مؤسسۀ امور اقتصادی (IEA): پیش‌زمینه
مؤسسه‌ی امور اقتصادی (IEA) اولین اتاق فکر مستقل در زمینه‌ی سیاست‌گذاری عمومی در غنا است. این موسسه در سال ۱۹۸۹، یعنی زمانی که این کشور هنوز تحت حاکمیت نظامی بود و دموکراسی چند حزبی خیال باطلی به نظر می‌آمد، در آکرا، پایتخت غنا تأسیس شد. مأموریت IEA ترویج حکمرانی خوب، دموکراسی و توسعه‌ی اقتصادی پایدار در غنا و آفریقای غربی است. IEA برنامه‌های خود را از طریق دو مرکز به انجام می‌رساند که یکی از آن‌ها مرکز حکمرانی و دیگری مرکز اقتصادی است. مسئولیت هر دوی این مراکز انجام تحقیقات با کیفیت و رایزنی برای شکل بخشیدن به سیاست‌های عمومی است.
هدف انتخاباتی IEA
IEA از سال ۲۰۰۰، به‌عنوان بخشی از تعهدی که به تعمیق و تحکیم دموکراسی چندحزبی و ترویج انتخابات مسئله‌محور دارد، مناظرات ریاست‌جمهوری را میان رهبران احزاب سیاسی پارلمانی در غنا ترتیب داده است. IEA بر این باور است که «کسانی که سودای حکمرانی درسردارند می‌بایست خود را در معرض پرسش‌های مردم قرار دهند، تا این اطمینان حاصل شود که آن‌ها نگرانی‌های مردم را می‌شناسند و قادر به رفع آن‌ها هستند». مناظرات ریاست‌جمهوری بستری را فراهم می‌آورند تا رهبران بر روی یک تریبون واحد گرد هم آیند و به گفت‌وگو و مباحثه درباره‌ی سیاست‌ها و برنامه‌های خود بنشینند و به سؤالات رأی‌دهندگان پاسخ دهند. این بستر باید رأی‌دهندگان را قادر سازد که انتخابی آگاهانه در مورد مناسب‌ترین نامزد حکمرانی داشته باشند. این مناظرات این فرصت را به رأی‌دهندگان می‌دهند تا بدانند که هر کاندیدا چه موضعی دارد و در صورت انتخاب به سمت رئیس‌جمهور، به چه شکلی قصد اداره‌ی کشور را دارد. به‌طور خلاصه، مناظرات ریاست‌جمهوری کارزارهای انتخاباتی را مسئله‌محور ساخته‌اند و این کارزارها را از حملات و تخریب‌های شخصی به سوی رویکردی محتوایی سوق داده‌اند.
شناختی درخصوص مناظرات ریاستجمهوریِ برگزارشده توسط IEA
غنا تنها کشور غرب آفریقا است که چهار مناظره‌ی ریاست‌جمهوری را پی‌درپی برگزار کرده است و این عمل به شاهکاری تاریخی و گواهی بر بلوغ دموکراتیک این کشور تبدیل شده است. اولین مناظره‌ی ریاست‌جمهوری در تاریخ غنا، در سال ۲۰۰۰ توسط موسسه‌ی امور اقتصادی (IEA) برگزار شد و به جز نامزد حزب حاکم (انجمن ملی دموکراتیک)، همه‌ی نامزدهای ریاست‌جمهوری در آن شرکت کردند. غیاب نامزد حزب حاکم به قیمت شکستش در انتخابات تمام شد و رقیب اصلی او، آقای ج. ا. کوفور از حزب میهن‌پرست نوین، به پیروزی رسید. IEA دومین مناظره‌ی ریاست‌جمهوری را در سال ۲۰۰۴، برای نامزدهای ریاست‌جمهوری احزاب پارلمانی ترتیب داد. متأسفانه، نامزد حزب حاکم وقت، ج. ا. کوفور، اگرچه از پیش قول شرکت در این رویداد را داده بود، در آخرین لحظه از شرکت در آن امتناع نمود. او سرانجام، به عنوان رئیس جمهور وقت، در یک انتخابات کاملاً مناقشه برانگیز پیروز شد.
