نویسنده درصدد ریشه‌یابی این ناکارآمدی‌ها و تبیین مهمترین عوامل این عدم موفقیت‌ها بوده و برای کاستن اثرات منفی آن در اقتصاد ایران، به ارائه برخی راه حل‌ها پرداخته است. بررسی و ارزیابی روند تغییر شاخص‌های اقتصادی کشور، طی دهه‌های مختلف در کشور، نشان‌دهنده میزان اثربخشی درآمدهای نفتی در موفقیت‌ها یا عدم موفقیت‌های حاصل است. نگارنده معتقد است مهمترین و اصلی‌ترین عامل عدم موفقیت در تحقق برنامه‌های توسعه‌ای کشور و دست نیافتن به اهداف تعیین‌شده در سند چشم‌انداز و برنامه‌های پنج‌ساله و همچنین بودجه‌های سنواتی، نحوه به کارگیری درآمدهای نفتی در اقتصاد کشور است.
فصول پنج‌گانه کتاب درصدد است علاوه بر کالبدشکافی ناکارآمدی اقتصاد و ضمن بررسی همه‌جانبه پدیده رانت و رانتیریسم در اقتصاد ایران، به مسئله فساد و راهکارهای مناسب و عملیاتی برای مبارزه با این پدیده بپردازد.
در فصل نخست با تکیه بر کارکردهای اقتصادی دولت‌ها در زمینه‌های مختلف نشان داده می‌شود که درآمدهای نفتی چگونه همه شاخص‌ها و کارکردهای اقتصادی را تحت تاثیر خود قرار داده و در سازماندهی و اجرای برنامه‌های اقتصادی نقش تعیین‌کننده داشته است.
در فصل دوم، تعریف و تبیین مفهوم رانت و رانتیریسم مورد توجه قرار گرفته و کوشش شده است با توجه به مفهوم رانت و بررسی تاریخچه رانت در تئوری‌های اقتصادی به تجزیه و تحلیل مفهوم رانتیریسم پرداخته شود.
در فصل سوم درباره پدیده رانت و رانتیریسم در ایران بحث می‌شود و با بهره‌گیری از پژوهش‌های پیشین، نشان داده می‌شود که کشور ایران طی دهه‌های گذشته چگونه گرفتار رانت و رانتیریسم شده است. در این فصل، اثر رانت بر حوزه سیاسی، با عنوان دولت رانتیر، بر حوزه اقتصادی، با عنوان اقتصاد رانت‌محور، بر حوزه مدیریت با عنوان مدیریت رانتی و بر حوزه اجتماعی با عنوان جامعه رانت‌جو بررسی می‌شود و نشان داده می‌شود که رانتیریسم طی پنج دهه گذشته چگونه حوزه‌های مختلف کشور را در چنبره خود قرار داده است و ناکارکردی‌های گوناگون را نصیب کشور کرده است.
با توجه به اینکه مهمترین و موثرترین پیامد رانتیریسم در نظام اجرایی و اداری هر کشور شکل‌گیری و گسترش فساد است، فصل چهارم به پدیده فساد اختصاص یافته است. در این فصل تلاش شده است، ضمن تعریف فساد و بیان نظری ابعاد و گونه‌های فساد به وجود پدیده فساد در ایران در طی چند دهه گذشته و ارتباط آن با پدیده رانتیریسم که از ضروری‌ترین محورهای بحث فساد است و باید ریشه‌یابی شود، در این فصل تجزیه و تحلیل شده است. همچنین با بهره‌گیری از مطالعات سایر محققان و بررسی واقعیت حاکم بر اقتصاد کشور، ابعاد مختلف فساد مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته و در ادامه برای سنجش میزان فساد و ارزیابی پیامدهای منفی آن در اقتصاد کشور، به برخی شاخص‌های بین‌المللی همچون شاخص ادراک فساد پرداخته می‌شود. همچنین در این فصل ناکارآمدی نظام بودجه‌ریزی کشور طی دهه‌های گذشته و رابطه آن با فساد و رانت بررسی می‌شود.
فصل پایانی این کتاب به راهکارهای مقابله با فساد اختصاص یافته است. حکمرانی خوب که بسیاری از صاحب نظران آن را یکی از راهکارهای مقابله با فساد مطرح کرده‌اند برای به کارگیری در کشور پیشنهاد شده است. فراهم کردن شرایط مناسب و لازم برای شکل‌گیری یک اقتصاد رقابتی و آزاد به عنوان یکی دیگر از روش‌های موثر برای مقابله با فساد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در نهایت با بهره‌گیری از تئوری شفافیت که برخی از سازمان‌های بین‌المللی و همچنین صاحب‌نظران مطرح کرده اند و در بسیاری از کشورها دستاورد مطلوبی داشته است، سه روش و راه حل برای مقابله با پدیده فساد پیشنهاد شده است و راهکارهای عملیاتی مربوط به آن‌ها ارائه شده است.
منبع:
- شیرکوند، سعید (۱۳۹۸) رانتیریسم: رستنگاه ناکارآمدی و فساد، تهران: دانشگاه تهران.
