در این نشست معصومی به تشریح اقدامات اقتصادی و رفاهی کشورهای مختلف برای دانش‌آموزان پرداخت. وی در تحلیل اقدامات ملی در پاسخ به بحران کووید-۱۹ سیاست‌های آموزشی را یادگیری ترکیبی (یادگیری/آموزش از راه دور بعنوان مکمل آموزش مدرسه ای) عنوان کرده و در توضیح استفاده از ابزارهای آموزش غیرحضوری در ۱۲۷ کشور آمار زیر را ارائه کرد:
- ۷۵ درصد استفاده از تلویزیون
- ۵۸ درصد استفاده از رادیو
- ۷۳ درصد استفاده از تلفن همراه
- ۷ درصد بازدید معلم از منزل دانش‌آموز
- ۴۸ درصد تمرین در منزل
به گفته‌ی وی، در زمینه‌ی دسترسی به آموزش آنلاین، دسترسی به منابع دیجیتال و اتصال به اینترنت، لوازم دسترسی هستند که خیلی از کشورها به ویژه کشورهای با درآمد بالا سعی کردند دسترسی به اینترنت را تسهیل کنند، برای مثال دسترسی رایگاه به اینترنت را فراهم کردند یا سوبسید برای پلتفرم آموزشی آنلاین فراهم کردند. برخی کشورها (حدود ۷۰ درصد کشورهای با درآمد بالا و ۲۰ درصد کشورهای با درامد پایین) سعی کرده‌اند دسترسی به اپلیکیشن‌های آنلاین را تسهیل کنند. کشورهایی که این کار را انجام نداده‌اند به طور گسترده از رادیو و تلویزیون استفاده کرده‌اند.
جدولی که این کارشناس ارائه شد نشان داد که کشورهای با زیرساخت فناوری پایین‌تر به سمت استفاده از کتاب‌ها و تمارین چاپ شده، رادیو و تلویزیون برای آموزش رفته‌اند و در بخش تحت راهنمایی معلم نیز بازدید از خانه، تماس تلفنی و ارتباط پیامکی شیوه‌ی ارتباطی معلم با دانش‌آموزان بوده است.
بر اساس گزارش این کارشناس، وضعیت بازگشایی مدارس در کشورهای گروه‌های درآمدی مختلف به این ترتیب بوده است:
- در کشورهای با درآمد پایین، ۶۷ درصد به طور کامل یا نسبی مدارس دایر بوده‌اند، ۴ درصد تاریخ بازگشایی در آینده را مشخص کرده‌اند، ۲۱ درصد تاریخ بازگشایی مشخص برای مدارس ندارند و در مورد ۸ درصد هیچ اطلاعاتی از وضعیت بازگشایی مدارس موجود نیست.
- در کشورهای با درآمد متوسط پایین، ۵۶ درصد به طور کامل یا نسبی مدارس دایر بوده‌اند، ۸ درصد تاریخ بازگشایی در آینده را مشخص کرده‌اند، ۱۴ درصد تاریخ بازگشایی مشخص برای مدارس ندارند و در مورد ۲۲ درصد هیچ اطلاعاتی از وضعیت بازگشایی مدارس موجود نیست.
- در کشورهای با درآمد متوسط بالا، ۶۸ درصد به طور کامل یا نسبی مدارس دایر بوده‌اند، ۸ درصد تاریخ بازگشایی در آینده را مشخص کرده‌اند، ۹ درصد تاریخ بازگشایی مشخص برای مدارس ندارند و در مورد ۱۵ درصد هیچ اطلاعاتی از وضعیت بازگشایی مدارس موجود نیست.
- در کشورهای با درآمد بالا، ۸۹ درصد به طور کامل یا نسبی مدارس دایر بوده‌اند، ۱ درصد تاریخ بازگشایی در آینده را مشخص کرده‌اند، ۱ درصد تاریخ بازگشایی مشخص برای مدارس ندارند و در مورد ۸ درصد هیچ اطلاعاتی از وضعیت بازگشایی مدارس موجود نیست.
