تصویب قانون ناکارآمد یا درنگ و تأمل بیشتر؟
یکی از موضوعاتی که در توییتر این هفته مطرح‌شده است، چندوچون تصویب قانون مدیریت تعارض منافع در مجلس است. لایحه مدیریت تعارض منافع در آبان ۱۳۹۸ در دولت دوازدهم تصویب و راهی مجلس شد اما مجلس چه در دوره قبل و چه در دوره جدید آن را اعلام وصول نکرد و در نهایت خود مجلس در آبان تا دی سال ۱۳۹۹ طرح مدیریت تعارض منافع اعلام وصول‌شده از سوی برخی نمایندگان مجلس را مورد بررسی قرار داد. این طرح در روزهای اخیر در دستور کار مجلس قرار گرفته است و به نظر می‌رسد علت مطرح‌شدن آن در فضای توییتر هم همین امر بوده است.
یکی از کاربران در توییتر در این زمینه نوشت:
«قانونی داریم به اسم conflict of interest یا همون تعارض منافع که در دنیای قانونمند این عمل رو مجرمانه و شامل کیفر قضایی میدونن، در کشور عزیز ما که شعار همه مسئولینش از روز ازل مبارزه با فساد بوده، قانون“مدیریت تعارض منافع” هنوز دردست بررسی مجلس است!»
البته طرح مدیریت تعارض منافع طبق نظر کارشناسان با مشکلات عدیدهای مواجه است و از همین‌رو بسیاری معتقدند این طرح نباید تصویب و اجرایی شود زیرا خود عامل بروز مشکلاتی خواهد شد و در مدیریت تعارض منافع موفق نخواهد بود. شفافیت برای ایران، در توییتر نوشت:
«حساس بودن نسبت به موضوع تعارض منافع خیلی مهم است و حتماً برای مدیریت آن نیاز به قانون است. اما، این طرحی که الان در مجلس است، آن چیزی که باید باشد نیست. در حدی که نبودنش برای مدیریت تعارض منافع خیلی بهتر است تا بودنش!»
صیانت از تعارض منافع!
دولت به‌عنوان نهادی قلمداد می‌شود که وظیفه دارد تعارض منافع را مدیریت کند و حتی این موضوع را علاوه بر سازمان‌ها و نهادهای دولتی به دیگر نهادهای حاکمیتی بسط دهد. اما گاهی برخی غفلت‌ها و اشتباهات موجب می‌شود که این‌گونه به نظر برسد که دولت نه‌تنها در راه مدیریت تعارض منافع گام برنمی‌دارد بلکه خود به‌نوعی تلاش دارد از وجود تعارض منافع در دستگاه‌های دولتی حفاظت نماید. این موضوع در برخی توییت‌های هفته گذشته بازنمود داشت. شبکه افق سیما در توییتی نوشت:
«محسن زنگنه در برنامه عیار: برخی بخش‌های دولت‌ها از تعارض منافع صیانت می‌کنند! دولت از طریق شرکت شستا در حال بنگاه‌داری است در حالیکه نباید به این شکل در اقتصاد دخالت کند. دولت‌ها می‌خواهند از ارز تا دارو در اختیار خودشان باشد.»
کرونا و تعارض منافع
یکی از موضوعاتی که بخش قابل‌توجهی از مطالب فضای مجازی را در هفته گذشته به خود اختصاص داده بود موضوع کرونا و ارتباط آن به اشکال گوناگون با تعارض منافع در بخش دولتی بود. مسئله تهیه واکسن کرونا یکی از موضوعات داغ اخیر در کشور است که مسائل و مباحث زیادی را در پی داشته است. یکی از موضوعات مربوط به خرید واکسن از روسیه است که اخیراً خبری در این خصوص منتشر شد که بخش خصوصی در ایران با وارد کردن مواد اولیه از روسیه به تهیه واکسن برای این کشور و تحویل آن اقدام کرده است. این موضوع نقدهای بسیاری را برانگیخت.
کاربر aghazade 81 به این موضوع این‌گونه پرداخته است:
«این خیانت نیست که ما برای روسیه واکسن بسازیم و سودش را شرکت خصوصی ببرد که بنوعی دکتر نمکی قبلاً در آن دخالت داشت و بحث تعارض منافع است، باید عاملان این تصمیم محاکمه شوند.»
کاربر دیگری به مسئله علل شکست وزیر بهداشت دولت پیشین یعنی سعید نمکی در مدیریت کرونا پرداخته است و آن را ناشی از چند عامل دانسته است:
«علل شکست کامل سعید نمکی در مدیریت کرونا: ۱-تقلیل مدیریت کرونا به درمان و عدم شناخت ابعاد درهم‌تنیده اجتماعی و سیاسی آن. ۲-گرفتار شدن در بازی تعارض منافع ۳-مشارکت ندادن مدیران وزارت بهداشت ۴-بنا نهادن مدیریت کرونا بر درمان و غفلت از شبکه بهداشت.»
تعارض منافع در نظام سلامت
آیا باید وزیر حوزه سلامت و بهداشت حتماً یک پزشک باشد؟ اگر وزیر بهداشت و درمان پزشک نباشد و تخصص دیگری داشته باشد، آیا این وزارتخانه با مشکل مواجه خواهد شد؟ این پرسش موضوعی است که به‌ویژه در خصوص حوزه بهداشت و درمان در ایران بسیار مطرح است زیرا در همه حوزه‌های مرتبط با پزشکی، مدیران از میان پزشکان انتخاب می‌شوند، غافل از اینکه این شیوه عملکرد به تعارض منافع در آن بخش‌ها دامن می‌زند. یکی از کاربران توییتر با پرداختن به حضور ساجد جاوید در رأس وزارتخانه مرتبط با بهداشت و سلامت در انگلستان به این موضوع پرداخت است. رضا شریفی در توییتر در این مورد نوشت:
«تخصص وزیر باید سیاست‌گذاری و مدیریت کلان باشد. حتی در حوزه‌هایی مثل بهداشت و درمان تحصیلات مرتبط منفی هم هست چون تعارض منافع ایجاد می‌کند. بعد از ماجرای استعفای وزیر بهداشت انگلیس، ساجد جاوید که قبلاً وزیر کشور و وزیر اقتصاد بود شد وزیر جدید بهداشت.»
