اکثر سازمان‌های توسعه‌ای، تحلیل‌گران و متخصصان تشخیص داده‌اند که نهادها روند توسعه را شکل می‌دهند و به نوبه خود، تغییرات نهادی نیز امری سیاسی و مربوط به قدرت است. بنابراین سازمان‌های توسعه‌ای بین‌المللی باید بتوانند با هوشمندی در فضای سیاسی کشورهای شریک عمل کنند. در این خصوص نیاز به دانشی در این حوزه احساس می شود. یکی از موانعی که آنها با آن روبرو هستند فقدان مثال‌های کاملاً مستند از دستاوردهای حاصل از کار با روش‌های آگاهانه‌تر از نظر سیاسی است. مورد دیگر کمبود آشکار مدلهای عملیاتی است که جایگزینی منسجم و مبتنی بر شواهد برای روش‌های استاندارد اهداکننده کمک‌های مالی فراهم کند. «توسعه کارآفرینانه» مفهومی است که نویسندگان این مقاله به عنوان راهکاری برای مسائل ذکر شده ارائه می‌دهند.
اصلاحات در فیلیپین
منبع تجربی اصلی این روش از یک سری اصلاحات تحول‌آفرین در فیلیپین ناشی می‌شود که یکی از نویسندگان ایده توسعه کارآفرینانه درگیر آن بوده است. این اصلاحات مربوط به تعدادی از سیاست‌های استراتژیک اقتصادی در فیلیپین از جمله ارتباطات، حمل و نقل دریایی، حمل و نقل هوایی، حقوق مالکیت و مالیات غیر مستقیم بر روی مشروبات الکلی و دخانیات بود. مشخص است که پشت همه این اصلاحات، منافع زیاد و ذی‌نفعان قدرتمند وجود داشت و فرآیند انجام این اصلاحات هم سیاسی و هم نهادی بود. این اصلاحات در بازه زمانی حدود سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ میلادی رخ داد. برای روشن شدن موضوع نمونه‌های از این اصلاحات در زیر مطرح می‌شود.
ارتباطات
در این مورد هدف از بین بردن انحصار ارائه خدمات تلفن بود.از این رو با پشتیبانی دو رییس جمهور و شبکه‌ای از فعالان فضای سیاسی اجازه حضور بیشتر شرکت‌های تلفن همراه به عنوان یک زیربخش داده تا رقابتی در بازار به وجود آید همچنین برای حل این مشکل، قوانینی که منجر به رانت و انحصار میشد اصلاح و قوانین جدید ارائه شد.
حمل و نقل هوایی
انحصار صنعت حمل و نقل هوایی که در اختیار یک نفر بود و این انحصار باید شکسته می شد. از سه تغییر سیاستی در یک دوره طولانی برای اینکار استفاده شد که در هر یک از آنها گروهی از کارآفرینان سیاستی نقش فعالی داشتند. اولین مورد به عنوان یک فرمان اجرایی در سال ۱۹۹۳ توسط رییس‌جمهور راموس که به شرکت های حمل و نقل جدید اجازه ورود و رقابت در بازار را داد، عملی شد. دو سیاست دیگر شامل حق استفاده از یک پایگاه هوایی خاص و همچنین دسترسی کامل و آزاد به فرودگاه‌های ثانویه بود.
حمل و نقل دریایی
یک کمپین ۱۲ ساله علیه یک سیستم ناکارآمد بارگیری و تخلیه بار در بنادر فلیپین که هزینه‌ها را افزایش داده و موجب اتلاف منابع میشد. شرکت‌های فعال در بنادر، اپراتورهای بنادر، کارگران و سیاستمداران محلی از مخالفان این اصلاح بودند چرا که منافع مشخصی از این سیستم ناکارآمد می‌بردند. این اصلاحات با پشتیبانی یک رییس‌جمهور، با یک سیستم جدید و کارآمد جایگزین شد.
مالیات غیرمستقیم بر مشروبات الکلی و دخانیات
با هدف کاهش مصرف مشروبات الکلی و افزایش درآمد برای هزینه‌های سلامت و درمان فقرا بنا شد قانونی تصویب شود. مخالف اصلی این اصلاح بزرگترین شرکت دخانیات بود. با همکاری متخصصان سلامت، اقتصاددانان و پارلمان و غیره به رهبری گروهی از افراد که راه‌های غلبه بر مقاومت سیاسی طاقت‌فرسای اولیه را می‌دانستند، این قانون تصویب شد.
