هفت معیار بی‌طرفی، استقلال و افشاء
بخش اول اصول راهنما با عنوان «معیارهای کلی راجع به بی‌طرفی، استقلال و افشاء» به بیان هفت معیار کلی پرداخته است:
- «اصل عام»: این معیار بیان می‌کند که داور باید از آغاز رسیدگی تا پایان بی‌طرف و مستقل باشد؛
- «تعارض منفعت»: هر داور در صورت قرار گرفتن در موقعیت تعارض باید از پذیرش ماموریت داوری خودداری نماید.
- «افشا توسط داور»: اگر از دید طرفین، حقایق یا اوضاع و احوال منجر به تردیدهای داور شود و در استقلال داور خدشه وارد کند، داور باید دست به افشای آن حقایق بزند.
- «انصراف طرفین»: افشای داور به معنای عدم صلاحیت داور نیست و طرفین فرصت دارند که نسبت به آن افشاء اعتراض کنند و سکوت طرفین به معنی پذیرش داور است.
- اعمال اصول راهنما بر همه داوران، چه منفرد، چه اختصاصی و چه دیوان‌های داوری.
- «روابط» که به رابطه داوران و موسسه‌های حقوقی می‌پردازد.
- طرفین باید پیرامون هرگونه اوضاع و احوالی که ممکن است به استقلال و بی‌طرفی داور آسیب رساند توجه کنند.
وظیفه داوری در موقعیت‌های تعارض منافع
برای اجرای اصول راهنما در روابط طرفین با داوران، سه رنگ قرمز، نارنجی و سبز و چهار موقعیت تنظیم شده است:
- فهرست قرمز با موقعیت «غیرقابل انصراف»: قرمز غیرقابل انصراف، دربرگیرنده شماری از روابط و وضعیت‌هایی است که سبب ایجاد تردیدهای موجهی راجع به استقلال و بی‌طرفی داور می‌شود و داور نمی‌تواند ماموریت داوری را انجام دهد. در این موقعیت به طور مثال اگر بین طرفین و داور، شراکتی وجود داشته باشد، نتیجه دعوی منفعت‌های مهمی را نصیب داور می‌کند، داور مشاور طرفین باشد و درآمد قابل ملاحظه‌ای به دست می‌آورد. در این مواقع، داور حتی نمی‌تواند با توافق طرفین، داوری را به پایان برساند.
- فهرست قرمز با موقعیت «قابل انصراف»: این موقعیت مانند قبلی نیست ولی داور مکلف به افشاء است و در صورت توافق صریح طرفین، رسیدگی داور ادامه می‌یابد. این موقعیت وقتی است که داور در موضوعی به طرفین یا شخص وابسته مشاوره حقوقی یا نظر کارشناسی بدهد؛ یکی از وابستگان داور در نتیجه دعوی منفعت مالی ببرد؛ داور نماینده یا مشاور یکی از طرفین یا شخص وابسته به وی باشد.
- فهرست نارنجی: مربوط به وضعیت‌ها و روابطی است که از نظر طرفین ممکن است سبب ایجاد تردیدهایی راجع به استقلال یا بی‌طرفی داور شود. در این موقعیت نیز داور مکلف به افشای روابط خود است. مثل موقعیتی که داور آشکارا از وضعیت خاصی پشتیبانی کرده است که مرتبط با موضوع داوری است.
- فهرست سبز: وضعیت‌ها و روابطی وجود دارند که نوعا منجر به ایجاد تردیدهای موجهی راجع به استقلال و بی‌طرفی داور نمی‌شوند. بنابراین، داور نه‌تنها مکلف به افشاء نیست بلکه می‌تواند بدون هیچ ایرادی، ماموریت داوری را بپذیرد. مثل موقعیتی که داور با مشاور یکی از طرفین، در گذشته باهم به عنوان داور یا مشاور خدمت کرده‌اند.
معیارها چیست؟
در میان کشورها و باتوجه به اصول، قواعد و مقررات بین‌المللی داوری، یک وفاق ضمنی مبنی بر پذیرش معیار عینی در بررسی صلاحیت یا عدم صلاحیت داور وجود دارد.
معیار افشای روابط و وضعیت‌ها در اصول راهنما معیار شخصی است یعنی داور، خود دست به افشا می‌زند اما قانون نمونه آنسیترال (کمیسیون حقوق تجارت بین‌الملل سازمان ملل متحد) و قواعد داوری اتاق بازرگانی بین‌المللی شیوه متفاوتی دارند.
در خصوص موقعیت تعارض منافع، اصول راهنما معیار شخص ثالث متعارف و آگاه را در نظر می‌گیرد که تشخیص دهد تعارض منفعت وجود دارد یا خیر؟ در وضعیتی که عدم افشای اوضاع و احوالی که منجر به تردید درباره بی‌طرفی و استقلال داور می‌شود، نباید به خودی خود منجر به عدم صلاحیت داور شود بلکه باید در کنار سایر عوامل معیار عینی، بررسی گردد.
منبع:
مافی، همایون؛ فلاح، مهدی. ۱۳۹۲٫ تعارض منافع در داوری بین المللی با تاکید بر اصول راهنمای کانون بین‌المللی وکلا، فصلنامه سازمان‌های بین‌المللی، سال اول، شماره دوم، صص ۱۸۰-۱۶۱٫