در سال ۲۰۰۸، موسسه‌ی امور اقتصادیِ (IEA) غنا خبر از برگزاری نشست‌های شامگاهی و مناظرات معاونان ریاست‌جمهوری، در تقویم سیاسی این کشور داد. نشست‌های شامگاهی متفاوت با مناظرات ریاست‌جمهوری هستند. درحالی‌که مناظرات ریاست‌جمهوری همه‌ی نامزدها را بر روی یک تریبون واحد گرد هم می‌آورند، نشست‌های شامگاهی تریبون مستقلی را برای هر یک از نامزدها فراهم می‌کنند. در نشست‌های شامگاهی، به داوطلبان ریاست‌جمهوری تریبون ویژه‌ای داده شد تا سیاست‌ها و برنامه‌های خود را به نمایندگان سازمان‌های جامعه‌ی مدنی (CSO ها) ارائه دهند. پس از این، به نمایندگان سازمان‌های جامعۀ مدنی نیز این فرصت داده شد تا نظر، آزمون و پرسش خود را با نامزدها، درباره‌ی سخنرانی‌شان درمیان بگذارند. IEA در سال ۲۰۰۸، برای اولین بار مناظره‌ای میان معاونان نامزدهای ریاست‌جمهوری ترتیب داد. برگزاری مناظره‌ی معاونان ریاست‌جمهوری نیز بر مبنای این دیدگاه صورت گرفت که معاون رئیس‌جمهور تنها یک تپش قلب با رئیس‌جمهور فاصله دارد و او نیز باید توسط رأی‌دهندگان ارزیابی شود. علاوه بر این، IEA دو مناظره‌ی ریاست‌جمهوری، یکی در پایتخت، آکرا و دیگری در شمال غنا، تاماله را ترتیب داد. در آن انتخابات هیچ رئیس‌جمهورِ بر مسند قدرتی حضور نداشت. همه‌ی کاندیداهای ریاستجمهوریِ احزاب پارلمانی در این مناظره‌ها شرکت کردند.
سال ۲۰۱۲ در تاریخ برگزاری مناظرات ریاست‌جمهوری در غنا بی‌همتا بود. زیرا برای اولین بار رئیس‌جمهورِ وقتی که در انتخابات حضور داشت، به همراه سه رهبر دیگر در مناظره‌ها شرکت کردند. فرهنگ ضدیت و پشت‌کردن به مناظره توسط نامزدهایی که بر مسند قدرت بودند، از بین رفته بود.
رویکرد اتخاذ شده توسط IEA شامل موارد زیر است:
- «کمیته‌ی مناظرات ریاست‌جمهوری»
هیئت IEA «کمیته‌ی مناظرات ریاست‌جمهوری» را برای مهیا کردن شرایط مناظره‌ها ایجاد می‌کند. این کمیته از غنایی‌های برجسته‌ای تشکیل می‌شود که در جنبه‌های مختلف زندگی، نظیر دانشگاه، تجارت، حیات جمعی و غیره سرآمد هستند. «کمیته‌ی مناظرات ریاست‌جمهوری» معمولاً توسط یکی از اعضای معتبر روحانی اداره می‌شود. این کمیته بر طبق یک «اساسنامه» عمل می‌کند که شامل موارد زیر است:
- کمک به توسعه‌ی قالب و دستورالعمل‌ها برای اداره‌ی مناظرات
- بررسی، انتخاب و تدوین سؤالات دریافت شده از سازمان‌های مختلف برای مناظرات
- مصاحبه و انتخاب مجریان مناسب برای مناظرات
- همکاری با احزاب سیاسی، رهبران عقاید و نهادهای امنیتی برای اطمینان از یک مناظره‌ی موفق
- تلاش در جهت تضمین یک انتخابات صلح‌آمیز و بدون خشونت
- شرایط حضور
مناظرات به نامزدهای احزاب سیاسی‌ای که در پارلمان نماینده دارند، محدود می‌شود. نامزدها نمی‌توانند به جای خود جایگزین‌هایی برای حضور در مناظرات معرفی کنند.
