فناوری اطلاعات و ارتباطات و دسترسی به اینترنت به‌عنوان یکی از فناوری‌های بنیادین انقلاب صنعتی سوم در دهه‌های اخیر رشد فزاینده‌ای داشته است به‌نحوی‌که امروزه می‌تواند یکی از شاخص‌های رشد و توسعه جوامع باشد زیرا فرصت‌های بسیاری را برای توسعه اجتماعی و اقتصادی فراهم می‌کند. به همین دلیل است که نابرابری در دسترسی به فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و ابزارهای دیجیتال می‌تواند به مسئله شکاف دیجیتالی دامن بزند و از سوی دیگر، نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی موجود را تغییر دهد و یا تشدید کند.
شکاف و نابرابری دیجیتالی در اشکال مختلف خودش را نشان می‌دهد اما با شیوع و همه‌گیری کرونا توجه‌ها به شکاف‌ها در زیرساخت‌های دیجیتالی، مهارت‌های دیجیتالی و ایمنی و امنیت در عصری که افراد باید در این دنیا از راه دور زندگی، کار و تحصیل کنند، بیشتر شده است.
در این میان، کودکان و نوجوانان (زیر ۱۸ سال) به‌عنوان سرمایه‌های انسانی در سال‌های آینده بیش از امروز به دنیای آنلاین و عصر ارتباطات وابسته خواهند شد و این نیاز و ضرورت وجود دارد تا امروز با دسترسی به ابزار دیجیتال و فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات به‌خصوص اینترنت نحوه زندگی را برای فردای خودشان یاد بگیرند.
بااین‌حال، با شیوع کرونا و تعطیلی آموزش حضوری کودکان و نوجوانان، آموزش بیش ازآنچه تصور می‌شد به دسترسی دیجیتالی نیازمند شد تا دانش آموزان از برنامه‌های آموزشی آنلاین بی‌بهره نمانند. با توجه به این وضعیت در سراسر جهان، آنچه امروز به یکی از مسائل مهم تبدیل‌شده است، وضعیت شکاف دیجیتال و دسترسی‌های نابرابر اینترنت و فناوری اطلاعات و ارتباطات بین کودکان و نوجوانان است که به نظر می‌رسد بسیاری از فرزندان دچار فقر دسترسی به اینترنت و ابزار دیجیتالی هستند.
از سوی دیگر آنچه دارای اهمیت است، این است که فقر دسترسی به اینترنت در بین کودکان می‌تواند شکاف‌های اجتماعی را در آینده بیشتر کند. اینکه نسل آینده کودکانی در پیوند با دنیای آنلاین باشند و مطابق آخرین تحولات آموزش ببینند و یا فراغت خودشان را با فضای مجازی پر کنند؛ در برابر هم‌نسلی‌های خود باشند که همچنان مهارت و توانایی استفاده از ابزار دیجیتالی را نداشته باشد. این میزان از نابرابری و شکاف اجتماعی می‌تواند در آینده خود را در فرصت‌های آموزشی، در پیوستن به بازارهای کار و فرصت‌های شغلی و … نشان دهد.
محرک و ریشه اصلی محرومیت گروه‌ها در دسترسی به فناوری‌های جدید، در اقتصاد ریشه دارد. بااین‌حال، حمایت و خدمت‌رسانی به «کاربر حاشیه‌ای» دقیقاً نقشی است که حکمرانی در تدوین قانون، سیاست‌گذاری عمومی و زیرساخت‌های حکمرانی بر عهده دارد. سیاست‌گذاران با کاهش این شکاف می‌توانند در آینده شهروندانی داشته باشند که کمتر احساس تبعیض و نابرابری داشته باشند. درنتیجه به نظر می‌رسد که سیاست‌گذاران در ایران نیز باید به این قضیه توجه کنند که با حمایت از همگانی کردن اینترنت و فناوری‌های مرتبط با آن می‌توان از بسیاری از شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی در آینده پیشگیری کرد.
در این گزارش کارشناسی، مسئله شکاف دیجیتالی و فقر دسترسی به اینترنت مرور شده است و سپس پیامدهای عدم دسترسی به آن میان کودکان و نوجوانان بیان‌شده است. با توجه به سؤال تحقیق مبنی بر اینکه وضعیت شکاف دیجیتالی میان کودکان و نوجوانان ایرانی چگونه است، آمارها و اطلاعاتی در خصوص نحوه دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات، زمینه‌ها و ابعاد شکاف دیجیتالی، پیامدهای آن و راهکارهایی برای کاهش شکاف بیان‌شده است.
با توجه به اینکه در حدود یک سال و نیم گذشته، تحصیل و آموزش منوط به دسترسی به اینترنت شده است و در ایران نیز شبکه دانش‌آموزی شاد برای آموزش آنلاین دانش آموزان طراحی و اجرا شد، ارزیابی‌ای از این شبکه ارائه‌شده است و با توجه به مطالعات صورت گرفته توصیه‌های سیاستی برای آموزش آنلاین بیان‌شده است.
برای مطالعه بیشتر به این یادداشت‌ها مراجعه کنید.
فقر دسترسی کودکان به دنیای آنلاین
آموزش آنلاین و ارزیابی شبکه شاد
پژوهشگر: راضیه شیخ‌رضایی
ارزیابی: رضا امیدی
دیدگاهتان را بنویسید