- به طور کلی در کشورهای مورد بررسی با درآمدهای مختلف، ۷۳ درصد به طور کامل یا نسبی مدارس دایر بوده‌اند، ۵ درصد تاریخ بازگشایی در آینده را مشخص کرده‌اند، ۹ درصد تاریخ بازگشایی مشخص برای مدارس ندارند و در مورد ۱۴ درصد هیچ اطلاعاتی از وضعیت بازگشایی مدارس موجود نیست.
علاوه بر اقداماتی که برای تسهیل دسترسی دانش‌آموزان، متولیان آموزش بسته‌های آموزشی استاندارد تهیه کرده‌اند تا دانش اموزان سرعشتشان در یادگیری را تنظیم کنند. برخی مدارس از تسهیلات برای کمک به دانش‌آموزان نیازمند استفاده کردند تا از فضای مدرسه برای خدمات‌دهی به کودکان نیازمند استفاده کنند.
به گفته‌ی معصومی بسیاری از کشورهای تا قبل از بحران کووید ۱۹ هم مشکل هزینه‌های آموزش داشتند. بسیاری از کشورها در شرایط کرونا برای بازگشایی مدارس ناچار به اخذ وام از بانک‌های جهانی شدند. احتمالا شرایط کرونا باعث کسری بودجه بیشتر در حوزه‌ی اموزش شده و توجه دولت‌ها به این مقوله را می‌طلبد.
به طور کلی توصیه‌ها در بخش آموزش عبارتند از:
- جبران افت تحصیلی : در سال گذشته به طور میانگین یک چهارم مدت آموزشی از دست رفته است و این امر موجب افت آموزش خواهد شد و خیلی لازم است که اقدامات جبرانی اتخاذ شود و این امر مستلزم توجه بیشتر برای تامین مالی بخش آموزش و هماهنگی با دیگر نهادهای ذیربط مانند وزارتخانه‌ی ارائه خدمات حمایت اجتماعی است.
- تقویت تاب‌آوری نظام‌های آموزشی برای ارائه خدمات در مواقع بحران از دیگر ضرورت‌های این دوره است.
- آموزش از راه دور ممکن است یکی از انواع آموزش در آینده شود و در شرایط بحران به ویزه سهم بیشتری بیابد. به همین دلیل بیشتر کشورها به فکر ظرفیت‌سازی برای استفاده خانواده‌ها و دانش‌اموزان از پلتفرم‌های آموزش غیرحضوری هستند.
در ادامه مریم گیاهی به ارائه بحثی در مورد اثرات اقتصادی و اجتماعی بحران کرونا و لزوم حمایت‌های اجتماعی پرداخت. به گفته‌ی گیاهی، بسته شدن مدارس دو پیامد اصلی دارد. پیامد اول به لحاظ هزینه های مستقیم آموزش است که سبب می‌شود نابرابری آموزشی افزایش و دلبستگی به مدرسه کاهش یابد. در وجه دوم، بسته شدن مدارس تاثیر مستقیم بر سلامت و امنیت دارد و سبب می‌شود تغذیه دانش آموزان بدتر شود، سلامت روان دانش آموزان کاهش و آسیب پذیری دانش آموزان افزایش یابد.
به گفته‌ی این پژوهشگر حوزه‌ی حمایت اجتماعی، بحران اقتصادی ناشی از کرونا نیز دو تاثیر جدی بر حوزه‌ی آموزش دارد. نخست اینکه بخش تقاضای آموزش دچار مشکل می‌شود که در نتیجه‌ی آن میزان ترک تحصیل ، به ویژه برای افراد محروم و کار کودکان و ازدواج کودکان افزایش می یابد و از سوی دیگر،سرمایه گذاری آموزش توسط والدین کاهش می یابد.
دوم در بخش عرضه آموزش است که سبب می‌شود هزینه های دولت برای آموزش و پرورش، کیفیت آموزش و کیفیت تدریس کاهش یابد.
گیاهی در پایان تصریح کرد بحران کرونا هزینه های بلند مدت نیز در بخش آموزش خواهد داشت از جمله سبب افزایش فقر آموزشی، فقر درآمدی و نابرابری خواهد شد و سرمایه‌ی انسانی را کاهش می‌دهد و در صورت عدم حمایت‌های لازم، چرخه بین نسلی فقر و سرمایه انسانی پایین تقویت می‌شود.