- انتخاب مجریان مناظره‌ها
دو مجری برای پرسش از نامزدها انتخاب می‌شوند. برای انتخاب مجریان، دبیرخانه IEA با مشورت با «کمیته‌ی مناظرات ریاست‌جمهوری»، لیستی حدوداً پانزده نفره از شخصیت‌های برجسته‌ی دانشگاهی و رسانه‌ای تهیه می‌کند. این لیست به همراه یک فرم رتبه‌بندی برای احزاب سیاسی ارسال می‌شود. سپس دو نفر اولی که بالاترین امتیاز را کسب کرده‌اند به عنوان مجری انتخاب می‌شوند. «کمیته‌ی مناظرات ریاست‌جمهوری» دستورالعمل‌هایی را در جهت کمک به عملکرد مجریان، تهیه می‌کند. لازم به ذکر است که مجریان نمی‌توانند از پرسش‌هایی که توسط این کمیته تهیه شده‌اند، عدول کنند اما این اختیار را دارند که پرسش‌هایی پیرو پرسش اصلی مطرح کنند.
- محل برگزاری مناظرات
محل برگزاری مناظرات توسط «کمیته‌ی مناظرات ریاست‌جمهوری» و با مشورت ذینفعان مختلف انتخاب می‌شود. عموماً، مناظرات ریاست‌جمهوری در آکرا و تاماله برگزار شده‌اند. انتخاب آکرا به عنوان محل برگزاری مناظرات، فرصتی برای سیاست‌گذاران، رهبران عقاید و شرکای توسعه فراهم می‌آورد تا به‌طور حضوری در این مناظره‌ها شرکت کنند. تاماله در شمال غنا نیز ازاین‌رو انتخاب شده است تا این پیام به ساکنان کلان‌شهرهایی که به لحاظ سیاسی دارای ثبات نیستند ارسال شود که امکان رقابت دوستانه در انتخابات ملی وجود دارد.
- امنیت مناظرات
«کمیته‌ی مناظرات ریاست‌جمهوری» در سازمان‌دهی مناظرات با دستگاه امنیت ملی همکاری می‌کند. پرسنل امنیتی برای اطمینان از برقراری قانون و نظم به محل مناظرات اعزام می‌شوند. بررسی‌های امنیتی سه ساعت قبل از شروع مناظره‌ها صورت می‌گیرد و تنها مهمانان دعوت شده امکان حضور در محل مناظرات را دارند.
- همکاری رسانه‌ای
IEA برای پخش مناظرات با رادیو و تلویزیون دولتی همکاری می‌کند. تمام ایستگاه‌های رسانه‌ای دیگر، رادیو و تلویزیون حکومتی را منبع خبری خود قرار می‌دهند.
- پرسش‌ها
IEA در تهیه‌ی پرسش‌ها، به دنبال نظرات سازمان‌های مهم ذینفع، گروه‌ها و افراد قابل‌شناسایی، از قبیل نهادهای حرفه‌ای، جامعه‌ی مدنی، رهبران عقاید، دانشگاه‌ها، سازمان‌های مردمی و رسانه‌ها است. سؤالات تحت عناوینی نظیر اقتصاد، امنیت انسانی/ اجتماعی و حکمرانی دسته‌بندی می‌شوند.
تأثیر مناظرات
همان‌طور که قبلاً اشاره شد، غنا تنها کشور آفریقایی است که چهار مناظره‌ی ریاست‌جمهوری را یکی پس از دیگری برگزار کرده است، و این عمل به شاهکاری تاریخی و گواهی بر بلوغ دموکراتیک این کشور تبدیل شده است. در مجموع، این مناظره‌ها در پایین آوردن دمای سیاسی، کاهش تنش و همچنین کمک به انتخابات صلح‌آمیز در غنا موفق بوده‌اند. در پایانِ این مناظره‌ها، نامزدها دستان هم را گرفته و تعهد لفظی می‌دهند که صلح را قبل از انتخابات، در حین آن و بعدازآن حفظ کنند. ویدئو کلیپ‌های تعهد به صلح توسط رسانه‌ها و کمیسیون ملی آموزش مدنی (نهاد قانونی متولی آموزش مدنی) در سراسر کشور، برای ترویج صلح پخش می‌شوند. این بلوغ و رفتار صمیمانه، حامل این پیام مثبت به رأی‌دهندگان، به‌ویژه به هوادارانِ متعلق به توده‌ی جامعه است که انتخابات جنگ نیست، بلکه رقابتی سالم میان ایده‌ها است.
