تعارض منافع را می توان به صورت مختصر به صورت ذیل دسته بندی کرد: پدیده درب گردان، اتحاد قاعده گذار با مجری، اتحاد ناظر و منظور (نظارت شونده)، تعارض درآمد وظایف، تعارض وظایف، اعطای هدایا و پاداش و رشوه (وامدار کردن مدیر یا تصمیم گیر). لذا به منظور حل ریشه ای موضوع فساد، باید تعارض منافع مدیریت شود.
از طرف دیگر تعارض منافع را می توان در دو سطح کلان ساختاری و سطح بخشی (بخش های حاکمیتی/ روزنامه نگاران/ پزشکان و بخش سلامت/ حسابداران و حسابرسان/ مهندسان و مشاوران/ وکلا/ قضات/ اعضای هیئت مدیره یا سهامداران/ خدمات پیمانکاری) پیگیری کرد.
برخی از عناوین قواعد عمومی که به کنترل و مدیریت تعارض منافع منجر خواهد شد عبارتند از:
- اعلام منافع مالی مسئولان (درآمدهای شخصی، خانوادگی و هدایا)
- اقرار به وجود تعارض منافع در زمان تصدی مسئولیت (مرتبط با تصمیم گیری ها، روابط تجاری و مشاوره های سیاستی)
- اعمال برخی محدودیت ها برای شاغلان در مناصب حاکمیتی.
برخی از راهکارهای ساختاری که به مدیریت و کنترل تعارض منافع منجر خواهند شد عبارتند از:
- متأثر کردن قاعده گذار از نتایج اجرای قواعد (همراستا کردن منفعت عمومی با منفعت قاعده گذار) یا تفکیک قاعده گذار و مجری
- تفکیک میان مقام ناظر و نظارت شونده و قاضی و متهم
- برطرف کردن تعارض درآمد_وظایف
- برطرف کردن تعارض وظایف
- تغییر قواعد در فرآیندهای کارشناس محور (امضای طلایی)
- تغییر قواعد و خروج از سیستم کارشناس محور.
راهبردهای مدیریت تعارض منافع
اقدامات تقنینی:
پیگیری ارائه لایحه مدیریت تعارض منافع و تصویب آن.
- پیگیری ارائه لایحه شفاف سازی منابع مالی و هزینه های انتخاباتی داوطلبان.
- ضابطه مند کردن جابجایی مدیران بین بخش خصوصی و بخش عمومی از طریق وضع محدودیت، ممنوعیت، دوره استراحت و الزام به شفافیت.
اقدامات نظارتی:
- همکاری با دستگاههای نظارتی (کمیسیون اصل نودم قانون اساسی+ سازمان بازرسی کل کشور+ دیوان محاسبات کشور+ سازمان حسابرسی + وزارت اطلاعات) به منظور تدوین گزارش سالانه وضعیت شفافیت و پیشگیری و مبارزه با فساد (مطابق راهبرد ارتقای توان نظارتی) پیش از تصویب لایحه مدیریت تعارض منافع.
- تعامل و همکاری با دستگاه های امنیتی و اطلاعاتی درخصوص شناسایی ارتباطات خویشاوندی مالی بین مدیران و سیاستمداران و تجار به منظور پیشگیری از ارجحیت منافع فردی گروهی بر منافع ملی.
- تقویت استقلال عملیاتی و مدیریتی نهادها یا سازمان های مسئول نظارت درونی به منظور پیشگیری از اتحاد ناظر و منظور علی الخصوص در نظام بانکی، نظام بودجه ریزی، نظام قضایی، نظام پزشکی
اقدامات عملی- اجرایی:
- تعامل و همکاری با ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی(معاونت اول ریاست جمهوری) در راستای اجرای سیاست های حمایتی از ظرفیت قانون مدیریت تعارض منافع.
- انتشار آزمایشی حقوق و مزایا و هدایای دریافتی اعضای فراکسیون در سامانه نور آفتاب مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی.
- آگاهی بخشی و حساس نمودن افکار عمومی نسبت به موقعیت های تعارض منافع و نقش مدیریت آن در پیشگیری از وقوع مفاسد.
- اعلام داوطلبانه فرآیند تأمین مالی تبلیغات انتخابات مجلس شورای اسلامی اعضای فراکسیون.
- همکاری در برگزاری همایش ملی مدیریت بهینه تعارض منافع (فراخوان مقاله).
- بهره مندی از ظرفیت جمع سپاری در راستای گردآوری و تحلیل نظرات مردم و گروه های ذینفع در شناسایی مصادیق تعارض منافع.
اقدامات ترویجی:
- شناسایی موقعیت های تعارض منافع و تبیین راهکار آن در دو سطح کلان و بخشی.
- تبیین اصول و راهبردهای شفافیت در تأمین مالی و هزینه کرد منابع در بودجه سنواتی کشور.
منبع :
- پیشگیری و مبارزه با فساد/مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی/شماره مسلسل ۱۵۹۳۷/ تیر ۹۷