رویکرد توسعه کارآفرینانه
متد توسعه کارافرینانه پنج ویژگی دارد:
- رویکردی خاص برای انتخاب اهداف
- استفاده از منطق کارآفرینی با تمایل به «یادگیری با انجام کار» و تکرار آن
- روشی برای انتخاب و کار با شرکای دارای انگیزه
- یک رویکرد شراکت برای اهدا کنندگان کمک مالی
- مجموعه ای از ابزارهای مدیریت یک برنامه
برای حرکت در مسیر توسعه و مواجه شدن با مشکلات پیچیده و فرآیندهای مبهم و برای کشف مسیرهای اصلاحی که از نظر سیاسی و فنی امکان‌پذیر باشند، باید آزمون و خطای زیادی انجام داد. نتایج بدست آمده با مدلهای سنتی برنامه‌ریزی دقیق و اجرای قراردادی امور در زمینه اصلاحات توسعه‌ای، ضعیف بوده است. اجماع فزاینده‌ای وجود دارد که «یادگیری با انجام کار» یک روش اثبات شده مبتنی بر تکرار، انطباقی و موثر برای مقابله با پیچیدگی‌ها است.
در اینجا منظور از منطق کارآفرینی پذیرش ریسک‌های کوچک به جای جستجوی فرصت‌های «همه یا هیچ» بزرگ است. تصمیم‌گیری در هر مرحله به فروض آگاهانه (فروضی که مبتنی بر دانش و احتمال زیاد درست هستند) بستگی دارد و با استفاده از ترکیبی برابر از علم، نتایج به دست آمده از ریسک‌های کوچک و تخیل به دست می‌آید. همچنین این شامل پذیرفتن خطا به عنوان منبع حیاتی یادگیری و تمایل و توانایی سازگاری با اطلاعات جدید در یک محیط پویا است.
متخصصان حوزه توسعه بر اهمیت رهبری و تیم‌سازی و ائتلاف‌ها در مسیر دستیابی به توسعه تاکید دارند. چنین تیم‌هایی به اعتماد به نفس بالا، برنامه کاری مشترک و مهارت‌های فنی و سیاسی مکمل نیاز دارند. این ویژگی‌ها یک تیم را قادر می‌سازد تا تحلیل فنی و اقدامات سیاسی مدنظر خود را در حمایت از شرکای رسمی و غیررسمی ائتلاف در داخل و خارج از دولت مدیریت یا اجرا کند. بنابراین انتخاب شرکای با انگیزه فرآیندی بسیار با اهمیت است.
انتخاب اهداف در رویکرد توسعه کارآفرینانه
کلید این رویکرد در انتخاب عاقلانه هدف برای ایجاد اصلاح است. این رویکرد اهدافی را برای اصلاح مدنظر می‌گیرد که شامل دو ویژگی باشند:
-
از نظر فنی و تخصصی صحیح باشند. این بدین معنی است که شامل موارد زیر باشند:
تاثیرگذاری: انجام این اقدامات انگیزه‌ها و رفتار افراد و سازمان‌ها را به میزان کافی تغییر خواهد داد
مقیاس: دست‌آوردهای پروژه فراتر از چشم‌اندازهای اولیه گسترش خواهد یافت
پایداری: اصلاح موردنظر بدون نیاز به حمایت مالی اضافه به راه خود ادامه خواهد داد
اهدافی که هر سه ویژگی فنی ذکر شده را داشته باشند ارجحیت بالایی دارند. این ویژگی‌ها انگیزه‌های سیاستمداران، مقامات، بنگاه‌ها و یا شهروندان را بدون اینکه آنها را ملزم به تعریف مجدد منافع یا ارزش‌های خود به روشی اساسی کند، تغییر می‌دهند.
-
از نظر سیاسی امکان‌پذیر باشند
براساس واقعیت‌های سیاسی، چشم اندازهای معقولی برای تغییر معرفی می‌کند. به این معنی که با توجه به واقعیت های سیاسی غالب، یک تغییر منطقی ایجاد می شود. این بدین معنی است که احتمال کشف رهبران و ائتلاف‌هایی که مایل به صرف سرمایه سیاسی خود برای ترویج اصلاحات و دستیابی به پیوند مطلوب نیروها در چارچوب سیاسی فعلی هستند، چقدر است.
