سنجش دهک خانوار

روش محاسبه

داده‌های مربوط به هزینه و درآمد خانوار که توسط مرکز آمار منتشر می‌شود، به تفکیک خانوار است. بر همین اساس تعداد افراد خانوار بر هزینه خانوار اثرگذار است. به همین جهت برای دهک بندی لازم است تا هزینه‌ها سرانه شده و میزان هزینه به ازای هر فرد به جای هر خانوار به دست آید. دهک بندی بر اساس هزینه‌ خانوار این اشکال را ایجاد میکند که به عنوان مثال یک خانوار ده نفره با هزینه سرانه پایین‌تر از یک خانوار دو نفره، از آنجایی که هزینه کل بالاتری دارد، در دهک بالاتری قرار می‌گیرد. این در حالی است که خانوار مورد نظر در حقیقت باید در دهک پایین‌تری قرار می‌گرفت. سرانه کردن هزینه‌های خانوار صرفا با تقسیم هزینه خانوار بر بعد خانوار صورت نمی‌گیرد. زیرا برخی از هزینه‌ها را میتوان به عنوان هزینه ثابت در یک خانواده در نظر گرفت که با افزایش تعداد اعضای خانوار، به همان نسبت افزایش پیدا نمی‌کند. بر همین اساس، بعد معادل برای یک خانواده در نظر گرفته میشود. به طوریکه به هریک از اعضای خانواده یک ضریبی نسبت داده میشود. معیارهای متفاوتی برای معادل سازی بعد خانوار وجود دارد. در این مطالعه برای سرانه کردن هزینه‌های خانوارها، از روش سرانه کردن OECD استفاده شده و نفر اول را معادل با یک، نفرات بزرگسال بعدی را برابر ۰٫۷ و کودکان را برابر با ۰٫۵ در نظر گرفته می‌شوند در ادامه خانوارها بر اساس هزینه سرانه کل بی‌دوام (کسر هزینه‌های بادوام از هزینه‌های کل) و به تفکیک شهری و روستایی مرتب شده و دهک‌بندی اولیه صورت می‌گیرد. در این دهک‌بندی، تعداد افراد قرار گرفته شده در هر دهک با هم برابرند. سپس بر اساس قیمت اقلام خوراکی و مسکن، شاخصی استانی ساخته و مقادیر هزینه سرانه بی‌دوام خانوارها را با آن حقیقی می‌کنیم. در نهایت دهک‌بندی حقیقی (بر اساس تفاوت قیمت در استان‌ها و مناطق مختلف) به دست می‌آید. لازم به ذکر است محاسبات مذکور بر اساس داده های هزینه درآمد خانوار در سال ۱۳۹۷ انجام شده و هزینه های خانوارها با تورم ۳۰ درصدی و نرخ اجاره بر اساس رشد ۲۰ درصدی برای سال ۱۳۹۸ تعدیل شده است.