یکی از مصادیق تعارض منافع تعارض اتحاد قاعده گذار و مجری است که به معنای آن است که نهادی که خود در امری دخیل است و ممکن است از نتایج آن بهرهمند شود، اقدام به وضع قواعدی برای منفعت خود کند. حضور دولت در بازار خودرو و تلاش برای مداخله در قیمتگذاری محصولات ازجمله نمونههای این نوع از تعارض منافع است که در این هفته در فضای مجازی کاربران به آن واکنش نشان دادهاند.
نفع دولت در بازار خودرو
در هفته گذشته مباحثاتی پیرامون بازار خودرو و قیمتگذاری دستوری محصولات تولیدشده در ایران در فضای مجازی شکل گرفت. بعضی از کاربران به مداخله دولت اعتراض داشتند و برخی دیگر از آن حمایت می‌کردند. در این حال عده‌ای نیز به بحث از چرایی بالا بودن قیمت خودرو و نقش تعارض منافع به‌خصوص در دولت پرداختند.
معصومه پاشایی بهرام، عضو کمیسیون صنایع و معادن در توییتی با اشاره به این مسئله می‌نویسد:
«فکر می‌کنید وقتی در یک بازار انحصاری قطعه‌ساز و خودروساز هر دو یک نفر باشند، قیمت تمام‌شده خودرو بالا خواهد بود یا پایین؟؟».
در همین حین حساب توییتر شفافیت برای ایران نیز سخنان وی را تکمیل کرده و در پاسخ به وی به موقعیت تعارض‌آمیز نظارت بر خود اشاره کرده و می‌نویسد:
«این یعنی همان تعارض منافع. اوضاع زمانی خراب‌تر می‌شود که متوجه شویم ناظر بر قطعه‌ساز و خودروساز نیز منافع مشترک با آن‌ها دارد. این دیگر یعنی خیلی تعارض منافع».
در ادامه نیز حساب کاربری شفافیت برای ایران، کلیپی ساخته‌شده توسط مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه در مورد موقعیت تعارض‌آمیز سهامداری را بازنشر کرده است که در آن به چرایی مداخلات دولت در صنعت خودروسازی و منافع حاصل از آن پرداخته است. ضمن اینکه در ذیل این کلیپ می‌نویسد:
«برای شما سؤال پیش نیامده که دولت که حتی یک صندلی مدیریتی در ایران‌خودرو و سایپا ندارد، چطور مثل آب خوردن مدیران این شرکت‌ها را عوض می‌کند؟ امان از خصولتی‌سازی».
تعارض درآمد و وظیفه در وزارت نیرو
یکی از مصادیق تعارض منافع در بخش آب وزارت نیرو تعارض درآمد و وظیفه است چراکه این وزارتخانه با انجام پروژه‌های مختلف سدسازی و انتقال آب امکان بیشتری برای جذب بودجه‌های هنگفت دارد. این مسئله در کنار تعارض وظایف توسعه سازه‌ها و حفاظت از منابع آبی سبب شده است که همواره عملکرد این وزارتخانه از سوی بسیاری از کارشناسان موردانتقاد قرار گیرد. محمد فاضلی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی که زمانی خود مشاور وزیر نیرو بوده است، در توییتی با اشاره به این موقعیت‌های تعارض منافع می‌نویسد:
«دستور و تلاش برای احیای زاینده‌رود اقدام مناسبی است، امید به آنکه ماهیت اجتماعی مدیریت منبع مشترک، سازگاری با کم‌آبی و تعدیل مناقشه آبی در سطح حوضه آبریز و اقتصاد سیاسی احیا فراتر از حوضه درک شده و محور کار باشد نه سازه‌پرستان و کنشگران درگیر تعارض منافع».
تجارب دیگر کشورها در مقابله با انتصابات فامیلی:
خبرهای مربوط به انتصابات پرحاشیه در نهادهای مختلف همچنان در فضای مجازی بین کاربران داغ است و هرکدام به نحوی سعی دارند این موضوع را نه لزوماً غیرقانونی که نادرست بدانند. به‌عنوان نمونه کاربری در این مورد می‌نویسد:
«یکی از آفت‌های مملکت همین عدم رعایت تعارض منافع است که گاهی پدر پسر را به تخت می‌نشاند و یا داماد یا اقارب خود را در مناصب نامناسب قرار می‌دهند».
