوست عدالت در پایان این نتیجه‌گیری‌ها، هم باید تبعیض‌ها یا تأثیرات نامطلوب سیاست‌ها را تشخیص دهد و ارزیابی کند، و هم باید بتواند به‌طور ایجابی و فعالانه کمک کند تا فرصت‌های افزایش عدالت و برابری، دسترسی بهتر به امکانات برای همگان، مشارکت بیشتر گروه‌های مختلف در زندگی عمومی و تسهیل و ترویج روابط اجتماعی برابر و عادلانه در جامعه فراهم شود.
نام پژوهشگران: مرجان نمازی، سمانه ذاکری، سینا چگینی
لینک کوتاه https://iran-bssc.ir/?p=21414
دیدگاهتان را بنویسید