لیدرهای اصلاحات (کارآفرینان توسعه) که در تیم ها و سازمان‌ها کار می‌کنند مهمترین عنصر این روش هستند. آنان با ایجاد ائتلاف، از روش‌های کارآفرینی مانند یادگیری ضمن کار و تکرار آن، برای معرفی اصلاحاتی که در فضای نامعلوم اقتصادی-سیاسی نیز عمل می کند، تلاش می کنند. این مدل با استفاده از روش یادگیری ضمن کار بر محدودیت‌های بورکراتیک غلبه می کند. کارمندان سازمان‌های کمک کننده مالی نقش افرادی را دارند که ایده‌های جدید و انعطاف‌پذیری را در فرآیند حل مشکل رهبری می کنند.
مقایسه توسعه کارآفرینانه با روش PDIA
نویسندگان این مقاله رویکرد خود را با رویکرد جریان اصلی توسعه در جهان و رویکرد انطباق تکرارشونده مسئله‌محور(PDIA) از نظر فاکتورهای اصلی مقایسه کردند که در جدول زیر آمده است.
| عناصر رویکرد | رویکرد جریان اصلی توسعه | PDIA | رویکرد توسعه کارآفرینانه |
| محرک اقدام | مشکلات نامشخص و یا راه‌حل‌هایی که دارای انحراف هستند، به عنوان مشکل معرفی می‌شوند | رویکرد مسئله‌محور محلی؛ به دنبال حل مشکلات خاص | مشابه پی دی آی ای |
| برنامه‌ریزی برای اقدام | برنامه های قبلی، طرح یک برنامه اقدام براساس اقدامات در نظر گرفته شده در اسناد برنامه‌ریزی | برنامه‌ریزی براساس مجوز انحراف مثبت و حرکت آگاهانه در فضای موجود | مشابه پی دی آی ای؛ استفاده از منطق کارآفرینی برای یافتن اصلاحات مناسب از نظر فنی و امکان‌پذیر از نظر سیاسی |
| چرخه بازخورد | نظارت (چرخه‌های کوتاه ، متمرکز بر بودجه و اطاعت) و ارزیابی (چرخه بازخورد طولانی‌مدت خروجی ها و شاید نتایج) | چرخه‌های بازخورد محدود بر اساس مسئله و آزمایش چرخه‌های اطلاعاتی تصمیم‌گیری | مشابه پی دی آی ای؛ تاکید و تکرار یادگیری حین انجام کار |
| برنامه ریزی برای افزایش مقیاس و اشاعه یادگیری | از بالا به پایین، بالاسری می آموزد و رهبری می کند ، بقیه گوش می دهند و دنبال می کنند | اشاعه یک عمل امکان‌پذیر در کل سازمان و جامعه متخصصان | توجه به اصلاحات فنی صحیح و از نظر سیاسی امکان پذیر |
| روش‌های تامین مالی | در درجه اول از قراردادها | مشخص نشده | کمک‌های مالی پیشنهادی که استقلال، کنترل و پاسخگویی را متعادل می کنند، باز بودن فضا در مورد روش‌های قراردادها |
| چه کسی اقدامات را راهبری می‌کند؟ | اهدا کنندگان کمک مالی، شرکای دولتی، پیمانکاران | مشخص نشده | رهبران تیم‌ها و ائتلاف‌ها |
| ابزارهای مدیریت برنامه | ابزارهای زیاد مانند طراحی یک چارچوب منطقی | مشخص نشده | ابزارهای شش گانه مدیریتی مانند آنالیز ائتلاف‌ها و داشتن برنامه اقدام |
این رویکرد بسیار نزدیک به رویکرد PDIA است. فقط سه مورد از موارد بالا برای PDIA مشخص نشده بود. این موارد در مورد پیاده سازی یا تبدیل یک مفهوم گسترده تحلیلی به یک اقدام عملی است. از این رو شاید توسعه کارآفرینانه می‌تواند به عنوان یک روش عملیاتی تلقی شود که برخی مفاهیم عملی PDIA را به هم متصل می کند.
منبع:
این مطلب ترجمه و تلخیصی از مقاله زیر نوشته جیمی فاستینو و دیوید بوث است.