در همین حال و در سوی دیگر عبدالله گنجی، صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول روزنامه جوان در مقاله‌ای تحت عنوان انساب و انتصاب به دفاع از این‌گونه انتصاب‌های فامیلی پرداخت. کاربران نیز در پاسخ به وی مثال‌هایی را متذکر شدند که نشان دهند این امر درهرحال مشمول تعارض منافع است و نمی‌توان به‌راحتی از آن گذشت و یا دفاع کرد. چنانچه یکی از کاربران به تجربه کشور تانزانیا اشاره کرده و دیگری از کانادا می‌گوید:
«جولیوس نایرره سال ۱۹۶۲ نخست‌وزیر تانزانیا میشه. اون موقع قانون میذاره کسی که از قبیله A است، حق نداره در قبیله A مشغول به کار بشه. اگر میخواد در دولت کار کنه باید بره توی سیستم اداری یه قبیله دیگه. حتی همین مسئله ساده رو هم یه سری مثل آقای گنجی نمیفهمن!!!».
«یک قانون بسیار خوبی در مورد تعارض منافع توی کشور کانادا وجود داره که در اون قانون، بستگان مسئولان کشور به‌هیچ‌وجه نمیتونن در هیچ سِمتی فعالیت کنن. فکر کنم اگه این قانون در ایران اجرایی بشه نیمی از مسئولان ما از سِمت خودشون عزل میشن و مجبورن برای امرارمعاش مسافرکشی کنن».
استناد مخالفان واکسن کرونا به تعارض منافع:
مخالفان واکسیناسیون عمومی کرونا نیز همچنان از مفهوم تعارض منافع برای پیشبرد نظرات خود استفاده می‌کنند. این افراد بدون توضیحی دقیق از چگونگی شکل‌گیری تعارض منافع در مثال‌هایی که عنوان می‌کنند، صرفاً هرگونه گردش مالی را به بحث تعارض منافع گره می‌زنند.
یکی از این کاربران در رشته توییتی اظهار داشته است که چرا پیام طبرسی که عضو ستاد ملی کرونا است در مناظره بین موافقان و مخالفان واکسیناسیون به‌عنوان موافق در صداوسیما حضور داشته است:
«کار غیراخلاقی رسانه ملی در فریب افکار عمومی در یک کار غیراخلاقی و غیرحرفه‌ای رسانه ملی. در مناظره موافقان و مخالفان واکسن از دکتر پیام طبرسی دعوت به مناظره به‌عنوان موافق واکسن کرده است. جالب‌تر آنکه ایشان عضو ستاد ملی کرونا نیز هست. با توجه به اهمیت این موضوع بر اساس قانون تضاد منافع؛ صداوسیما و وزارت بهداشت نباید به ایشان به‌عنوان موافق واکسن مجوز شرکت در مناظره را می‌داد».
آنچه اعتراض این کاربر را در پی داشته است حضور عضو ستاد ملی کرونا به‌عنوان مدافع واکسیناسیون بوده که به آن نام تعارض منافع می‌دهد. در ادامه نیز زمانی که این کاربر از سوی دیگر کاربران مورد سؤال قرار می‌گیرد، توضیح شفافی در مورد نظرش نمی‌دهد.
کاربران دیگری نیز هستند که با توجیهاتی در مورد منافع پزشکان سعی دارند بین واکسیناسیون و تعارض منافع پیوند ایجاد کنند که در ادامه یک نمونه از آن‌ها مشاهده می‌شود. هرچند آن‌ها نیز مشخص نمی‌کنند که چگونه کسب درآمد احتمالی برای پزشکان از طریق بیماری کرونا لزوماً همان تعارض منافع است:
«چرا ته همه مناظره‌ها دکترهای طرفدار واکسن که همشونم حتماً عضو چند تا کمیته کرونا و واکسن هستن به مردم التماس میکنن واکسن بزنن؟ در این مواقع نباید پرسید کدوم بقالی میگه ماست من ترشه؟».
