کار شایسته مفهومی است که به دلیل ناکارآمدی شاخص‌هایی چون نرخ بیکاری، ساعت کار و اطلاعات سنتی نیروی کار در بیان تمام واقعیت‌های بازار کار، برای ارزیابی و سیاست‌گذاری در این حوزه مطرح شد. این مفهوم اولین بار در سال ۱۹۹۹ توسط رئیس سازمان بین المللی کار (ILO) به‌عنوان ضرورتی برای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی نیروی کار در بازار کار جهان معرفی شد. هدف از طرح این مفهوم، فراهم کردن فرصت برابر برای مرد و زن جهت دستیابی به کار مولد در شرایط آزاد، ایمن و حفظ کرامت انسانی است. اگرچه اهمیت نسبی جنبه‌های مختلف کار شایسته از فردی به فرد دیگر و از کشوری به کشور دیگر متفاوت است، اما، مفهوم و عناصر اساسی کار شایسته جهانی است.
مؤلفه های کار شایسته از دید سازمان بین‌المللی کار در ۴ دسته کلی و ۱۱ زیر دسته قابل تقسیم‌بندی هستند و هر کشور بسته به توان آماری خود باید اقدام به انتشار آمار این زیر دسته‌ها نماید. ۴ دسته کلی عبارت‌اند از: “حقوق بنیادین کار”، “حمایت از اشتغال کامل”، “حمایت از امنیت اجتماعی” و “حمایت از گفتگوهای اجتماعی”. ۱۱ زیر دسته پیشنهادی نیز عبارت‌اند از: “فرصت‌های اشتغال”، “درآمد مناسب و کار مولد”، “ساعت کار شایسته”، “تعادل بین کار، خانواده و زندگی شخصی”، “کاری که باید از بین برود”، ” ثبات و امنیت شغلی”، “فرصت‌ها و رفتار برابر در اشتغال”، “محیط کار ایمن”، “تأمین اجتماعی”، “گفتگوی اجتماعی، نمایندگان کارگران و کارفرمایان” و “شرایط اقتصادی اجتماعی”.
در ایران نیز همسو با توصیه‌های بین‌المللی، موضوع کار شایسته و نماگرهای آن از سال ۱۳۸۳ و در برنامه چهارم توسعه مطرح شد. پس از آن در برنامه پنجم مقرر گردید تا پایان سال اول برنامه سند ملی کار شایسته حسب مصوبات سازمان بین‌المللی کار و حقوق کارگران و کارفرمایان در جهت تثبیت حقوق بنیادین کار و برای بهبود روابط کارگر و کارفرما به شکل سه‌جانبه و با مشارکت تشکل‌های کارگری و کارفرمایی توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تنظیم گردد. اما، این سند در طول اجرای برنامه پنجم نیز تدوین نشد تا اینکه بالاخره در ماده ۱۲۰ برنامه ششم توسعه به‌عنوان یک الزام قانونی مطرح، و در ۲۹ اردیبهشت‌ماه سال در جلسه هیئت دولت به تصویب رسید.
مرکز آمار و اطلاعات راهبردی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بر اساس شاخص‌های معرفی‌شده توسط ILO و نیز آمار منتشرشده توسط مرکز آمار ایران، تلاش کرده است تا وضعیت و روند نماگرهای کار شایسته در ایران را نشان دهد. بر این اساس مرکز فوق روند برخی از اصلی‌ترین این زیر دسته‌ها را از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ منتشر کرده که نرخ رشد برخی از مهم‌ترین آنان در این اینفوگرافی آورده شده است. برای مثال زیر دسته‌هایی همچون نرخ بیکاری، نرخ فراوانی آسیب شغلی منجر به فوت، سهم هزینه‌های سلامت پرداخت‌شده از جیب در طول این سال‌ها روندی بهبودی داشته و برعکس زیر دسته‌های متوسط سالانه ساعت کار، طول مدت کار، سهم زنان در مشاغل میانی و ارشد، نرخ عضویت در سازمان‌های کارگری و نرخ تورم روندی کاهنده (وخامت) داشته‌اند.
مطالب مرتبط:
