حکمرانی نهادهای خیریه و حمایت مردمی، بخش جدایی‌ناپذیری از سیاستگذاری رفاهی کشور است. در این بین توجه به مسائل و چالش‌های درونی که مدیریت آن‌ها می‌تواند موجب بهبود اعتماد عمومی به نهادهای حمایتی و کارآمدسازی این نهادها شود، اهمیت می‌یابد. تعارض منافع یکی از این مسائل است که در روند فعالیت تمامی نهادهای حاکمیتی و مردمی و همچنین افرادی که در بخش‌های دولتی، خصوصی و داوطلبانه فعالیت دارند، ممکن است پدیدار شود. عدم مدیریت تعارض منافع می‌تواند موجب ایجاد اختلال در فعالیت حرفه‌ای و تحقق خیر عمومی شود و در برخی شرایط به فساد و سوءاستفاده‌ی خواسته و ناخواسته منجر شود.
به بیان ساده، تعارض منافع ناظر بر موقعیت‌هایی است که در آن فرد یا نهاد تحت تاثیر منافع ثانویه و شخصی یا سازمانی، در ایفای وظیفه‌ی حرفه‌ای یا تحقق منفعت عمومی دچار مشکل و ناتوانی می‌شود. مدیر دولتی که همزمان با فعالیت اداری، در بخش خصوصی نیز به فعالیت اقتصادی همپوشان با وظیفه‌ی اداری اشتغال دارد، درگیر شکلی از تعارض منافع است؛ چرا که ممکن است در جایگاه مدیریت، از توان خود برای نظارت، قاعده‌گذاری،صدور مجوز و … به نفع فعالیت شغلی غیردولتی خود بهره جوید. ده‌ها شکل و موقعیت تعارض منافع از این دست می‌توان احصا کرد.
خوشبختانه در ایران طی سال‌های اخیر اهمیت مسئله‌ی تعارض منافع و اختلالی که عدم مدیریت این مسئله می‌تواند برای نظام حکمرانی و نظام اجتماعی کشور به بار بیاورد، روشن‌تر شده و تلاش‌هایی نظیر تدوین لایحه‌ی مدیریت تعارض منافع در ارائه‌ی خدمات عمومی از جانب دولت درسال ۱۳۹۷-۱۳۹۸، بخشی از این روند است.
در چارچوب تفاهم‌نامه‌ی همکاری میان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، جهاد دانشگاهی و مرکز پژوهش‌های مجلس با موضوع مدیریت تعارض منافع، مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی با همکاری معاونت رفاه اقدام به تهیه‌ی کتابچه‌ی حاضر کرده است که دستورالعمل‌های عملیاتی برای مدیریت منافع متعارض در اختیار فعالان خیریه قرار می‌دهد.
مدیریت تعارض منافع در خیریه‌ها علاوه بر آنکه موجب تقویت رضایت و اعتماد عمومی مردم نسبت به این نهادهای حمایتی مردمی می‌شود، در بهبود روابط و تعاملات دوسویه میان خیریه‌ها و دستگاه‌های اجرایی و نهادهای حاکمیتی نیز موثر است و سبب شفافیت و روالمندی این همکاری‌ها می‌شود.
مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه به عنوان مرکزی که شتاب‌بخشی به فعالیت و خدمات نهادهای حاکمیتی و مردمی را پی گرفته و در این راستا توانمندسازی نهادهای مذکور را بخشی از دستورکار و وظیفه‌ی حرفه‌ای خود می‌داند، از قریب به دو سال پیش پژوهش و ترویج مباحث مربوط به تعارض منافع را پی گرفته است. تدوین کتابچه‌ی حاضر در ادامه‌ی روند مذکور و در خدمت حکمرانی و سیاستگذاری بهینه‌ی سازمان‌های خیریه است.
این کتابچه در واقع، گردآوری و ترجمه‌ای است از متون راهنمای مدیریت تعارض منافع که توسط کارشناسان این حوزه در کشورهای استرالیا، انگلستان و ولز، و ایرلند تألیف شده‌اند. این کتابچه اصول کلی مدیریت تعارض منافع در خیریه‌ها و موارد کاربست این اصول را تشریح می‌کند. در برخی موارد نیز استثنائاتی که سازمان‌های خیریه بایستی بنا به شرایط سازمانی خاص خود مدنظر قرار دهند، در این کتابچه مورد اشاره قرار گرفته‌اند. همچنین بخش قابل‌توجهی از این کتابچه به وظایف و مسئولیت‌های مدیران یا متولیان سازمان‌های خیریه و تصمیم‌گیری‌های آن‌ها می‌پردازد. نکته‌ای کلیدی که در سرتاسر این کتابچه مورد تأکید قرار گرفته است، این است که متولیان و مدیران خیریه‌ها بایستی تمامی اقدامات و تصمیمات خود در یک سازمان خیریه را به منافع آن سازمان معطوف سازند و از هرگونه تداخل یا تعارض این منافع با منافع شخصی خود یا نزدیکان خود اجتناب ورزند. البته چنین کاری همواره به سادگی قابل انجام نیست و سازمان‌های خیریه اغلب مستعد بروز وضعیت‌های تعارض منافع هستند؛ بااین‌حال اعمال یک مدیریت مؤثر و کارآمد می‌تواند از خطرات این تعارضات بکاهد و بدین‌واسطه اعتبار و عمل‌کرد صحیح سازمان خیریه را تضمین کند.
استفاده از تجارب جهانی و مباحث سابقه‌دار در سایر کشورها که بیش از پنج دهه شناسایی و مدیریت تعارض منافع را در کارنامه‌ی خود دارند، از ملزومات اولیه برای تثبیت این موضوع در ایران است. این مهم می‌تواند با مطالعات بومی و زمینه‌مند در ایران تکمیل شده و به تدوین مدلی جامع و متناسب با زمینه‌ی اجتماعی ایران در جهت مدیریت تعارض منافع بینجامد.
** متن کامل این کتابچه را از اینجا دریافت کنید.
- مترجمان: سمانه ذاکری – فاطمه تبرزه