این مناظرات همچنین باعث به وجود آمدن کارزارها و مباحثات مسئله‌محور شده‌اند و کارزارهای انتخاباتی را از حملات و تخریب‌های شخصی به سوی رویکردی محتوایی سوق داده‌اند. در واقع، پس از هر مناظره، تحلیل مقایسه‌ای در خصوص مواضع سیاسی نامزدها بر فضای سیاسی و رسانه‌ها حکم‌فرما می‌شود. این مناظرات رأی‌دهندگان را قادر می‌سازد تا تشخیص دهند که هر نامزد نماینده‌ی چه موضعی است و این امر به انتخاب آگاهانه‌ی آن‌ها در روز انتخابات کمک می‌کند.
مناظره‌ها و نشست‌های شامگاهی همچنین به عنوان بسترهای پاسخگویی عمل کرده‌اند، به‌طوری که کسی که در انتخابات پیروز می‌شود را مجبور به پاسخگویی در قبال مواضع سیاسی خود می‌کنند. به‌عبارت‌دیگر، مناظره‌ها صرفاً تریبون‌هایی تبلیغاتی نبوده‌اند. رهبران ملزم به اجرای برنامه‌های سیاستی‌ای می‌شوند که در مناظره‌ها ارائه کرده‌اند. به‌عنوان‌مثال، بررسی قانون اساسی غنا تعهدی بود که در مناظره‌ی ۲۰۰۸ از آن صحبت شد. همچنین، تصویب قانون انتقال ریاست‌جمهوری با حمایت IEA نیز تعهد دیگری بود که در مناظره‌های سال ۲۰۰۸ مطرح شد. انتصاب چند زن در سمت‌های تصمیم‌گیری، از قبیل دادستانِ کل و وزیر دادگستری، معاون بازرسیِ کل پلیس، کمیساریای کمیسیون «حقوق بشر و عدالت اداری» و چندین وزیر و معاون وزیر نیز از جمله تعهداتی هستند که توسط نامزد حزب حاکم، در مناظره‌های IEA مطرح شده‌اند.
آموخته‌ها
به‌تدریج، مناظره‌ها در تقویم سیاسی غنا، در ایام نزدیک به انتخابات نهادینه می‌شوند. سیاست توهین و تخریب دارد جای خود را به گفتمان مسئله‌محور می‌دهد. صرف‌نظر از موفقیت‌های به‌دست آمده، آموخته‌های مهمی وجود دارند که باید مورد توجه قرار گیرند. این مناظرات که به زبان انگلیسی انجام شده بود، توسط برخی از ایستگاه‌های رادیویی، به زبان‌های محلی برای مردم بی‌سواد ترجمه شد. بااین‌حال، این ترجمه‌ها به تمام زبان‌های محلی صورت نگرفتند. ترجمه‌ی هم‌زمان به همه‌ی زبان‌های محلی توصیه می‌شود.
همچنین، این خواسته مطرح شده است که عملکرد رئیس‌جمهور در قبال وعده‌های انتخاباتی‌اش در مناظره‌ها و نشست‌های شبانگاهی مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد. این پیشنهاد مطرح شده است که در این خصوص یک ارزیابی دوره‌ای صورت بگیرد و به اطلاع عموم برسد. این پیشنهاد در حال بررسی است.
منبع:
تهیه‌کننده‌ی متن: آرش گیاهچی
نویسنده‌ی اصلی: ژان منسا
این مقاله توسط خانم ژان منسا، مدیر اجرایی موسسه‌ی امور اقتصادی (IEA) نوشته شده است. مؤسسه‌ی امور اقتصادی (IEA) از سال ۲۰۰۰ مناظره‌های ریاست جمهوری را برای رهبران احزاب سیاسی پارلمانی در غنا ترتیب داده است. این مقاله بخشی از مجموعه یادداشت‌ها درباره‌ی اتاق فکر و انتخابات در سراسر جهان است و لئاندرو اکت ویراستار این مجموعه است.