کاربر سید ابراهیم محمودی در توییتی دیگر به این موضوع در خصوص کشور خودمان پرداخته است:
«دلیلش آینه وزیر بهداشت ما یک پزشکه که هیچ کجای دنیا وزیر بهداشت رو پزشک نمیذارن چون تعارض منافع داره حالا میخواد هرکی باشه! واسه من که نمکی با عین اللهی فرقی نداره در هر صورت پزشکن و به نفع پزشکا کار میکنن.»
همان‌طور که اشاره شد تعارض منافع در حوزه بهداشت و درمان در ایران امری جدی است و در پژوهش‌های مختلفی به آن پرداخته‌شده و اثبات‌شده است که در این حوزه نیاز به ورود جدی دولت و نهادهای نظارتی برای رفع مشکل تعارض منافع است. کاربری در توییتر به لحنی تند به این موضوع واکنش نشان داده است:
«یک احمق تضاد منافع در نظام سلامت و وجود گروه‌های پزشکی ذی‌نفوذ در تصمیم‌گیری‌ها رو انکار میکنه.»
تعارض منافع در سازمان غذا و دارو یکی دیگر از موضوعات مربوط به حوزه سلامت است که در توییتر به آن پرداخته‌شده است. اینکه بسیاری از مدیران و مسئولان سازمان غذا و دارو خود داروساز و در نتیجه ذی‌نفع این حوزه هستند از سوی کاربران موردتوجه قرار گرفته است. کاربر light in the darkness با اشاره به وجود این معضل در بین وزرای دولت‌های پیشین می‌نویسد:
«تعارض منافع داروسازان در سازمان غذا و دارو بی داد می‌کند و هیچ‌کس هم توان مقابله با آن‌ها را ندارد.»
تصمیم‌گیری پزشکان در مجلس برای هم‌صنف‌های خود از دیگر مواردی بود که در توییت‌های هفته پیش به آن اشاره‌شده بود. کاربر time gap در این مورداشاره کرد:
«کسانی که برای پزشکان در مجلس قانون‌گذاری میکنن خودشان پزشکن (تعارض منافع)»
تعارض منافع و قیمت سیمان
ازآنجایی‌که قیمت سیمان ارتباط مستقیمی با قیمت مسکن دارد، پایین آمدن قیمت سیمان در هفته گذشته در فضای مجازی بازتاب زیادی داشته است. از جمله موضوعاتی که در این زمینه مورد توجه کاربران توییتری قرار گرفته است، ارتباط میان این موضوع و تعارض منافع بوده است. کاربر محمدهادی نوشت:
«فاطمی امین توانست با ۲ هفته کار مداوم و عرضه درست و نظام‌مند سیمان توی بورس کالا و رفع مشکل عرضه ناقص جلو تعارض منافع و مافیا بایسته و قیمت سیمان رو از ۷۰ تومن برسونه به ۲۷ تومن. نمیدونم چرا بعضی دوستان اقتصادی هرگونه مداخله دولت در اقتصاد رو رد میکنن حتی به نفع مکانیزم بازار!!!»
بازتاب تعارض منافع مهندسان ناظر در توئیتر
مسئله تعارض منافع در نظام‌مهندسی ساختمان و حضور همزمان مهندسان ناظر در مشاغل دولتی و عمومی نظیر شهرداری از یک سو و به‌عنوان مهندس ناظر بر ساخت‌وساز از سوی دیگر یکی از موارد تعارض منافع موجود در سازمان نظام‌مهندسی است که در توییتر هم بازتاب‌هایی داشته است و کاربران به آن پرداخته‌اند. کاربر hoseiniiyy در این مورد نوشت:
«کارمندان دولت شغل ثابت و درآمد کافی دارند، کار نظارت ساختمان در کشورهای پیشرفته به‌عنوان شغل تخصصی محسوب شده و کارمندان حق داشتن همزمان شغل دولتی خود با کار نظارت را ندارند، بهتر است در کشور ما هم برای پیشرفت مملکت و رفع تعارض منافع در زمینه ساخت مسکن این کار انجام شود.»
درک درست کاربران از تعارض منافع
نکته جالب در خصوص توییت‌های مورد بررسی وجود مواردی بود که در آن‌ها کاربران تعریف تعارض منافع را مطرح کرده بودند و تعاریف بیان‌شده به موضوع به‌درستی اشاره داشتند و این امر می‌تواند نشان دهد که به‌تدریج مفهوم تعارض منافع در میان کاربران جاافتاده و معنای درست خود را پیدا می‌کند. کاربر و. وحدانی‌نیا نوشته است:
«تضاد منافع وضعیتی است که منافع شخصی/جناحی/صنفی با منافع خیر عمومی در تضاد قرار گیرد؛ کسی را در شغلی بگذارید که خودش در تصمیمات آن شغل منفعت شخصی/ صنفی دارد؛ پس بذر فساد کاشته‌اید!»
همین کاربر در توییتی دیگر نوشت:
«تعارض منافع مترادف فساد نیست، ولی بستر انگیزشی انحراف به سمت فساد را فراهم می‌کند. باید برای کنترل این انگیزه چاره اندیشید!»