دریافت ارائه کارشناسان یونیسف ایران در نشست سوم سیاستگذاری برای کودکان
***
بنا به رویه کارگاه سیاستگذاری حوزه‌ی کودک که هر ماه گزارش‌های رسانه‌ای سه خبرنگار در حوزه‌ی مسائل کودک به عنوان گزارش منتخب معرفی می‌شوند. منتخبان نشست سوم توسط بخش اجتماعی خبرگزاری ایلنا در پرونده آموزش غیرحضوری فقرا و به شرح زیر در نشست معرفی شدند:
- گزارش «روایت های غمگین «شاد»» نوشته خانم شهرزاد همتی و منتشرشده در روزنامه شرق به علت توجه به بی عدالتی آموزشی با شروع آموزش مجازی
- گزارش «حسرت «شاد» بر دل کودکان نیمروز» نوشته‌ی خانم شیما جهانبخش و منتشرشده در روزنامه‌ی ایران به علت پرداختن به وضعیت آموزش حاشیه نشین ها
- گزارش «استثنا از شادی» نوشته‌ی لیلا شوقی و منتشرشده در روزنامه‌ی جام جم به علت پرداختن به وضعیت مدارس استثنایی در شرایط کرونا
در پایان نشست نیز معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به بحث آموزش غیرحضوری و فقرا پرداخت. به گفته‌ی دکتر احمد میدری، عدم دسترسی فقرا به اینترنت و عدم ارتباط با فضای مدرسه دو مسئله‌ی جدی در شیوه‌ی آموزش غیرحضوری است. جدا از اینکه اقشار فقیر امکان تهیه تبلت و گوشی هوشمند ندارند، اساساً در برخی مناطق اینترنت در دسترس مردم نیست، اما عدم ارتباط با مدرسه مسئله‌ی اصلی است که عموم کشورها آموزش مجازی را با حضور پاره‌وقت در مدارس ترکیب کرده‌اند و در برخی از کشورها مدارس همچنان دایر است.
میدری در ادامه تصریح کرد هیچ نهادی در کشور به اندازه آموزش و پرورش دچار «تغییر در شیوه‌ی ارائه‌ی خدمت» نشده است. دستگاه‌های زیادی با کاهش کارکنان مواجه شدند، اما مدارس ما عمدتا تعطیل شده و به آموزش غیرحضوری روی آوردند. این امر خطر بزرگی در پی دارد و ممکن است موجب تثبیت رفتارهای نادرست در شیوه‌ی آموزش کشور شود. به طور قطع وزارت آموزش و پرورش تلاش‌هایی می‌کند و نگران است، اما معاونت رفاه که کارش دیده‌بانی در دستگاه‌های دولتی در مسائل رفاهی است، با کمک خبرنگاران که دیده‌بان مسائل جامعه هستند باید نشان دهند که این شیوه‌ی آموزشی چه پیامدهایی در تشدید فقر آموزشی داشته است. از این رو از خبرنگاران و فعالان دعوت می‌شود به این مسئله توجه جدی داشته باشند.
باید از این فرصت استفاده کنیم که محتوای آموزشی را از دست شرکت‌های تجاری درآورده و آن را امری عمومی کنیم. برای فقرا در کنار ارتباط حضوری در مدرسه، محتوای استاندارد آموزشی باید فراهم کنیم.
میدری در پایان تصریح کرد به طور خلاصه به نظرم باید تجارب جهانی را بهتر بشناسیم و از همین جا دعوت می‌کنم از یونیسف در ایران که این تجارب را به شکل جزئی‌تر و دقیق‌تر تدوین کرده و در اختیار رسانه‌ها قرار دهند. کشورهای مختلف کم‌برخوردار برای ایجاد ارتباط دانش‌آموز با مدرسه، ارائه تمرین را به شکل حضوری در نظر گرفته‌اند. یعنی نوعی سیستم آموزش ترکیبی را مورد استفاده قرار داده‌اند که ترکیب آموزش غیرحضوری و ارتباط حضوری دانش‌اموز با مدرسه است. باید تمهیداتی فراهم کنیم که نهاد مقدمس آموزش کمترین آسیب را در شرایط کرونایی ببیند و این وضعیت را به فرصتی برای برابری بهتر در امر آموزش قرار دهیم.
