وضعیت‌های تعارض منافع می‌توانند هر نوع سازمانی را متأثر سازند. ارتباطات شخصی و حرفه‌ای متولیان می‌توانند منشأ ظهور تعارض منافع شوند و متولیان خیریه ها موظف هستند واکنش مؤثری در برابر این تعارض‌ها نشان دهند. متولیان خیریه ها به‌لحاظ قانونی وظیفه دارند که تنها در جهت منافع خیری خود عمل کنند. آن‌ها نباید خود را در موقعیتی قرار دهند که این وظایف با منافع شخصی‌شان در تعارض قرار گیرد. این راهنما با این هدف توسط کمیسیون مقررات‌گذاری خیریه‌ها در انگلستان و ولز تهیه شده تا منبع عملکرد تمامی خیریه های ثبت شده و ثبت نشده در انگلستان و ولز باشد؛ اما رهنمودهای کلی مندرج در این راهنما می‌تواند برای موسسات خیریه در ایران نیز مفید و قابل ارجاع باشد. در همین راستا، مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی اقدام به ترجمه و ارائه‌ی گزارش کوتاهی از این راهنما کرده است. پیش از این، دستورالعمل مدیریت تعارض منافع در ایرلند نیز توسط مرکز توانمندسازی ترجمه و معرفی شده بود.
تعارض منافع چیست؟
تعارض منافع به تمامی وضعیت‌هایی اطلاق دارد که درآن‌ها، منافع یا وابستگی‌های شخصی متولیان به‌طور واقعی، بالقوه و یا ادراک‌شده، از تصمیم‌گیری آنان در جهت منافع خیریه ممانعت می‌کنند.
مدیریت تعارض منافع
متولیان خیریه‌ها موظف‌اند با پیروی از موارد و الزاماتی بحث تعارض منافع در خیریه ها را مدیریت کنند. در این مسیر شناسایی تعارض منافع، جلوگیری از تأثیرگذاری تعارض منافع بر تصمیمات متولیان، ثبت تعارض منافع از مهم‌ترین آن‌هاست.
شناسایی تعارض منافع
شناسایی زودهنگام تعارض منافع بهترین راه برای تضمین انجام وظیفۀ متولیان در جهت منافع خیریه است. اگر شناسایی تعارض منافع به موقع صورت نگیرد متولیان قادر نخواهند بود وظایف خود را در جهت منافع خیریه به جا آورند.
وضعیت تعارض منافع حتی در حالتی که تأثیرگذاری منافع شخصی متولیان بر تصمیم‌گیری‌های‌شان یک احتمال است حائز اهمیت است. زیرا تصور وجود یک وضعیت تعارض منافع نیز، می‌تواند به اعتبار خیریه صدمه زند. راهنمای کمیسیون با عنوان تصمیم با شماست: متولیان خیریه ها و فرآیند تصمیم‌گیری (CC27) قواعدی را توضیح می‌دهد که متولیان موظف هستند هنگام تصمیم‌گیری‌های تأثیرگذار بر خیریه، از آن قواعد پیروی کنند.
آمادگی برای حل تعارض منافع
لزوم ارائه‌ی اساس‌نامه‌ی تعارض منافع به صورت مکتوب و فرمی برای ثبت منافع، متولیان را قادر می‌سازد تا این وضعیت‌های تعارض منافع را از پبیش شناسایی کنند. کمیسیون، متولیان را به شفافیت هرچه بیشتر در زمینۀ اقدامات خیریه تشویق می‌کند؛ از این رو بهتر است متولیان خیریه‌ها فرم‌های ثبت تعارض منافع را در اختیار انظار و افکار عمومی قرار دهند.
هیئت متولیان خیریه بایستی پیش از انتصاب متولیان جدید نسبت‌به مسئلۀ تعارض منافع حساس باشند. همچنین متولیان آتی نیز بایستی منافع خود را با کسی که در مورد انتصاب آنان تصمیم‌گیری می‌کند، در میان بگذارند.
شرایط وقوع تعارض منافع
تعارض منافع معمولا زمانی رخ می‌دهد که:
- انتصاب فرد به‌عنوان متولی مزایای مالی مستقیمی برای او یا مزایای غیرمستقیمی برای اشخاص وابسته به او دربرداشته باشد
- وظیفۀ فرد متولی با وظایف یا وابستگی‌های او نسبت‌به یک سازمان یا شخص دیگر در تعارض قرار گیرد.
تعارض سرسپردگی
تعارضاتی از این دست زمانی به وقوع می پیوندد که امکان تأثیرگذاری سایر منافع فردِ متولی بر تصمیم‌گیری‌های او وجود داشته باشد، حتی اگر او در پی به‌دست‌آوردن مزایای خاصی نباشد.
جلوگیری از تأثیرتعارض منافع بر تصمیم‌گیری
حساسیت در خصوص موارد تعارض منافع و شناسایی آن‌ها و عمل در جهت منافع خیریه از جمله وظایف متولیان در خیریه‌های است. از این رو افراد متولی بایستی هر نوع تعارض منافع را که آن‌ها را متأثر می‌سازد، اظهار کنند. همچنین در صورت شکست در بیان و تشخیص تعارض منافع باید این شکست اعلام شود متولیان متأثر از تعارض منافع حق ندارند در تصمیم‌گیری دربارۀ موضوعاتی که نفع مستقیم یا غیرمستقیمی (به واسطۀ اشخاص وابسته) برای آن‌ها دارند، مشارکت کنند. فرد از فرآیند تصمیم‌گیری در صورت وجود یک وضعیت تعارض سرسپردگی کنار گذاشته شده و حق رای و نظر را در آن زمینه نداشته باشد.
اعتماد عمومی، اعتبار خیریه
سازمان‌های خیریه‌اباید محاسبات خود را بر پای‌ی حساب‌داری تعهدی انجام دهند، در واقع بایستی جزئیات پرداخت‌ها و مزایای تعلق گرفته به متولیان یا اشخاص وابسته به آنان، از جمله اعضای خانواده یا کسب‌وکار آنان را ثبت کنند. خیریه‌ها همچنین مجوز قانونی برای پرداخت‌ها و مزایا ارائه داده و دلیل خود برای این پرداخت‌ها را اعلام کنند.
انتظار کمیسیون از خیریه‌ها این است که خواه به حساب‌داری تعهدی قائل باشند، خواه نه، در حساب‌رسی سالانۀ خود مزایای دریافتی از جانب متولیان را فاش سازند. از سوی دیگر متولیان بایستی از تأثیرات منفی تعارض منافع، بر اعتبار خیریه و اعتماد عمومی نسبت‌به آن آگاه باشند. در صورتی که خیرین و حامیان مالی خیریه، تصور کنند که متولیانْ منافع شخصی خود را بر منافع خیریه ترجیح داده‌اند، این تصور پیامدهایی برای اعتبار خیریه خواهد داشت و کمک‌های مالی آتی به خیریه را متأثر خواهد کرد.
مترجم: سمانه ذاکری
تلخیص: سمانه سهرابی
